13
Merckx ziet vooral een zakelijke
wereld. „De schimmel voorziet de
plant van fosfor en stikstof, en krijgt
uitbetaald in koolstof. Als een goed
koper schimmelwerk, dat minder
koolstof eist, zich aandient, beëindigt
de plant de samenwerking. En ja, bo
men helpen elkaar, maar dat gebeurt
alleen bij de eigen soort. Niet bij
'vreemde bomen'."
Hij is gepromoveerd op de donkere
kant van schimmelnetwerken: plan
ten die hun schimmels niet betalen
voor voedingsstoffen. Hoe herken je
een saboteur? „Het levende voor
beeld daarvan zijn kleine plantjes
met een bloem, maar zonder groene
bladeren. Doordat fotosynthese (de
omzetting van koolstofdioxide naar
glucose door zonlicht, red.) zonder
bladgroen niet mogelijk is, weet je
dat ze volledig op de schimmels leu
nen."
Meedogenloos
Het kan er in de natuur meedogen
loos aan toegaan, zegt Copijn. „Ik ben
nu op Vlieland, en zie dat de Japanse
rugosa-roos momenteel de natuur
lijke vegetatie aan het overwoekeren
is. Maar de natuur zal haar werk
doen. Op een gegeven moment ko
men de rozen water tekort in deze
duingrond en moeten ze plaatsma
ken voor andere soorten."
Het is ook niet zwart of wit in de na
tuur, zegt hij. „Zo zijn beuken erg do-
Bomen helpen
elkaar, maar
alleen de eigen
soort. Geen
'vreemde
bomen'
minant en proberen ze eiken te ver
dringen door over hun bladerdek
heen te groeien. Zonder licht sterft
de eik. Dat lijkt hard, maar de insec
ten en spechten varen wel bij een flo
rerende beuk."
Mensen
En wat betekent dat dan voor de
hoop op altruïsme bij mensen? Paul
van Lange, hoogleraar Psychologie
aan de Vrije Universiteit in Amster
dam, heeft veel onderzoek gedaan
naar sociaal gedrag. Hij ziet het posi
tiefin. „In tegenstelling tot wat lange
tijd werd gedacht, laat onderzoek
zien dat mensen ontzettend altruïs
tisch handelen. Zeker als dat wordt
aangewakkerd door empathie."
„Bij vijfjarigen merk je dat al, zij
willen Bambi helpen. Bij volwasse
nen zie je dat terug in de commotie
over de hongerige dieren bij de Oost-
vaardersplassen. En je weet vast nog
wel de foto van dat verdronken
vluchtelingenjongetje. Dat soort
beelden beklijft ontzettend. Zelfs de
kleur van zijn shirt heb je waar
schijnlijk opgeslagen." Maar, empa
thie is een vluchtige emotie, onder
kent Van Lange.
Daarbij is altruïstisch gedrag sterk
onderhevig aan omstandigheden,
legt hij uit. Wanneer wordt de mens
een saboteur? „Bijvoorbeeld op de
Wallen in Amsterdam. Daar is de
kans op altruïstisch gedrag een stuk
kleiner dan in het normale leven,
door een heel specifieke combinatie
van alcohol in het bloed, groepsvor
ming en minder sociale controle door
afwezigheid van licht."
dinsdag 14 augustus 2018
GO
Soms gebruiken
parasieten voeding
uit het schimmel
web zonder iets
aan het netwerk
terug te geven.
Een stervende boom
kan zijn soortgenoten
helpen door ze via het
web te voeden met
vrijkomende stoffen.
Soms helpt een boom
zijn nakomelingen door
de jonge boom via het
netwerk voeding te
geven.
Het netwerk geeft
voedingsstoffen
aan de boom.
De boom geeft
suikers terug
aan het netwerk.
Bomen kunnen via
chemicaliën in het
netwerk met elkaar
communiceren.
Bij gevaar (bijv. rupsen)
gaat hun afweersys
teem in de andere
bomen werken.
voedings
stoffen
in
Schimmel-
netwerk
ligt om en
in de wortels
suikers
uit
Bomen zoals de
zwarte walnoot
kunnen giftige
stoffen afgeven
waardoor bomen
eromheen sterven
en hij meer
ruimte krijgt.
-Vincent Merckx
(Naturalis)
