Tommy Wieringa
P
15
Philip Roth
1933-2018
r"
De overheid
neemt met de
ene hand en
slaat met de
andere
In Best worden de vuilnis
mannen beveiligd. Deze
krant schreef er vorige week
over. Functionarissen met
een publieke taak die bevei
liging nodig hebben - eerste ge
dachte: schande. Dan lees je dat
de gemeente Best een complex
afvalscheidingssysteem heeft op
getuigd waarbij de burger zijn af
val zorgvuldig moet scheiden en
over vijf kliko's verdelen. Als hij
een fout maakt (plastic bij papier,
blik bij gft), hangt de vuilnisman
een gele kaart aan de kliko. Gaat
hij voor de tweede keer in de
fout, dan volgt er een rode kaart
en wordt de vuilnisbak niet ge
leegd. Opvoeding is onderdruk
king.
snuffelt in je afval. Voor overtre
dingen heeft hij een sanctie pa
raat. Ook al woon ik ver van Best
en heb ik nog maar drie kliko's
voor de deur, de boosheid over de
grenzeloze bedilzucht en
schaamteloze surveillance van de
gemeentelijke overheid is goed
navoelbaar.
Ik ben zelf een tijdje vuilnis
man geweest. Je kreeg soms een
fooitje van de lui omdat je je over
hun afVal ontfermde. De verhou
dingen zouden anders zijn ge
weest als ik hun afval ook nog
had moeten inspecteren. Ik zou
vijandig zijn bejegend, omdat ik
mijn taak met institutioneel
wantrouwen uitvoerde. 'U kunt
wel zeggen dat u uw afval goed
scheidt, maar wie zegt mij dat u
de waarheid vertelt.' Ik had geen
fooitjes, maar minachting ont
vangen - niet langer een vriend
van de mensen.
woon opsporingsambtenaar
(BOA) achter de vuilniswagen
aanfietsen om de boel te beveili
gen. De vuilnisman controleert
het afval, de BOA controleert de
veiligheid van de vuilnisman. Zo
zijn er in het proces van afvalver
werking vanuit het niets twee
controlerende instanties gemobi
liseerd.
Dat is niet alleen de schuld van
de gekrenkte burger die zich
niets meer laat vertellen, zoals de
mantra wil. In dit geval draagt de
overheid er flink aan bij door een
zoveelste instantie in het leven te
roepen die je vertelt hoe je je
moet gedragen, op straffe van een
of andere lullige sanctie.
Eerst betaal je afvalstoffenhef
fing om je afval te laten ophalen,
daarna word je als een kleuter te
rechtgewezen omdat je oude
kranten bij de schillen gooit. Je
betaalt voor je eigen controle. Dat
wringt. De overheid neemt met
de ene hand en slaat met de an
dere. En zet dan een verbaasd ge
zicht op wanneer de burger zich
genaaid voelt en zich afreageert
op de vuilnisman.
De vuilnisophaal in Best is een
symptoom van een groter pro
bleem: de overheid die de burger
als een kind bejegent: bevoog
dend en straffend als die niet aan
haar uniformerende norm vol
doet. Altijd ben je wel ergens in
overtreding, en achter elke over
treding komt een controleur te
voorschijn met een boete of een
rode kaart. Maar met al die boetes
en rode kaarten kweek je geen
betere burgers, alleen maar on
machtige boosheid en een te
recht wantrouwen jegens de
overheid.
Hij zou te politiek
incorrect zijn geweest
voor die allergrootste
literatuurprijs. Schrijver
Philip Roth, chroniqueur
van de Amerikaanse
samenleving, kon dat
niet schelen. Hij wilde
gelezen worden.
hilip Roth is dood en
met hem de Nobelprijs
voor de Literatuur.' Een
scheldpartij van de Franse journa
list Albert Sebag echode gisteren
flink door in de sociale media.
Want een van de grootste naoor
logse schrijvers ging op 85-jarige
leeftijd heen zonder de hoogste
literaire onderscheiding. Wel een
Pulitzerprijs voor Amerikaanse
pastorale (1997), maar nimmer de
ultieme erkenning uit Zweden
voor klassiekers als Porlnoy's klacht
(1969), Ik was getrouwd met een
communist (1998), Het complot tegen
Amerika (2004) en Alleman (2006).
„Hij heeft het nooit nodig gehad.
We maken met zijn allen de No
belprijs tot een soort ultieme be
vestiging van een carrière. Dat
deerde hem echt niet, hij schreef
gewoon zijn boeken. Een schrijver
vindt het belangrijker dat hij gele
zen wordt. Ik denk niet dat hij daar
in zijn carrière ooit over heeft ge
twijfeld", aldus Chris Kooi, redac
teur bij uitgeverij De Bezige Bij.
