8
TRANSGENDERS DE VERGETEN OUDEREN
Ze zijn geboren in een verkeerd lichaam toen daar nog
helemaal geen woord voor bestond. Achttien transgender ouderen,
50 tot 94 jaar oud, vertelden hun verhaal aan de Haagse schrijver
Evelinevande Putte.
Alles ging
superstiekem.
Mensen dachten: ik
ben de enige
Hij rommelde vaak
op zolder. Dat was
niet raar, vond zijn
vrouw, want Jan
hield van knutse
len. En daarboven
stonden zijn werk
bank, zijn gereedschap en zijn hout.
Maar terwijl zijn vrouw nietsver
moedend naar de markt ging, haalde
Jan op zolder zijn zorgvuldig ver
stopte dozen met rokjes en jurken te
voorschijn. Met klamme handen,
want, oh, als ze nu maar niet ineens
naar boven kwam, liet hij de soepele
dameskleding over zijn hoofd glijden
en bewonderde zichzelf in de spiegel.
Zijn vrouw Thea heeft nooit iets ge
merkt.
Tot op een middag in januari, na 45
jaar huwelijk, Jan was al 74, de bom
barstte. „Ik wil vrouw worden", zei
hij. „Jarenlang heb ik die gevoelens
onderdrukt, maar nu moet het eruit."
Op zijn 75ste stapte Jan naar het Gen-
derteam van het VU Medisch Cen
trum in Amsterdam om een ge
slachtsverandering te ondergaan. Jan
werd Bronja. Nog tien jaar, Bronja
overleed onlangs op 84-jarige leef
tijd, heeft ze kunnen leven als vrouw.
Thea bleef bij haar.
Bronja is een van de transgenders
van wie het verhaal wordt verteld in
het boek Nieuwe Namen van de
Haagse schrijver Eveline van de Putte
(51). Ze interviewde achttien oudere
transgenders. Mannen en vrouwen
die zijn geboren in het verkeerde li
chaam en die zich daar soms decen
nialang geen raad mee wisten. Uit
eindelijk kwamen ze er toch voor uit:
Jan werd Bronja, Bert werd Vera,
Yvon werd Ivo. Sommigen kozen de
naam van een filmster, schrijft Van
de Putte in het voorwoord, iemand
anders de naam van een vriendinne
tje op de kleuterschool. Maar voor al
lemaal geldt: hun nieuwe naam
weerspiegelt wie ze van binnen altijd
al waren.
Drie jaar lang voerde schrijver en
fotograaf Van de Putte gesprekken
met transgender ouderen. Het is een
vergeten groep, stelt ze. „Er is de laat
ste jaren meer aandacht voor trans
genders, ook in de media, maar het
gaat altijd over jongeren." Met haar
boek hoopt ze te bereiken dat er meer
begrip komt voor deze ouderen. „Ik
wil laten zien dat transgender oude
ren wel degelijk bestaan. Het perso
neel in verpleeghuizen is zich daar
vaak niet van bewust. Als die me
neer, die zich vrouw voelt, de huiska
mer binnenkomt in een jurk, schrik
ken ze zich wild. En daar schrikt die
meneer dan ook weer van. Hij kruipt
terug in zijn schulp en dat moeten
we voorkomen. Iedereen moet zich
zelf kunnen zijn."
Een deel van de geïnterviewden
heeft een geslachtsveranderende
operatie ondergaan, ze hebben hun
lichaam laten aanpassen aan wie ze
zijn, zoals Van de Putte het ver
woordt. Maar een deel koos daar niet
voor. „Het begrip transgender is heel
breed. Dat is niet bij iedereen be
kend. Ook crossdressing en travestie
vallen eronder."
Gevoelens
Wat oudere transgenders bijzonder
maakt: zij worstelden ermee in een
tijd dat er nog niet eens een woord
voor bestond. „Laatst sprak ik ie
mand met een praktijk voor de bege
leiding van transgenders. De jongste
cliënt is een jongetje van 5. Die zegt:
ik ben geen jongen, ik ben een
meisje. Die ouders staan daar open
voor, nemen dat gevoel serieus en
doen er iets mee." De ouderen uit het
boek moesten hun gevoelens onder
drukken. Er was niks over bekend.
„Alles ging superstiekem. Mensen
dachten: ik ben de enige die dit heeft.
Ik ben niet goed. Er waren geen voor
beelden. Kwam zo'n kind in de pu
berteit, dan werd het nóg ongelukki
ger. Tegenwoordig bestaan er puber-
teitsremmers. Toen niet. Uiterlijk
wordt steeds zichtbaarder wat je niet
bent. Stel je voor dat je als meisje al
weet dat je een man bent. Dan is het
afschuwelijk om borsten te krijgen
en ongesteld te worden. Mannen
krijgen grotere handen en bredere
schouders. Als je pas op je 50ste hor
monen gaat slikken, kun je die vor
men niet meer veranderen."
Wat ook veranderd is: de samenle
ving is veel meer
'genderfluïde' ge
worden. „Je kunt
je nu ook een
beetje an
ders kleden
zonder dat
er direct een stempel op
wordt gedrukt van jij bent ju
zus of zo. Dat geeft veel
meer vrijheid."
De transgenders uit het
boek kwamen er pas op late I
(soms hoge) leeftijd voor
uit. „De Franse gynaecoloog
Burou was de eerste die eind
jaren 50 dit soort operaties
ging doen in zijn kliniek in Casa-
blanca. Dat ging als een lopend vuur
tje rond in Europa, maar het kostte
een hoop geld en was niet voor ieder
een weggelegd." Eén van de gepor-
tretteerden uit het boek, de nu 81-ja-
rige Corine, liet zich eind jaren 70 be
handelen bij Burou, die tevens een
'gewone' vrouwendokter was. „Hij
vroeg: hoeveel maanden bent u? Ze
antwoordde: ik ben niet wat u denkt.
De arts kon niet zien dat ze een man
was, zo vrouwelijk zag ze er al uit."
Van de Putte kijkt naar Corines por
tret in het boek, door haar zelf ge
schoten: „Het is nog altijd een char
mante dame."
In 2014 verscheen van Van de Putte
al het boek Stormachtig Stil, levensver
halen van roze ouderen, met 27 portret
ten van homoseksuele ouderen. Net
als van transgender ouderen wordt
hun bestaan vaak ontkend. Tragisch
genoeg moeten de ouderen als ze
eindelijk durven te zijn wie ze zijn,
opnieuw de kast in als ze in het ver
pleeghuis belanden. „Naar aanleiding
van dit boek word ik nog steeds
overal uitgenodigd. Ik heb al op 116
bijeenkomsten in Nederland en Bel
gië gesproken. Onder meer in ver
pleeghuizen. Negen van de tien keer
vrijdag 29 juni 2018
GO
Op z'n 75ste
werd Jan dan
toch vrouw
Maja Landeweer
Den Haag
u
- Eveline van de Putte, schrijver
