ZEELAND GEBOEKT
De wandelende takken kunnen tafeltennissen
Heerlijke
dromen van
Vlissingen
ZEELAND 21
Marja Visscher schreef een historische roman over Sara, de echtgenote van
mensenredder Frans Naerebout in Vlissingen: het leven in de schaduw van een held.
Zomer 1779. Het VOC-schip Woestduyn
is na een maandenlange zeereis bijna
thuis. De aan boord gebrachte loods is
echter onervaren, hij laat het schip in slecht
weer stranden op een zandbank pal voor de
Walcherse kust. In Vlissingen horen ze de ka
nonschoten, ten teken dat de Oost-Indiëvaar-
der in nood verkeert. Garnalenvisser en loods
Frans Naerebout, zijn broer Jacob en nog zes
andere Vlissingers, trotseren de storm en sla
gen erin 71 van de ruim honderd opvarenden
te redden.
Een heldendaad. Dit jaar worden we er weer
nadrukkelijk aan herinnerd, omdat het 29 au
gustus precies tweehonderd jaar geleden is dat
Frans Naerebout overleed. Niet dat hij als men
senredder licht vergeten zal worden: met een
standbeeld op Boulevard De Ruyter in Vlissin
gen, een gedenksteen bij het Goese Sas en zijn
graf in de Grote of Maria Magdalenakerk in
Goes. In het Zeeuwse volkslied heet hij de 'on
verschrokken Naerebout', en het Nederlandse
Loodswezen houdt sinds 1863 minstens één
boot in de vaart die naar hem is vernoemd.
Natuurlijk doet deze zomer het muZEEum
in Vlissingen van zich spreken met de exposi
tie 'Frans Naerebout, loods en mensenredder'.
Maar er is meer. Journaliste Marja Visscher uit
Klaaswaal haakt met een historische roman in
op het herdenkingsjaar. Het bijzondere aan
haar afgelopen zaterdag in Vlissingen gepre
senteerde boek is dat ze niet held Naerebout
tot hoofdpersoon maakt, maar diens vrouw
Sara. De hoofdtitel De Wolkenkijker slaat welis
waar op Frans Naerebout (pagina 13), maar de
ondertitel maakt duidelijk wat voor verhaal we
echt in handen hebben: Sara, de vrouw achter
Frans Naerebout.
Marja Visscher (1951) heeft de laatste jaren
naam gemaakt met historische romans, waarin
vrouwen centraal staan. „Een beetje", zegt ze,
„vanuit het gevoel dat vrouwen ondergewaar
deerd worden." Ze vindt het vooral spannend
om levens in te vullen, waarvan we weinig we
ten. Haar nieuwste boek draait om de uit Sluis
afkomstige Sara Johanna Hoevenaar. Ze is ge
trouwd met Frans Naerebout (1748-1818), de
loods en visser in Vlissingen die als mensen
redder nog steeds tot de verbeelding spreekt.
Z^olkenJgjke
„Van hem weten we
best veel", zegt de
schrijfster. „Van zijn vrouw is niets bekend,
behalve dat ze in 1756 is geboren en in 1816 is
overleden. Ik heb van het leven van Frans Nae
rebout een calendarium gemaakt - een hele
lijst met de belangrijkste gebeurtenissen, zoals
de redding van de mensen van de Woestduyn.
Vanuit die data heb ik Sara tot leven gebracht."
Een zelfstandige, ondernemende vrouw, zo
komt ze in het boek naar voren. Ze is moeder
van zes kinderen en heeft bovendien nog eens
drie pleegkinderen van haar jong overleden
schoonzus Sitje in huis. Ook haar schoonvader
Mattheus hoort bij het huishouden. Die kan we
ieens op de kinderen passen, zodat Sara ruimte
heeft voor haar eigen handel: het maken en re
pareren van kanten mutsen. Die onderne
mingszin brengt haar in het vaarwater van Jo-
hannes Benteyn, de equipagemeester van de
VOC in Middelburg.
Het boek over de vrouw van de mensenredder
heeft voor Marja Visscher een extra lading. Haar
overgrootvader heette Willem Naerebout en
woonde in Ritthem. Als hij met Marja's moeder
in Vlissingen wandelde wees hij op het stand
beeld: „Kijk, die man heet ook Naerebout." Ver
der niks. Dankzij genealogisch onderzoek van
haar moeder weet Marja Visscher nu zeker: „Ik
stam rechtstreeks af van Frans Naerebout, in de
lijn van zijn tweede zoon Levinus. In 2005 was
ik bij de onthulling van de gedenksteen bij het
Goese Sas. Dan sta je daar toch een beetje trots
te zijn."
Het eerste deel van De Tui
nen van Ginder verscheen
in 2016 en won dat jaar de
PZC-Publieksprijs. Nu heeft
Rieks Veenker het tweede en
meteen laatste deel van het voor
leesboek klaar. Job van Gelder is
deze keer de illustrator. De hoofd
titel is gelijk gebleven: De Tuinen
van Ginder. Alleen de ondertitel is
veranderd. We nemen nu geen
kijkje 'Achter de Poort van
Heinde', maar we gaan op stap in
het land 'Achter de Poort van
Verre'.
Het moment van publicatie is
bewust gekozen. Veenker: „Vlak
voor de grote vakantie. Kinderen
en volwassenen hebben dan
ruimte in hun hoofd en tijd om te
lezen. Of voor te lezen."
