14 WEE Rebecca van Wittene maakt films, documentaires. Over kunstenaars en over joodse mensen. In haar woning vlakbij Zoutelande zegt ze: „Binnen ons gezin was de oorlog van mijn vader, niet van ons." PORTRET REBECCA VAN WITTENE Er spelen drama's in joodse families, die denderen door tot de dag van vandaag Mijn interesse voor de oorlog is gegroeid met het ouder worden. Je wilt dingen weten Het is even zoeken naar een fotogeniek plekje. We staan in de tuin van haar huis aan de entree van Zoutelande. Buiten gebied, maar het dorp is in de loop van de jaren wel dichtbij gekomen. Als filmmaker ziet Rebecca van Wit tene waar het licht mooi diffuus valt. Daar, wat verderop onder de bomen, bij het oorlogsmonument van haar man Guido Metsers, beaamt ze de suggestie van de fotograaf. De Geval len Krijger, zo heet het beeld. Het bronzen afgietsel staat op het Ravelijn in Hulst. Hier in de tuin kijken we naar de oorspronkelijke, bemoste ver sie, die hij als zestienjarige in 1956 beeldhouwde. „Ha", voegt Metsers er even later aan toe, „in Hulst noemen ze het beeld de Nondeju." Hij stapt de woonkamer in om twee pakjes sigaretten voor zijn vrouw op tafel te leggen: „Ze heeft geen zwakke plekken, hoor. Alleen rookt ze nog." Rebecca van Wittene knikt. Echt serieuze pogingen om met roken te stoppen, zover is het nooit ge komen. Het maken van films brengt nogal wat stress met zich mee. „Neem de documentaire over kunstenaar Loek Grootjans, die vorig jaar op Film by the Sea in Vlissingen in première ging. Je draait uren materiaal bij elkaar. Dat moet je doorgronden. Een film maken is een heel lang traject, dat - in dit geval - moet uitmonden in een gestileerde, poëtische, sobere film. Ook laagdrem pelig, het is een uitdaging om een groot publiek te bereiken." In Zeeland is Rebecca van Wittene bekend als maker van filmdocumen- taires. Zoals Gevangen Licht, over de zoektocht van kunstenaar Loek Grootjans naar het Zeeuwse licht van Mondriaan; Passion in threeMove- ments, over violist Mathieu van Bellen en Met Pesach eten we matzes, over het gedwongen vertrek van de Zeeuwse joden op 24 maart 1942 naar Amster dam. Deze week zijn op Omroep Zeeland haar nieuwste producties in première gegaan, over joods gezinsle ven net voor en tijdens de Tweede Wereldoorlog: gisteren Een echte Peer eboom, vandaag Een achterhuis in Axel. „Mijn vader is joods. De zus van mijn opa heette Rebecca, ik ben naar haar genoemd. Als ik wel eens in de sjoel in Middelburg kom, dan noemt me neer Herz me Rivka - dat is Rebecca in het Hebreeuws. Mijn moeder - ze is elf jaar geleden overleden - was niet joods. We waren dan ook geen joods gezin. Er was wel een chanoekia, een negenarmige kandelaar. Die stond met kerst onder de kerstboom." „Ik ben opgegroeid aan de Irislaan in Vlissingen. We zaten in een huis op de tweede verdieping. Er was een speeltuin in de buurt, daar was ik vaak te vinden. We waren met drie kinderen, mijn zus Ingrid is de oud ste, mijn broer Danny is de tweede. Ik ben zes jaar jonger dan Ingrid. Mijn vader zat in de horeca. Hij was acht jaar toen de oorlog uitbrak. Na de oor log zijn de ouders van mijn vader gaan scheiden. Dat was opmerkelijk, in die tijd. En ook het gevoel erbij, dat ze samen de oorlog hebben door staan. En toch gaat het mis. Ik denk dat alle joden met een beetje ballast uit de oorlog zijn teruggekomen. Een zus van mijn vader was lenig en is het circus ingegaan. Ze kwam in Amerika terecht. Die ballast van de oorlog merk je in joodse families. Florry, de vrouw die in mijn documentaire Een echte Peereboom zit, vertelde me dat ze als kind niet aan haar ouders vertelde als ze gevallen was, omdat die al zo veel hadden meegemaakt. Er spelen drama's in die joodse families, die denderen door tot de dag van van daag." „Mijn vader heeft de ballast van de oorlog niet op zijn kinderen overge dragen. Hij was er open over, in te genstelling tot veel andere overlevers. Hij vertelde hoe het was en hoe het voelde om tijdens de bezetting als jood aangemerkt te worden en vanuit Middelburg naar Amsterdam te wor den gedeporteerd. Die openheid maakte dat binnen ons gezin de oor log van mijn vader was, en niet van ons." Er wordt gebeld aan de deur. Een meisje levert een mandje met bloe men af. Rebecca zegt 'oh, lief. Het is een bedankje, ze heeft een vriendin PASPOORT van haar dochter naar het ziekenhuis gebracht toen die haar arm had ge broken. Eerst naar Vlissingen, toen naar Goes. Ze gaat verder: „Mijn vader zat vol vragen over de oorlog. Hij ging er als kind in en kwam er als volwassene uit. Zijn vader Mouritz, mijn opa, sprak er niet graag over. Die had al tijd het verhaal dat hij als klarinettist na 25 jaar uit het Middelburgs Mu ziekkorps werd gezet, omdat hij joods