SPOEDCURSUS
Eerste Hulp
Ben je cil.s de dood dat je tijdens liet Prinsengvachtconcert op het
verkeerde moment gaal klappen? Zou je best eens naar hel
Concertgebouw Orkest willenmaar deuk je dat je er veel van moet
weten? Dit stuk is een Eerste Hulp bij klassieke muziekangst.
et lijkt een hele kluif om de 500 jaar die de klassieke
muziek beslaat te ontwarren, maar voor wie zich
er even in verdiept is het eigenlijk vrij overzichte
lijk. En het loont de moeite, want omdat het zo veel
en zo divers is, zit er voor iedereen wel iets moois
tussen.
De westerse klassieke muziek begon in de middel
eeuwen met één zanglijn. Die werd gezongen in de
kerk en niet opgeschreven. Na een paar honderd jaar
kwam iemand op het geniale idee er een zanglijn bij
te doen, toen werd het zogenaamd 'meerstemmig
Gregoriaans'. Bovendien werd de muziek steeds
vaker opgeschreven en werd het belangrijk door wie:
het fenomeen componist ontstond.
Volgende grote mijlpaal was de renaissance,
waarin niet alleen meer werd gezongen over God
maar ook - hou je vast - over de liefde. Instrumenten
kregen een grotere rol én de muziek en de tekst wer
den op elkaar afgestemd. Nu denk je: logisch dat Bro-
ken-Hearted Girl van Beyoncé zo down klinkt, maar
destijds was dat niet minder dan een revolutie.
Toen kwam de barok (grofweg 1680-1750). Sleutel
figuur hierin is Bach. Bach is sowieso een naam om
te onthouden, want Bach is een God in de klassieke
muziek (zie ook het kader 'De Grote Drie'). Barok
muziek lijkt op de gelijknamige bouwstijl: krullerig,
vol, grillig.
Na de barok komt de Klassieke Periode. Die duurt
kort, ongeveer van 1750 tot 1830 en heet dus 'klas
siek'. Raar, maar je kunt een liefhebber zijn van klas
sieke muziek, maar een hekel hebben aan de klas
sieke periode. Dan heb je bijvoorbeeld een hekel aan
Mozart, de grote naam uit die tijd. Kenmerken van
de klassieke stijl: strak, clean en een duidelijke melo
dielijn. Stel je een orkest voor als popband en dan is
er één instrument (of instrumentengroep) die de
singer of the band is. De rest speelt onopvallend. En
die melodieën: je zingt ze allemaal mee.
Beethoven is de componist die met zijn ene been
in de klassieke periode stond en zijn andere been in
de volgende: de romantiek.
Die romantiek is liefde, maar net zo zeer dood,
melancholie en vertwijfeling. Emotie staat centraal.
Alle muzikale wetten worden opgerekt: een symfo
nie duurt ineens rustig een uur, elk instrument
wordt singer of the band met dramatische solo's en er
wordt geëxperimenteerd met hard en zacht en
vooral groot en klein. De componisten leefden ook
romantisch: ze gaven hun ziel en zaligheid voor de
kunst en beten op een houtje drie hoog achter. Veel
componisten hadden geslachtsziekten. Dat kun je
horen.
Daarna, zo aan het einde van de 19de eeuw, volgt
het impressionisme: dromerige, sferische pastelmu-
ziek. Satie was baanbrekend hierin en is sindsdien
een geliefde componist, vooral dankbaar gebruikt in
burenruziereportages op tv. Zoek maar op: Gymno-
pedie. Die ken je.
En dan eindigt de klassieke muziek bij moderne
muziek. Die kun je in drie groepen verdelen.
1. Hedendaags. Ook wel piepjanknormuziek
genoemd of: 'dit kan mijn nichtje van drie ook'.
Over deze muziek moet je over het algemeen iets
meer weten om haar te waarderen.
2. Minimal music. Heeft veel parallellen met dance
en is extreem populair onder niet-kenners.
3. Filmmuziek. Er woedt een eeuwige discussie of
dat wel klassieke muziek is. Hou het nog even op 'ja'
en luister naar John Williams en Yann Tiersen. Pop
is het in elk geval niet.
KLASSIEKE
MUZIEK
Tekst JET BERKHOUT illustraties STUDIO VONQ
De experts
Jet Berkhout (37) en Fieke de
Boeck (31) maakten de vijf
delige podcastserie Beethoven
is meer dan een hond. Daarin
leggen ze op een fijne (en hila
rische) manier uit wat je moet
weten over klassieke muziek.
FOTO ANOUK VAN KALMTHOUT
221 zaterdag 18 augustus 2018