In deel 1 ontvlucht de bijenko-
itelmMag ^-"2
ningin haar eigen volk en wordt
ze liefderijk opgevangen in de
Tuinen van Ginder. Daar wordt ze
opnieuw koningin, maar nu van
de mieren. In deel 2 is de koningin
oud en moe. Ze vraagt haar op
perwachtmeester, de Mier van
Welkom, naar haar oude bijen
nest te gaan en haar dochter, prin
ses Reina, mee te nemen. De Mier
van Welkom doet wat hem wordt
gevraagd, maar raakt op de terug
weg samen met prinses Reina
verdwaald. Zo komen ze in de
vleermuizengrot van Gruis en
Griezel, belanden in de Tuin in
Aanleg, en nog veel meer: „Maar
plotseling komen ze bij een open
plek in het bos. In het midden,
bovenop een afgezaagde boom
stronk, ziet de prinses een houten
twee liggen. Met aan elke kant
een wandelende tak die aan het
tafeltennissen is. Ook toevallig,
denkt de prinses, dat ik daarnet
nog aan wandelende takken
dacht."
Rieks Veenker (1951) was mu
ziekdocent en leraar kunstgeschie
denis aan de Christelijke Scholen
gemeenschap Walcheren (CSW).
Hij publiceerde eerder jeugdboe
ken en een verhalenbundel voor
volwassenen, 21 Beestige morabels
(2017). Over het schrijven zegt hij:
„Ik loop uiteindelijk echt warm
voor kinderverhalen. Dat is het
kind in mezelf."
Zeeuwse schrijvers
Op 24 maart 1877 meldden de
Zeeuwse kranten: 'Onze
letterkunde heeft een harer
ijverigste beoefenaars verloren in
den heer P.J. Andriessen, den
vriend der jeugd, die Maandag op
61-jarigen leeftijd overleed.' Pieter
Jacob Andriessen, in 1815 in Den
Haag geboren, was een enthousi
aste onderwijzer. Ook in zijn
jeugdboeken betoonde hij zich een
onderwijzer. Het rooster ver
meldde geschiedenisles. Zijn lite
ratuur moest bijdragen aan 'ver
meerdering van echt historische
kennis onder het opkomend ge
slacht'. Wat hem betreft diende 'de
inkleeding' slechts 'tot veraange
naming'.
Indertijd be
loonde de Ne
derlandse prin
ses Sophie hem
met een gou
den horloge
aan een gou
den ketting. De
keizer van
Frankrijk on
derscheidde
hem met een
zware gouden medaille, lees ik in de
beschouwing over Andriessen in
het Lexicon van de jeugdliteratuur. Of
er ook goud kwam uit Vlissingen,
blijft onvermeld. Maar tot zijn be
langrijkste werken hoort het in 1861
verschenen De Weezen van Vlissin
gen. Of Hoe onze Republiek onafhan
kelijk werd. Een verhaal uit het
Derde Tijdperk van den tachtigjaren
Oorlog. 1609-1648.
We schakelen in hoofdstuk één
meteen over naar Vlissingen, het is
een winterdag in 1618. De jongens
spelen er de Zeeslag van Gibraltar
na, maar dan met ongevaarlijke ko
gels, 'rond en wit'. Tot het gezel
schap behoren de twee wezen uit
de titel, eigenlijk halve wezen, hun
moeder leeft nog, Jeroen en Eduard
Ewoutsz. OokMichiel Adriaansz De
Ruyter is present, een mislukte
schoolknaap. Zijn vader leest hem
vaak de les, waarbij 'de maat wordt
geslagen op 's jongskens achterdeel'.
Jeroen gaat al jong naar zee, be
landt zelfs aan 'Afrika's strand',
waar hij voor een troon van 'men-
schenbeenderen' moet verschij nen.
Maar overal heeft hij heerlijke dro
men: 'van Vlissingen, en van zijn
moeder, en van Eduard'. Wanneer
hij eindelijk terug is in Vlissingen,
blijkt zijn moeder overleden. Zijn
broer, na moeders dood vertrokken,
is ook onvindbaar. Wél kan Jeroen
babbelen met 'zijn ouden
vriend' Michiel. De juiste jaartallen
lijken voor de ijverige Andriessen
het voornaamste. Maar in het kader
van een aangename inkleding zorgt
hij ook voor de juiste afloop. De
Vlissingse broers worden toch nog
herenigd: 'Eduard! kent gij uw broe
der Jeroen niet meer?'
maandag 25 juni 2018
GO
Wekelijkse rubriek met boeken over Zeeland
en boeken van Zeeuwse schrijvers
De vrouw achter Naerebout
Jan van Damme
MARJA VISSCHER
Marja Visscher bij het standbeeld van Frans Naerebout in Vlis
singen. FOTO DIRK-JAN GJELTEMA
Marja Visscher: De Wolkenkijker. Sara, de
vrouw achter Frans Naerebout - Uitgeverij
Zomer&Keuning, 254 pagina's, 16,99 euro. De
expositie in het muZEEum Vlissingen is te zien
van 30 juni tot en met 31 oktober 2018.
tekst Rieks Veenker illustraties Job van Gelder
Rieks Veenker (tekst) en Job van
Gelder (illustraties): De Tuinen
van Ginder. Achter de Poort van
Verre - Uitgeverij palm|slag,
hardcover, 104 pag., 18,50 euro.
Mario Molegraaf
