Stoelen in banken
R
10 ZE
Zuiderburen
MUSEUM HEIST PORTRETTEN
In Sincfala, het
Museum van de
Zwinstreek in Heist is
tot eind november een
bijzondere serie
portretten te zien:
Visserskoppen
vertellen.
Jan Tap heette eigenlijk
Blommaert. Maar nie
mand noemde hem zo.
De bijnaam Tap kreeg
hij, omdat bijna iedere
visser in Heist nu eenmaal een bij
naam had en hij wel een glaasje
lustte. Jan Tap had een karretje,
waar hij zijn spullen op laadde.
Naar het schijnt kon je hem ermee
uittekenen. Het was geen sinecure
om dat wagentje de stoep op en af
te krijgen. Maar daar had Jan Tap
wat op verzonnen. Hij had altijd
twee landmijnen bij zich om on
der de wielen te leggen. Zo reed
hij zijn karretje makkelijk iedere
verhoging op en af. Gevaarlijk?
Ach...
Gids Rita Huys van het Heister
Museum Sincfala heeft ons mee
genomen naar buiten, naar het
huisje van Jan Tap. Meer dan een
gevel is er niet meer van over. Nee,
niet vanwege die mijnen. Het is
gewoon in verval geraakt. De wan
deling gaat langs verschillende
plekken die herinneren aan het
rijke vissersverleden. En Rita ver
telt. Bijvoorbeeld over visser Fox,
die met zijn schip midden in een
ziedende storm terechtkwam. „Hij
had zich vastgebonden aan het
roer en de bemanning zat vast aan
de mast. En weet je wat hij zei? Die
zee is nog niks, als er maar geen
pannen van ons huis afgewaaid
zijn." Zo dwalen we door het
stadje en leren we dat er hier vroe
ger meer dan honderd cafés te vin
den waren. Bijna allemaal weg.
Zoals ook de Heister visserij uit
eindelijk een marginaal bestaan
beschoren was.
De rondgang langs het visserij
verleden is onderdeel van een ten
toonstelling in het Museum Sinc
fala: 'Visserskoppen vertellen' (te
zien tot en met 25 november). We
zien er een veertigtal recente por
tretten van vissers en hun echtge
notes, gemaakt door kunstenaars
uit de omgeving. En natuurlijk
zijn er de verhalen. Er is ook ouder
werk te zien. „Edgard Auguin be
zocht Heist in 1885", licht Rita
Huys toe. „Hij was de eerste kun-
Soms bleven mannen
op café terwijl ze aan
boord moesten zijn
stenaar die de visserskoppen gete
kend heeft." Auguin was een
mijningenieur, die later in zijn le
ven een carrièreswitch maakte en
journalist werd. Van hem ver
scheen in 1898 het boek Lesplages
Beiges (de Belgische stranden),
waarvan een deel aan de Vlaamse
vissers gewijd is. Van Auguin zien
we een tekening van twee vrou
wen. Ze dragen een man tussen
hen in. Hij is volledig laveloos.
„Het gebeurde wel dat mannen op
café bleven, terwijl ze aan boord
van een boot moesten zijn", ver
telt Rita. „Als de boot dan uitvoer,
zat het gezin zonder inkomen." En
het was aan de vrouwen om daar
tijdig een stokje voor te steken: be
ter laveloos aan boord dan hele
maal niet aan boord.
Behalve het werk van Edgard
Auguin zien we ook tekeningen en
kopergravures van Jef Leysen. Hij
portretteerde de vissers in de jaren
40 van de vorige eeuw. Noeste,
bonkige koppen met visserspetjes
of zuidwesters. En van het verle
den is een kleine stap naar het he
den. In de hoek is een kleine film
zaal ingericht waar de bezoeker
een koptelefoon en een virtual-rea-
litybril kan opzetten. Vanaf dat
moment waan je je aan boord van
een modern vissersschip.
Sincfala laat veel zien van de vis
serijgeschiedenis. Binnen, in het
voormalige schoolgebouw uit 1899
(in die typische stijl van het n de
sièclevinden we een authentiek
schoolklasje terug. Voor ze vanaf
het zesde leerjaar mee aan boord
gingen, leerden de vissersjongens
hier over de zandbanken voor de
kust, de verschillende soorten vis,
de verschillende boeien en vlag
gen en het leggen van knopen en
het boeten van netten. Even ver
derop komen we in een echt vis
sersstraatje terecht: hier zien we
hoe klein behuisd de vissers vroe
ger leefden.