Vrouwen
Volgens ingewijden was Roth te
politiek incorrect voor de prestigi
euze hoofdprijs. Dat bleek ook gis
teren, toen een aantal feministes
losging. 'Adieu Philip Roth, je was
een groot schrijver maar ook een
enorme vrouwenhater', aldus een
van de tweets. Een verwijt luidde
dat de schrijver de vrouwen in zijn
boek 'nimmer een ziel gaf. Vrou
wen waren bij Roth 'simpele spie-
gels voor mannen', schreef de
Amerikaanse kunstcritica Julia
Keiler ooit.
„Het is een wonder dat hij is
ontsnapt aan de #metoo-bewe-
ging. Ja, zijn geschriften zijn
vrouwonvriendelijk", aldus
Jacques Berlinerblau, docent lite
ratuur aan de universiteit van
Georgetown in Washington. Hij
zelf werkt aan een boek over het
thema 'Roth en vrouwen'.
Overigens won Roth wel twee
keer de National Book Award,
twee keer de National Book Critics
Circle Award en drie keer de
PEN/Faulkner Award.
Los van alle herrie kwamen er
gisteren uit heel de wereld com
plimenten voor het werk dat Roth
nalaat. De strijd tegen de Ameri
kaanse moraal was een favoriet
thema. Het dendert door de
schandaalroman Portnoy's klacht,
waarin de jonge Amerikaanse Jood
Alexander Portnoy de lezer mee-
BUNDEL
neemt in zijn ontembare mastur
batiedriften en zijn grote behoefte
geliefd te zijn en goed te doen.
Roth was ook een chroniqueur
van de Amerikaanse samenleving.
Ik was getrouwd met een communist
gaat over de waanzin van de
McCarthy-jaren, waarin jacht
werd gemaakt op alles en iedereen
die links was of leek. Amerikaanse
pastorale behandelt de protesten
tegen de Vietnamoorlog. De men
selijke smet gaat mede over de
Lewinsky-affaire.
Zijn grote voorbeeld was de eve
neens Joodse, Canadees-Ameri
kaanse Nobelprijswinnaar Saul
Bellow (1915-2005).
Pensioen
In 2012 kondigde hij, net voordat
hij 80 werd, zijn schrijverspensi
oen aan. Hij wilde in The New York
Times nog uitleg geven aan zijn
verbijsterde fans over de hele we
reld. „Ik had niet langer de geestes
kracht, de verbale energie en de
lichamelijke conditie om een grote
en langdurige creatieve aanval te
beginnen en vol te houden op een
zo complexe en veeleisende struc
tuur als een roman. Elk talent
heeft zijn voorwaarden, zijn ter
mijn, een levensduur. Niet ieder
een kan altijd vruchtbaar blijven."
Zijn roman Het complot tegen
Amerika behoort tot de meest
spraakmakende. Wat als Amerika
een naar akelig nationalisme en
isolationisme hellende president
zou krijgen? In het boek mengen
de nazi's zich in de Amerikaanse
verkiezingsstrijd en proclameert
de nieuwe president Charles A.
Lindberg een soort America First.
De vergelijkingen met Donald
Trump werden later gauw ge
maakt. Roth, een zelfverklaard De
mocraat, omschreef Trump als een
'oplichter en een onnozele man als
het aankwam op politiek, geschie
denis, wetenschap, filosofie,
kunst, niet in staat zichzelf uit te
drukken, niet in staat nuance of
subtiliteit te herkennen en ont
daan van elk fatsoen...'
Net als het Nobelprijscomité liet
het Witte Huis hem gisteren links
liggen.
vrijdag 25 mei 2018
GO
Rode kaa
De vuilnisman is in dit proces
bevorderd tot controleur. Hij
Philip Roth krijgt complimenten, maar ook het verwijt 'een vrouwenhater' te zijn geweest, foto reuters
Philip Roth had de
Nobelprijs niet nodig
Bob van Huët
De Bezige Bij publiceert vol
gende week toevallig Roths
boek Waarom schrijven?
Naast zijn literaire werken
heeft Philip Roth ook veel
non-fictie geschreven over
een groot aantal onderwer
pen. Zoals over de schrijvers
die hij bewondert, zijn eigen
werk, het creatieve proces en
de Amerikaanse cultuur. De
nieuwe bundel bevat de eer
der verschenen essaybundels
Lectuur van mijzelf en ande
ren en Over het vakmaar ook
veel stukken die herzien zijn,
of nog niet eerder gepubli
ceerd.
In Best werden de vuilnisman
nen uitgescholden en be
dreigd. Dat was niet zo mooi
want nu moest er een buitenge-
Tommy Wieringa schrijft vol
gende week zijn laatste column
op deze plaats. De hoofdredac
tie bedankt hem van harte voor
zijn bijdragen!
