Marjan Berk
Blijvende hersenschade
door schildersziekte
SP: elke week drie uur gym
13
Aantal patiënten daalt sterk
Ramses
Shaffy
speelde
vrolijk
verder
in het
restaurant
f a jij kijken?"
H „Weet ik nog
niet."
Vriendenen
vriendinnen
speelden onverschilligheid. Ik gaf
het maar ruiterlijk en onbe
schaamd toe: ik ging wél kijken!
Ik ben dol op trouwerijen van an
deren. En bij de Engelse adel ben
ik helemaal niet te houden. Voor
al wanneer er een witte jurk in
het spel is.
Achteraf bleek dat iedereen
toch had gekeken. Zelf droomde
ik sentimenteel weg bij al dat
Engelse geluk. En wat goed dat
onze prinsen ook allemaal met
slimme meisjes zijn getrouwd!
Wat die jurk van de kersverse
hertogin van Sussex betreft: een
droom! Klassieker dan klassiek...
zo had ik ook wel eens willen
trouwen!
In de hekgolf van nabeschou
wingen over het huwelijk en De
Jurk droomde ik terug naar mijn
eigen eerste trouwjurk. Nee, het
was geen jurk; het was een grijs
flanellen mantelpakje met een
plissérok, die openstond. Dat
moest wel, het was de enige optie
omdat ik vier maanden zwanger
was van mijn eerste zoon.
Ik studeerde aan de Amster
damse Toneelschool, toen nog
gelegen aan de Marnixstraat.
Mijn zwangerschap zorgde op de
Toneelschool voor een precedent,
maar ik mocht toch gewoon op
school blijven. Ik kreeg wel uit
sluitend rollen toebedeeld van
zwangere, verkrachte of blinde
vrouwen. Zoals de oude melaatse
vroedvrouw in l'Annonce faites a
Marie van Paul Claudel.
En nu moest er dus worden
getrouwd. Een afgewezen min
naar was zo genereus om een
rondvaartboot te huren, die ons
vanaf de Zeedijk (waar ik bij
vrienden logeerde) naar het stad
huis vervoerde.
We trouwden met drie echtparen
tegelijk en de wederzijdse
schoonouders maakten achter
onze rug voor het eerst kennis
met elkaar. We gaven elkaar het
jawoord en vertrokken daarna
met die rondvaartboot naar het
helaas verdwenen restaurant Le
Chat qui Pelote. We genoten daar
van een lunch, die was besteld en
afgezegd door iemand die zou
promoveren, maar helaas was ge
zakt. De lunch was daardoor flink
afgeprijsd! De afgewezen min
naar had ook nog een accordeo
nist gehuurd. En Ramses Shaffy,
die in 1954 in de derde klas van
de Toneelschool zat, speelde in
het restaurant vrolijk verder.
Ik had een heerlijke tijd. Voor
mijn snel zwellende lichaam
werd steeds een stoel gezocht, ik
mocht bij de lessen altijd zitten.
„Dat wordt een jongetje!" riepen
de kenners. Eloewel mijn buik
flink vooruitstak, bleef ik van
achteren gewoon mijn slanke
zelf. Zodat er nog wel eens een
achteroprijdende fietser, misleid
door mijn nog ranke achterkant,
naar mij floot om, zodra hij
langszij kwam en mijn dikke
voorkant zag, haastig dóór te fiet
sen...
Het overgangsexamen naderde.
En toen, tableau, precies op de
dag van het examen werd mijn
eerste zoon geboren!
Er is geen verhoogde kans op de
mentie en het aantal patiënten met
de 'schildersziekte' is flink gedaald.
Dat blijkt uit onderzoek van neuro-
psycholoog Evelien van Valen, die
vandaag aan de Universiteit van
Amsterdam promoveert.
Chronische toxische encefalopa-
thie (CTE), zoals de schildersziekte
officieel heet, wordt veroorzaakt
door langdurige blootstelling aan
organische oplosmiddelen. Schil
ders, autospuiters, schoonmakers,
drukkers en stoffeerders behoren
tot de risicogroep.
Sinds 1997 zijn ruim 3000 men
sen met gezondheidsklachten
doorverwezen naar twee speciale
'Solvent-teams' in Amsterdam en
Enschede. Circa 600 patiënten kre
gen de diagnose. Ze zijn vergeet
achtig, hebben concentratieproble
men en zijn sneller moe of geïrri
teerd. „Alles gaat trager en kost
meer tijd. Patiënten hebben moeite
met het opnemen van nieuwe in
formatie."
