II
II
Vrouwen zonnen veel minder vaak topless
7
Een tijdje terug was het raar om mét
bovenstukje te zonnen, inmiddels is het
uit den boze om zónder bovenstukje te
bakken. Maar waarom is topless eigenlijk uit?
„We hebben een free-the-nipple-daynoó\g."
Oude borsten. Jonge borsten. Borsten
cup F. Borsten cup A. Heel bruine
borsten. Melkwitte borsten. Borsten
met sproetjes. Borsten met mini- of
gigantische tepels. Het maakte een
tijd terug totaal niet uit. Vrouwen
van alle leeftijden lagen in de jaren
70,80 en 90 nog onbekommerd en
eensgezind zonder bovenstukje langs
de Nederlandse kust.
Jan Heemskerk (oud-hoofdredac
teur van Playboy/columnist) herin
nert het zich nog goed. „Als ik met
vriendjes van school thuiskwam, lag
mijn moeder doodgemoedereerd
topless in de tuin. No way dat ze dan
haar bovenstukje aanschoot. De hou
ding was: wij vrouwen doen het ge
woon en als jullie mannen er moeite
mee hebben: jullie probleem."
Een uitvloeisel van de sixties, flo
werpower, emancipatie, vertelt
hoogleraar psychologie Liesbeth
Woertman Moeders mooiste en Psy
chologie van het uiterlijk). „Het had al
les te maken met de vrijheid die
vrouwen voor zichzelf opeisten. Zij
wilden net zo vrij met hun lichaam
kunnen omgaan als mannen met
hun eigen lichaam. De boodschap
was ook: een vrouwenlichaam is ge
woon een vrouwenlichaam, geen
seksueel object."
Dat er inmiddels geen topless
vrouw meer op het strand te spotten
is, is volgens de hoogleraar aan de
Universiteit Utrecht veelzeggend.
„Het is niet van het ene op het andere
moment gebeurd, maar de conclusie
is toch wel duidelijk: vrouwen voelen
zich minder vrij om in het openbaar
bloot te zijn dan vroeger. Zéker min
der vrij dan mannen."
Perfect uiterlijk
Dat heeft, denkt ze, allereerst met
vrouwen zelf te maken. Die zijn
steeds kritischer op zichzelf gewor
den. „Vroeger was uiterlijk minder
bepalend voor wie je was: zaken als
afkomst, geloof en klasse speelden
een grotere rol. Nu die 'kaders' weg
gevallen zijn, vinden vrouwen hun
uiterlijk belangrijker en belangrijker.
En hechten ze ook steeds meer aan
een perfect uiterlijk - alles valt im
mers te fiksen, zo wil de plastische
chirurgie ons laten geloven. Maar hoe
hoger de lat, hoe moeilijker het is om
met al die onzekerheden bijna bloot
op het strand te liggen."
Bijkomende druk: de opgepoetste
foto's van modellen, BN'ers en fit-
girls in glossies en op sociale media.
„Vroeger vergeleken we onze bor
sten met die van echte vrouwen. Die
van onze moeder, onze tante, die
van die andere vrouw die op het
strand lag. Nu worden we elke dag
overspoeld door bijgewerkte, gefoto-
shopte en irrealistische bikiniplaat
jes en voelt het alsof het zo moet en
niet anders. Vooral jonge meiden
worden daar onzeker van."
Komt daar nog die vaak aange
haalde 'nieuwe preutsheid' bij?
Woertman: „Het is een gevoelig
thema, maar ik denk dat de toename
van Nederlanders met een andere
culturele en religieuze achtergrond
er ook voor gezorgd heeft dat we
bloot minder normaal vinden. Dat
zie je bijvoorbeeld terug in de voet
balkleedkamer. Daar staat zo'n heel
team in onderbroek onder de
douche, omdat Marokkaanse, Turkse
en Antilliaanse jongens dat ook
doen."
Nieuwe preutsheid? Heemskerk
vindt het een verhullend begrip. „Ik
geloof niet dat wij met z'n allen
preutser geworden zijn. Ik denk dat
we door social media meer met seks
bezig zijn dan vroeger, er meer van
zien, er meer van weten. We moeten
het beestje gewoon bij de naam noe
men: jongens die het ook normaal
vinden om te sissen naar een meisje
in minirok hebben de 'sociale code'
in de openbare ruimte veranderd. Ze
hebben bloot weer gelijkgesteld aan
'hoerig', aan 'vies'. Vrouwen voelen
zich daardoor oncomfortabeler."
Dat 'straathufters' de sfeer zo ver
anderd hebben: dat gelooft sociaal
wetenschapper Linda Duits niet. De
auteur van onder meer Dolle mythes.
Eenfrissefactcheck van feminisme toen
en nu: „Ik denk gewoon dat alles in
golfbewegingen gaat. Waar de ene
generatie zich heel vrij gedroeg, ge
draagt de daaropvolgende generatie
zich traditioneler. Dus, ja, zoiets als
topless keert op een dag gewoon
weer terug." De onderzoeker aan de
Universiteit Utrecht ziet de eerste te
kenen al. „In het Oosterpark in Am
sterdam liggen af en toe weer meiden
zonder bovenstuk. Meiden die er
schijt aan hebben."
Esthetisch arts Floor Claus betwij
felt of topless vanzelf weer mode
wordt. „Op zo'n vakantie-eiland als
Ibiza zie ik vrouwen nog wel topless
zonnen en dat werkt aanstekelijk.
Maar Ibiza is natuurlijk een uitzon
dering: altijd al behoorlijk hippieach
tig geweest. Zolang de massa hier
niks voor topless voelt, zal er weinig
veranderen. Dat was namelijk het
grappige aan de jaren 80: bijna ieder
een was topless, dus je voelde er to
taal geen schaamte bij."
Borstoperatie
Claus heeft een andere theorie over
de verdwijning van topless: de op
mars van haar vak. „Veel meer vrou
wen dan vroeger laten zich aan hun
borsten opereren en die littekens zie
je, zeker als je op een handdoek ligt,
gewoon zitten. Die categorie vrou
wen draagt dus sowieso liever een
bovenstuk." Een andere verklaring:
de alomtegenwoordige camera's. „In
de tijd dat ik nog topless op het
strand lag, was er geen sprake van
mobieltjes met camera's, of Insta-
gram, of YouTube. Ik kan me voor
stellen dat vrouwen dat filmen geen
fijn idee vinden.'"
'Irritant', vindt Jan Heemskerk het
dat vrouwen zich geremd voelen.
„We hebben die periode van vrou
wenbevrijding toch niet voor niks
gehad?" Hij bespeurt, net als Linda
Duits, wel een tegenbeweging. „In
Amerika, misschien wel het meest
preutse land ter wereld, hebben
vrouwen al jaren eenfree-the-nipple-
day. Juist om zich tegen dat nieuwe
conservatisme te verzetten. Zouden
we in Nederland best kunnen ge
bruiken."
Vrouwen
voelen zich
minder vrij
om in het
openbaar
bloot te zijn
In de tijd dat ik
nog topless
zonde, was er
geen sprake
van mobieltjes
met camera's
zaterdag 9 juni 2018
GO
Komen de blote
borsten ooit terug?
Eefje Oomen
Utrecht
Met de borsten
bloot op het strand.
Vroeger voelde nie
mand er schaamte
over, dat is nu anders.
FOTO ANP
- Floor Claus,
esthetisch arts
- Liesbeth Woertman,
hoogleraar psychologie