Streektaal
I ie ons in de kaarke m'n aomè
.eike'oute banken. Die zitte ard,
'dat wete julder wè. Daerom bin
d'r jaeren elee, toe dat 'r nog 'n vrouwe-
vereênehieng was, lange kussens
emaekt. De gemeênte was nog vriezin-
nig in de maansen wouwe wè nae
kaarke komme, ma ze moste dan toch
nie ard zitte. D'r waere zaalfs maansen
die ok nog 'n eihe kussen meebrochte.
Dat kon toe nog, want in dien tied aode
m'n betaelde plekken. Dat is laeter
of eschaft, want de kaarke wier nie zö
druk m! bezocht. Ma die kussens doe 't
goed. M'n concerten in m'n aode
zaalfs musicals waer of de bezoekers
drie uren moste zitte, ma m'n gin
klachten g'oörd.
Dat is anders as in Kloösterzande. De
Hof te Zandekaarke is dae over'enome
dü 'n stichtieng, die in de kaarke eve
nementen doe orhaniseere. D'r oor vee
eklaegd over de arde banken in de
stichtieng wil ze dust vervange dü
stoelen. Eêl goed, zou ik dienke. Ma
noe is HulstPlus dae tehen in ok de
Oudheidkundige Kring. Van die leste
maansen kan'k 't wè behriepe, banken
uut 1646 bin vó maansen uut de
oud'eid bienae eilig. Noe weet ik nie of
die oud'eidkundihen wè 's naer 'n con
cert in 't kaarkje gae in of ze d'r rik toe
nie gevoeld Ma 't gae dikkels zö.
In Zurrikzeê stae 'n kaarke waer of
vee maansen d'r eihe druk om ge-
maekt D'r moste naemelijk aore
diengen gae gebeure as enkelt kaark-
diensten, anders kö je de kaarke wè of-
schrieve. 't Ei 'n wet'ouwer bienae z'n
kop ekost. In noe gae m'n gereheld
naer die kaarke vö concerten, cabaret
in nog vee meer.
Ik waanse de maansen van Kerk in
Klooster vee staarkte, ma ik dienke dat
ze 'n fout emaekt Z'aode 't motte doe
zö-as gebeurde bie 'n kaarke op Schou
wen, waevan ik de naem nie za noeme.
Daer ze zonder wat op de breêveer-
tiene te briengen 'n groot deêl van de
banken vervange dü lekker zittende
stoelen. Toe dat Monumentenzorg
daer weet van kreeg was de kaarke te
klein, ma 't was nie mï trug te draoien.
De banken moste trugkomme, ma tot
vandaehe an toe bin ze verdwene in
niemand weet waer of ze bin. Jao, som-
tieds bin de Zeêuwen wè 's te volg-
zaem, ma in dit geval nie.
't Is netuurlijk wè belangriek dat 'r
stoelen vö in de plekke komme waer of
je goed op kan zitte. Wulder waere op
vekansie in Wales in kwaeme daer in 't
uus van 'n doomnie, want m'n aode
woniengruil edae mit z'n zeune. In
aole twï uzen stienge mooie ma eêl
rechte stoelen. Me bin d'r nie op gae
zitte, want dat was nie prettig. Van
dien doomnie m'n g'oörd waerom d'r
in aolebeie de uzen zö vee van die stoe
len stienge. Ie ao jaeren lank mee'edae
an 'n gedichtenwedstrijd in aalk jaer
gewonne. In d'eêste pries was aoltied
zö'n stoel. Ie ei eerlijk ezeid, dat ze d'r
nooit op zitte! Daer aode ze makkelij
ker stoelen vö. In zö zou 't in de kaar
ken aoltied motte gae. 't Is vö vee
maansen moelijk, ma 'n bitje mit de
tied meehae zou nie verkeerd weze.
dinsdag 17 juli 2018
GO
Visserskoppen vertellen
In de rubriek Zuiderburen
werpen we wekelijks
een blik over de Belgische
grens. Deze week: Noeste
bonkige koppen met vissers
petjes en zuidwesters in Mu
seum Sincfala.
Peter van den Assem
Heist
- Rita Huys, gids Sincfala
Meer informatie: sincfala.be
Henk Blom
In deze rubriek
belichten we
wekelijks een
Zeeuws dialect.
Deze keer een
verhaal van
Henk Blom in het
Schouws.
Beluister de ge
sproken rubriek
op pzc.nl/streek-
taal.
A Museumgids Rita Huys (I) neemt de bezoeker mee langs plekken die herinneren aan het vissersverleden van Heist. foto peter nicolai