Voor haar onderzoek volgde Van
Valen, voormalig hoofd van het Sol
vent-team in het AMC in Amster
dam, 137 patiënten. „Er waren zor
gen dat de klachten zouden verer
geren. Het goede nieuws is dat de
klachten stabiliseren of iets afne
men. Bij mensen die na twee jaar
terugkomen, functioneert het ge
heugen iets beter. Het slechte
nieuws is dat de klachten niet ver
dwijnen. Ze hebben er blijvend last
van."
Lange tijd bestond de vrees voor
ernstige herenschade op lange ter
mijn. „In ons onderzoek zijn geen
aanwijzingen dat patiënten veel
eerder dementie krijgen."
Wet- en regelgeving voor het
werken met organische oplosmid
delen is inmiddels strenger gewor
den. Ook heeft de bekendheid van
de ziekte gezorgd voor meer be-
Het goede nieuws is
dat de klachten
stabiliseren of iets
afnemen
wustzijn, zodat patiënten sneller
worden doorverwezen om vererge
ring te voorkomen. Dat is terug te
zien in de cijfers. Het aantal nieuwe
patiënten daalt jaarlijks. In 1999 wa
ren het er 104, in 2016 maar negen.
„Het is een zeldzame ziekte aan
het worden", zegt Van Valen.
„Grote bedrijven houden zich aan
de veiligheidsvoorschriften. Voor
kleinere bedrijven en zelfstandigen
is het lastiger. Daar werken ze vaak
nog in kleine ruimtes zonder goede
ventilatie."
Stoppen
Er is geen behandeling of medicatie
voor de schildersziekte. Patiënten
vinden lotgenotencontact of psy
chologische begeleiding wel pret
tig, maar dat vermindert de klach
ten niet. „Het enige wat echt helpt,
is stoppen met het werk", zegt Van
Valen.
De schildersziekte is in Neder
land en andere Europese landen
- met uitzondering van Finland -
op zijn retour. Maar in China, India
en Afrika is de ziekte nog steeds een
groot probleem. „Met name in Azië
is nog veel industrie met onge
zonde werkomstandigheden. Veel
productieprocessen zijn naar lan
den daar verhuisd. We hebben het
probleem geëxporteerd."
SP-Kamerlid Michiel van Nispen
dient vandaag een initiatiefwet in,
die dat moet regelen. Van Nispen
ijvert al langer voor meer aandacht
voor gymmen op school. Het vorige
kabinet leek zijn doelstelling te
omarmen. In het regeerakkoord
werd vastgelegd dat er drie gymles
uren per week moesten komen.
Maar ondanks een actieplan van
toenmalig staatssecretaris Sander
Dekker kwam er weinig van te
recht. Veel scholen halen de norm
van twee uur gym per week niet.
„In het nieuwe regeerakkoord
staat er niks meer over", zag Van
Nispen. „En dat terwijl sinds 1998
vier kabinetten er wél aandacht
voor hadden." Hij dient zijn initia
tiefwet nu in omdat hij 'de discus
sie wil aanzwengelen'. „Iedereen
kijkt naar de korte termijn, maar dit
levert op lange termijn juist veel op.
Denk aan betere schoolresultaten,
zoals blijkt uit onderzoek. En mo
gelijk lagere zorgkosten." Het plan
kost natuurlijk ook wat: zo'n 275
miljoen euro per jaar.
Van Nispen hoopt op steun van
D66, GroenLinks en PvdA en denkt
ook in VVD-Kamerlid Rudmer
Heerema - die al jaren het belang
van een echte gymleraar benadrukt
- een medestander te hebben. Die
is minder enthousiast. „Voor Mi
chiel staan de drie uur gym voorop,
voor mij is de vakleerkracht het be
langrijkst. Ik heb liever dat ze één
uur per week les krijgen van een
gymleraar dan dat ze drie uur per
week spelen."
Scholen vinden een verplicht
aantal uren gym in strijd met de
vrijheid van onderwijs. Ook de
Raad van State, die adviseert over
wetsvoorstellen, is kritisch over
vastlegging in de wet.
woensdag 23 mei 2018
GO
Bruidsurk
Mensen die hersenschade heb
ben door het werken met oplos
middelen, houden daar jaren
lang gezondheidsklachten aan
over. Daar staat tegenover dat
klachten niet erger worden.
Tonny van der Mee
Amsterdam
- Evelien van Valen (UvA)
Iedere basisschoolleerling moet
wekelijks drie uur gymles krijgen
van een vakdocent. Dat ontlast
reguliere leraren, verbetert leer
prestaties en maakt scholieren
sportiever en gezonder.
Hanneke Keultjes
Den Haag
De schildersziekte
wordt zeldzaam.
Waren er in 1999 nog
104 nieuwe patiënten,
in 2016 waren er nog
maar negen.