was. Het schuldgevoel, ze zijn allemaal vermoord en ik niet, dat sluimert. Bij mijn vader hoeft er maar dit te gebeuren, of de oorlog komt naar boven. Vandaag 5 mei, hij is altijd blij als die datum weer voor bij is. Je zou denken dat het trauma slijt met de jaren. Dat is niet zo, inte gendeel, het wordt erger. Joden en de oorlog: het is een heel broos onder werp." „Mijn interesse is gegroeid, met het ouder worden. Je wilt dingen weten. De geschiedenis is niet zwart-wit. Voor mijn documentaire Soldaat zon der vijand heb ik in Zuid-Duitsland een oude Wehrmachtsoldaat opge zocht. Als jonge militair was hij op de boerderij van boer Dekker in Koude- kerke terechtgekomen. Er is een film, daarop zie je hem pannenkoeken bakken op het achterplaatsje. Ik heb hem opgezocht met het idee zijn oorlog te reconstrueren. Toen ik hem trof, was hij op leeftijd en aan de kwakkel. Ter plekke ontdek je de hef tigheid van zijn verhaal. Hij was de enige zoon op een boerenbedrijf en moest de oorlog in. De verschrikke lijkste dingen heeft hij meegemaakt. Voor mij stond een man achter een rollator in een Heidi-achtig land schap. De oorlog van de andere kant, heel aangrijpend. Inderdaad, je ziet dat oorlog aan alle kanten waanzin is. Ik heb met deze film in 2011 een NL- Award gewonnen, de jaarlijkse prijs voor de beste productie van de regio nale omroepen." Er wordt gebeld, nu de telefoon. „Niet opnemen! Dat is een spammer. Ik heb hem een speciaal riedeltje ge geven, zodat ik weet dat ik niet moet opnemen." We voeren geen rook pauze in. „Leuk om op deze manier over je leven te vertellen", zegt Re becca van Wittene. Haar tijd op de Pedagogische Academie komt voor bij. Eenmaal aan het werk voelde ze zich als een vis in het water. Ze had de nu bekende muzikanten Danny Vera en Marien Dorleijn in de klas. Leuk. Tot de basisschool werd inge voerd en de kleuterjuf voor groep 8 moest gaan staan en zij zelf voor de kleuters. Onderwijsuitgeverij Zwij sen in Tilburg bood uitkomst, daar kon ze als freelancer aan een nieuwe methode wereldoriëntatie werken. „In 1985 werden overal in het land screentests voor dat programma ge daan. Daar ben ik uitgerold voor ra dio en tv. Waarom ik daaraan mee deed? Ik was altijd geïnteresseerd ge weest in kleinkunst, ik ging veel naar het theater. Op de Pedagogische Aca demie had ik voor een werkstuk Ro- bert Long geïnterviewd. Die stond toen met Leen Jongewaard in het theater met het programma Tot hier toe heeft de heere ons geholpen. In SGP- kring was daarover veel te doen. Ik ging met zijn liedjes naar de SGP- mensen toe om te horen wat hun be zwaren waren. Ze gaven commentaar op wat ze niet kenden, omdat ze het programma niet hadden gezien. Ik drukte op de knop van mijn cassette recorder en dan klonk 'Jezus redt! Je zus Redt! Alle mensen opgelet'. Nu zou ik het niet meer durven. Het werkstuk heb ik aan Robert Long la ten lezen tijdens het interview. Hij kon erom lachen." In 1990 begon Omroep Zeeland. Rebecca van Wittene zou er zeven tien jaar aan verbonden blijven, meest voor programma's over kunst. Ze is nu elf jaar zelfstandig filmma ker. Voor de omroep verzorgt ze het nog steeds populaire programma Trugkieke. Ze heeft het gevoel dat ze daarmee dichtbij de mensen komt. Haar kleurige jasje? Tunesië, zegt ze. De ringen aan haar vingers? Die is van Guido, met dat diamantje is haar trouwring, die andere komt uit Istan- bul. „We slepen heel wat mee als we van vakantie terugkomen. De vele beeldjes hier in huis, dat vloerkleedje, het komt overal vandaan. Guido voelt altijd aan dingen. 'Dat heeft iemand gemaakt', zegt hij dan. Ik heb dat ge voel langzamerhand ook ontwikkeld. Maar soms moeten we wel eens rui men." zaterdag 5 mei 2018 GO 'De chanoekia stond met kerst onder de boom' Jan van Damme In die verre van volledige opsom ming zitten nogal wat documentai res over joden en de oorlog. Dat is vast geen toeval. Geen joodse opvoeding. Wel een joods gevoel? Geldt dat ook voor het gezin waarin u opgroeide? Rebecca van Wit tene is in 1963 ge boren in Middel burg; ze groeit op in Vlissingen. Opleiding: Rijks Pe dagogische Acade mie 1980-1983. Werk: leerkracht op onder andere de Middelburgse Rijks leerschool. Free lance bureauredac teur bij Uitgeverij Zwijsen in Tilburg. Van 1990-2007 werkt ze bij Om roep Zeeland, waar ze voor radio en tv kunst- en cultuur programma's maakt. Sinds 2007 is ze zelfstandig filmmaker. Rebecca van Wit tene woont en werkt in Zoute lande, is getrouwd met beeldend kun stenaar Guido Met sers; samen heb ben ze een dochter. Maar heeft de oorlog u ook ge raakt? Ondertussen deed u bij de AVRO mee aan het programma 'Minjon', een kweekvijver van jong talent.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2018 | | pagina 50