lil
llll
Kif!"'!
10
Het is een zoektocht die al decennia duurt: hoe krijgen alle kinderen het
allerbeste onderwijs? In 1968 moest de Mammoetwet hét antwoord zijn.
Maar vijftig jaar later woedt de discussie over gelijke kansen nog volop.
m
i
In Limburg
moesten
ook slimme
kinderen
de mijn in
het kanteljaar
oals de naam doet
vermoeden, was de in
voering van de Mam
moetwet in 1968 een
mega-operatie waar
van de erfenis nog
steeds zichtbaar is op
de huidige middelbare scholen. Een
duik in de Mammoetwet voelt als een
flashback: brede brugklassen, scho
lengemeenschappen waar leerlingen
voor mavo, havo en vwo terecht kun
nen, discussie over de jonge leeftijd
waarop kinderen al voor een niveau
op de middelbare school moeten kie
zen, onderwijskansen, stapelen van
opleidingen.
Al jaren voor de invoering van de
Mammoetwet ontstond het besef dat
het onderwijssysteem anders
moest. Het gros van de arbeiderskin
deren ging op zijn twaalfde werken
en leerde in de praktijk. Intelligentie
speelde geen enkele rol. „In Limburg
moesten ook slimme kinderen bij
voorbeeld de mijn in", herinnert
oud-onderwijsminister Jo Ritzen
(kader) zich. Hij maakte de invoering
van de Mammoetwet als leerling van
nabij mee.
Na de Tweede Wereldoorlog gingen
bedrijven echter hogere eisen stellen
aan de capaciteiten van werknemers.
Ze wilden beter geschoolde mensen
op de werkvloer. In andere landen
was het al veel normaler om na de
lagere school door te leren. Om in de
industrie bij te kunnen blijven,
moesten ook hier meer kinderen
doorleren op een niveau dat bij ze
paste.
Dat klinkt simpeler dan het was.
Onderwijsminister Jo Cals (KVP)
stuitte op grote weerstand bij het
schrijven van de Mammoetwet. De
elite, waartoe ook Eerste en Tweede
Kamerleden hoorden, was bang dat
haar kinderen niet automatisch meer
naar het welgestelde gymnasium
konden. Bovendien zouden er arbei
derskinderen bij komen en ging de
school nu over talent in plaats van
afkomst.
Daarnaast was er een sterke schei
ding tussen bijzonder (katholiek en
protestants-christelijk) en openbaar
onderwijs. Het bijzonder onderwijs
mocht het lesprogramma naar eigen
welbevinden inrichten. Met de
Mammoetwet zou een groot deel van
die vrijheid verdwijnen, doordat alle
scholen aan dezelfde overheidseisen
moesten voldoen.
ARP-Kamerlid Anton Roosjen vond
de plannen van Cals te ambitieus. Hij
zei: „Laat die mammoet maar in het
sprookjesboek blijven voortbestaan."
Aan die uitspraak heeft de Mam
moetwet haar naam te danken.
Toch lukte het Cals in 1963 de wet
door het parlement te krijgen. „Hij
had er achttien vergaderingen van 65
uur voor nodig, hield de langste voor
dracht van een minister ooit, die acht
uur duurde, en moest 98 wijzigings
voorstellen doorvoeren", weet
onderwijshistoricus Pieter Slaman.
Vijfjaar van experimenteren op de
scholen brak aan. Om ook de ouders
mee te krijgen, verscheen er in tijd
schrift Margriet zelfs een hele bijlage
met uitleg over de veranderingen.
„Dat geeft aan hoe groot de invoering
van de Mammoetwet was. Wanneer
zie je dat er zo'n bijlage aan een blad
als de Margriet wordt toegevoegd",
stelt Tijs van Ruiten, directeur van
het Nationaal Onderwijsmuseum.
In 1968 gingen alle middelbare
scholen aan de slag met lbo, mavo,
havo en vwo. Paul Rosenmöller,
voorzitter van sectororganisatie VO-
raad, behoorde tot de eerste lichting
scholieren. „Je voelde de nieuwig
heid. Oudere vrienden zaten op de
ulo of hbs, maar ik ging naar de brug
klas", herinnert hij zich. Want om
kinderen niet te vroeg naar een be
paald niveau te duwen, kwamen ze
allemaal het eerste jaar door elkaar te
zitten. Na dat brugklasjaar moest
duidelijk zijn naar welk niveau de
kinderen konden doorstromen.
Utrechter Stijn Kuitenbrouwer
(80) werd precies in die tijd conrector
van de brugklas op het Utrechtse
Bonifatius College, een school met
hbs, atheneum en gymnasium. „Je
merkte snel dat de leerlingen diver-
ser werden. Tot dan toe was voortge
zet onderwijs iets redelijk elitairs.
HER-SmiCTURERiNG
\JM* HET
dinsdag 28 augustus 2018
GO
Dit is de zevende aflevering van een serie
verhalen over bijzondere momenten in
1968. Van de executie van een Vietcong-
strijder tot de lancering van de Apollo 8.
1968
De Mammoetwet
kwam, maar de
ongelijkheid bleef
Ellen van Gaaien
Den Haag
- Jo Ritzen, oud
minister van Onderwijs
II
SCflMKVKNKCT CMBBWUSSinSn.'
Minister Cals legt de Mammoetwet uit. fotoanp Tijd voor verandering... foto nationaal onderwijsmuseum Mulo wordt mavo. foto nationaal onderwijsmuseum
