'Duitsche grond
zonder Duitschers'
'ir
'mm
mmmm
8
Keulen en Monniken-Glabbeek -
Nederlandse steden? We droomden er na
de oorlog van. Er bleef van die megalomane
Nederlandse annexatieplannen bar weinig over.
NA DE OORLOG ANNEXATIE
Het Duitse dorpje Elten, bij Emme-
rich, een wolkeloze maandagmor
gen. Een vrouw hangt haar dekbed
te luchten over de vensterbank van
haar slaapkamer op de eerste verdie
ping. Een vrij normaal tafereel, maar
het huis waarin de vrouw zich be
vindt is bijzonder. Een typisch Ne
derlands rijtjeshuis - groot woonka-
merraam, oranje dakpannen. Dat zie
je in Duitsland eigenlijk nooit.
In Elten wel. Er staan tientallen
voor ons doodgewone rijtjeshuizen.
Het zijn stille getuigen van een bijna
vergeten stukje geschiedenis. Het
aan de Rijn gelegen dorpje, bij Lo-
bith de grens over, was tussen 1949
en 1963 Nederlands bezit. Net als
Selfkant, een gemeente ten oosten
van Sittard. Elten en Selfkant dien
den samen met zeventien grensstra-
ten, kleine en grotere stukken grond
en de Duivelsberg bij Nijmegen als
compensatie voor de oorlogsschade
die de Duitsers hadden aangericht.
Troostprijs
Het voelde als een troostprijs. Neder
land wilde zoveel meer toen de oor
log in 1945 voorbij was. „De woede
was natuurlijk gigantisch", zegt Pe
ter Romijn van het NIOD, het insti
tuut voor oorlogs-, holocaust- en ge
nocidestudies. „De Duitsers hadden
zoveel kapot gemaakt. Betalen zullen
ze, was de gedachte. Maar Duitsland
had geen cent."
In een manifest uit 1945, door veel
gezaghebbende Nederlanders onder
tekend, werd uitgelegd waarom an
nexatie een goed idee zou zijn. 'Ge
schiedt dit niet, dan zullen wij gedu
rende een onafzienbare reeks van ge
neraties gebukt gaan onder den last
ons door den Duitschen agressie op
gelegd.'
Het idee van een groter Nederland
inspireerde de leden van de door de
regering opgezette commissie voor
gebiedsuitbreiding enorm. Secretaris
Frits Bakker Schut stelde een zeer ge
detailleerd plan op, met drie varian
ten. De meest ingrijpende omvatte
de annexatie van 41 steden en gebie
den. De 10 miljoen inwoners moes
ten maar oostwaarts verhuizen, was
het idee. Zoals een slogan luidde:
'Duitsche grond zonder Duitschers.'
Nederlandse plaatsnamen waren ook
al bedacht: Aachen werd Aken, Köln
Keulen, Moers Meurs en Mönchen-
gladbach Monniken-Glabbeek.
De meer bescheiden varianten van
het plan lieten grote steden als Köln
en Mönchengladbach met rust. Ver
strekkend waren ze desalniettemin.
Geloofden we werkelijk dat het een
realistisch idee was? Toch wel, zegt
Romijn. „Koningin Wilhelmina
stond er bijvoorbeeld helemaal ach
ter. Ze was tijdens de oorlog natuur
lijk een enorme moffenhater gewor
den." De politiek was verdeeld. De
katholieken waren warm voorstan
der, de socialisten zagen het totaal
niet zitten. De protestanten en libe
ralen hingen daar ergens tussenin.
Omdat ook de geallieerden, die een
sterk West-Duitsland van levensbe
lang achtten in de strijd tegen het
oprukkend communisme, het niet
eens waren met de oranje annexatie-
dromen, werden de plannen steeds
bescheidener. Tot er op 23 april 1949
niet meer overbleef dan Selfkant en
Elten, plus wat kruimeltjes her en
der. „Natuurlijk was de Nederlandse
regering niet blij", zegt Tim Terhorst.
„Maar ze hebben geprobeerd er het
beste van te maken." Terhorst, een
vloeiend Nederlands sprekende
Duitser, sloot zijn studie politieke
wetenschap in Münster in 2006 af
met een scriptie over de annexatie
van Elten. 23 april 1949 was een
mooie, zonnige zaterdag. Maar de El-
tenaren waren bang, zegt Terhorst.
„Ze hadden geen flauw idee wat er
ging gebeuren. Hoe zouden de Ne
derlanders zich gedragen? Konden ze
hun baan in Duitsland behouden? Er
waren zoveel vragen."
Raar en ingrijpend
Het was ook raar en ingrijpend, wat
er gebeurde. De Nederlanders gren
delden hun nieuwe bezit de eerste
twee weken compleet af, uit angst
voor incidenten. Opeens stond er
ook een andere brievenbus, wap
perde de rood-wit-blauwe vlag,
heette de Bergstrafte de Bergstraat.
Maar verder pakte de nieuwe bezet
ter het rustig aan. Geen machtsver-
fel
,,t T.
maandag 7 mei 2018
dat was
de droom
Chris van Mersbergen
Elten
Nederlandse mare
chaussee verzamelt
zich bij het stadhuis
van Elten, nadat de
Duitse grensplaats in
1949 tot Nederlands
grondgebied is ver
klaard.
FOTO NATIONAAL ARCHIEF
r r
/j
r
