8
De belangrijkste zorg in waterland
Nederland was altijd: hoe houden we
Nederland was altijd: hoe houden we
droge voeten? Inmiddels wordt dal:
hoe blijft er genoeg water uit de kraan
komen? Niko Wanders zoekt naar
oplossingen.
Gras minder
groen
INTERVIEW DROOGTE-EXPERT NIKO WANDERS
Nergens zijn
droogtes zo slecht
te voorspellen als
in West-Europa
w
"-«kr.
oen Niko Wanders
acht jaar geleden aan
zijn onderzoek naar
droogte begon, was
daar in Nederland
nauwelijks belang
stelling voor. Inmid
dels is dat wel anders. Sinds hij terug
is uit de VS, waar hij samenwerkte
met internationale wetenschappers
aan de gerenommeerde universiteit
Princeton, begint het besef ook hier
te dagen: door klimaatverandering
wordt droogte zelfs in onze water
rijke deltaland een probleem. On
langs werd Wanders nog uitgenodigd
bij de Deltacommissie, die als be
langrijkste taak heeft om Nederland
te beschermen tegen overstromin
gen. Sinds afgelopen najaar steken
meer dan dertig droogtedeskundigen
van universiteiten, Rijkswaterstaat
en het KNMI geregeld de koppen bij
elkaar, vertelt de onderzoeker Hydro
logische Extremen aan de Universi
teit Utrecht. „In de overstromings
wereld gebeurt dat al jaren. Zo'n
droogte-overleg is nieuw."
„Nou, zo simpel is het niet. Nergens
ter wereld zijn droogtes zo slecht te
voorspellen als in West-Europa. Het
weer is hier veel veranderlijker dan in
de VS, Afrika of Zuid-Amerika. We
kunnen nu enkele maanden vooruit
kijken, dat lukt steeds beter. In mei,
juni zagen we dat het wel erg droog
werd."
„Droogte is een sluipende ramp: het
ontstaat heel langzaam maar ineens
is het er. En dan is het eigenlijk al te
laat om maatregelen te nemen. In
Nederland eist droogte niet meteen
mensenlevens en het bedreigt geen
huizen, zoals overstromingen. Dat
maakt het lastig om ervoor te waar
schuwen. Zeker als de gevolgen nog
niet te zien zijn. Want wie gelooft
het weerbericht voor over tien
dagen? Dat vereist veel ver
trouwen in onze droogte
voorspellingen."
„Klopt, per
vierkante meter
hebben we over
dertig jaar in de zo
mers een emmer min
der water beschikbaar. Ex
treem droge zomers als deze
komen dan twee tot vier
keer zo vaak voor. Dat bete
kent dat we vaker gele wei
landen en dode bermen zul
len zien. Boeren moeten
gaan kiezen waar ze het
schaarse water aan besteden.
Op de hoge zandgronden in
het zuiden en oosten zullen
meer boeren overschakelen naar
soorten die weinig water nodig heb
ben, maar vaak een lagere opbrengst.
In de kustprovincies kampen ze nu al
structureel met zout water dat op
rukt in de bodem, doordat er minder
tegendruk is van zoet water. Dat ver
eist een nieuw type zilte landbouw.
Ook de kwaliteit van het oppervlak
tewater gaat achteruit. Doordat het
warmer wordt komen er meer algen
in en bacteriën zoals botulisme. En
kunnen fabrieken straks nog wel
koelwater putten uit de rivieren?'
„Doordat ons klimaat warmer wordt,
verdampt het water sneller. Warme
lucht kan meer water bevat
ten. Dat leidt vervolgens
tot intensere buien.
Die zijn zo kort en
hevig dat de grond
het water niet kan
opnemen. Dan heb
ben onze tuinen en
akkers er niks aan. Het
stroomt rechtstreeks
het riool in of naar slo
ten, beken en rivieren.
Die voeren het weg
naar de zee.'
Maar we zijn toch
een waterland bij
uitstek, met
grote rivieren en
volop regen?
„Zoveel neerslag
valt er in Neder
land niet. We
hebben relatief
veel regendagen,
maar dan valt er
relatief weinig.
Aan de oostkust
van de VS bij
voorbeeld, waar
ik twee jaar
woonde, valt
evenveel neerslag
in de helft van de
tijd. De grote rivie
ren die onze delta
vormen, voeren
steeds minder water aan uit hun
stroomgebied. Over dertig jaar ligt er
minder sneeuw in de Alpen en zijn
de gletsjers verder gesmolten. Van de
vijftien droogste jaren sinds we begin
vorige eeuw begonnen te meten hoe
veel water bij Lobith ons land bin
nenkomt, vielen er vijf in de laatste
acht jaar. Dat kan toeval zijn, maar
ook een effect van klimaatverande
ring. Bovendien worden ook de lan
den stroomopwaarts droger. Zullen
de Zwitsers straks nog evenveel wa
ter doorlaten, of gaan ze meer op
slaan in stuwmeren voor hun eigen
voorraad?"
J.
maandag 30 juli 2018
GO
Annemieke van Dongen
Utrecht
Dus jullie zagen deze droogte al tij
den aankomen?
Waarom hebben jullie toen geen
alarm geslagen?
Extreem droge zo
mers als deze wor
den straks norma
ler, blijkt uit uw
onderzoek.
Krijgt Neder
land een
soort Zuid-
Frans land
schap?
Wat is de oorzaak van die extre
mere droogtes?
Niko Wanders:
droogte neemt toe.
FOTOMARNIXSCHMIDT
Kunnen we daar iets tegen doen?
„Naast zuiniger omgaan met het wa-
Dat het droog is in Nederland
weten we: vanaf begin juni heeft
het vrijwel niet meer geregend.
Dat de planten daar last van
hebben ook. Maar in welke mate
en waar? Dat blijkt nu heel pre
cies uit satellietbeelden van Wa-
geningen Environmental Re
search. Gemiddeld is het gras
land in Nederland op dit moment
17 procent minder groen dan
normaal. De regionale verschil
len zijn echter groot. In Gronin
gen, Friesland en het Groene
Hart valt het nog wel mee. Maar
in Twente, Gelderland, Zeeland,
delen van Brabant en Limburg
en de kuststrook heeft de
droogte hard toegeslagen. In
deze contreien is het gras tot 37
procent minder groen. De on
derzoekers verklaren de ver
schillen door het hogere water
peil in de sloten van het veen-
weidegebied. De hogere zand
gronden zijn veranderd in bruin
gele steppes. Overigens is het
niet zo dat het gras in het
Groene Hart nog wel groeit: het
kan er nog net overleven, terwijl
het elders echt aan het afster
ven is.
Water
zat,
als we
