5 Joods leven in 8 millimeter Rebecca van Wittene maakte twee filmdocumentaires over joodse gezinnen, net voor en in de Tweede Wereldoorlog. Ze verwerkt daarin de bewaard gebleven 8 millimeter-films, die Maurits Schaap en Max Peereboom in de jaren 1930 van hun gezinsleven maakten. Vader Salomon Schaap is jarig, hij wordt tachtig. De filmbeelden zijn zwart-wit. Salomon rookt een sigaar. We zien een joodse familie tafelen aan de Wal- lenburgerweg in Rotterdam. La chende mensen. Dan horen we de voice-over. Het is januari 1942. Rotterdam ligt in puin. „Ons leven eigenlijk ook", zegt de begelei dende stem. Daarmee raken we meteen de kern van wat documentairemaak ster Rebecca van Wittene ons dui delijk wil maken. Wij, de kijkers en de voice-over, weten hoe dra matisch de oorlog verliep, hoe de joden naar kampen werden afge voerd en vermoord. De slachtof fers zelf hadden in de eerste jaren van de oorlog geen idee van de gruwel die hen te wachten stond. Ook al is niet lang geleden het eer ste familielid opgepakt, voor de ca mera viert Salomon Schaap zijn verjaardag zoals hij dat heel zijn leven heeft gedaan. Deze week worden er op Om roep Zeeland twee nieuwe docu mentaires van Rebecca van Wit tene vertoond: vrijdag 4 mei Een echte Peereboom, en zaterdag 5 mei Een achterhuis in Axel, waarin Salo mon Schaap zijn verjaardag viert. In Zeeland is Van Wittene (1963) bekend van documentairefilms als Passion in three Movements over vi olist Mathieu van Bellen en De schoolmeester van Sluis over woor denboekenmaker Johan Hendrik van Dale. De nieuwe producties - 'Peere boom' en 'Achterhuis' - zijn geba seerd op het bewaard gebleven materiaal van hobbyfilmers, die vanaf de jaren 30 hun familieleven vastlegden. De documentaires kunnen worden beschouwd als een vervolg op Van Wittenes in 2012 uitgebrachte film Met Pesach eten we Matzes. Ze zegt: „Ik krijg nog steeds vragen over die oude film, waarin de uittocht van joden uit de provincie op 24 maart 1942 de leidraad is. Het valt me elke keer op hoe weinig mensen daar van weten. Ik wilde dat verhaal nog persoonlijker maken. Dat kon met het bewaard gebleven film materiaal dat ik nu als basis heb gebruikt." Een echte Peereboom is gebaseerd op het materiaal van Max Peereboom (1911-1942). Hij kwam in 1929 in Vlissingen terecht, waar hij bedrijfsleider werd bij manu- facturenhandel Bouman en Noach in de Lepelstraat. Met een 8 milli meter-camera filmde hij zijn ge zin, de winkel, het vooroorlogse Vlissingen. Die historische beel den worden in de documentaire Wij zien joodse mensen, die naïef de oorlog ingaan afgewisseld met een gesprek met Florry, de in 1948 geboren dochter van Max' jongere broer Simon. Zij vertelt dat ze is vernoemd naar het tien jaar eerder geboren dochtertje van Max, dat de oorlog niet over leefde. Ook de in 2003 overleden Simon Peereboom komt ruim aan het woord in de film. Daarvoor zijn opnames gebruikt, die werden gemaakt in het kader van het in ternationale 'Shoah-project', waarin joodse overlevenden wer den geportretteerd. Rebecca van Wittene zegt over haar films: „In beide verhalen zit een hele hoop emotie. Door een opbouw te kiezen aan de hand van het overgeleverde zwart-wit mate riaal wil ik juist die emotie niet de overhand laten krijgen. Wij zien op die manier joodse mensen, die volledig deel uitmaken van de Ne derlandse samenleving. En die na ïef de oorlog ingaan. Ik heb films gemaakt, waarin het woord con centratiekamp niet voorkomt." In Een Achterhuis in Axel is het alsof Maurits Schaap (1907-2001) zelf de commentaarstem op zijn eigen beelden heeft ingesproken. 'Dit ben ik', krijgen we te horen als hij voor het eerst te zien is. De uit Hulst afkomstige acteur Hugo Metsers sprak de voice-over in. Re becca van Wittene: „Om de film zo persoonlijk mogelijk te maken, laat ik het voorkomen alsof Mau rits zijn eigen beelden becom mentarieert. Hugo Metsers levert daarvoor de perfecte, professionele stem. Maurits Schaap werkte als overlever van de oorlog mee aan het Shoah-project. De teksten voor de voice-over zijn vaak letterlijk daaruit overgenomen." Maurits Schaap wordt voor de oorlog vanuit Rotterdam handels reiziger. Zo komt hij ook regelma tig in Axel, waar hij bevriend raakt met winkelier Geleijn Naeije. Als hij in 1943 moet onderduiken, vindt hij met zijn vader Salomon en een jongere broer boven diens Axelse winkel aan de Noordstraat 62 een veilige schuilplaats. Ander halfjaar zitten ze daar, tot de be vrijding in het najaar van 1944. Niet lang daarna filmt Maurits in opdracht van het Militair Gezag de verwoestingen in Zeeuws-Vlaan- deren. In de documentaire van Rebecca van Wittene zien we ook Maurits' zoons Eli en Eljakiem, die op be zoek gaan bij Geleijns zoon Jac Naeije in Axel. De woning boven de winkel is verbouwd. Jac kan op een plattegrond aangeven, waar de schuilplaats was. De voice-over zegt: „Moet je slim zijn om te overleven? Moedig, sterk, stoer? Nee, je moet gewoon mazzel heb ben. Heel veel mazzel." woensdag 2 mei 2018 PC Maurits Schaap, foto familiearchief De winkel van Max Peere boom in Vlissingen, hoek Lepel straat-Branderijstraat. FOTO GEMEENTEARCHIEF VLISSINGEN Max Peereboom met zijn in 1938 geboren dochter Florry op de arm. Naast hem zijn vrouw Ans. FOTO FOTOCOL LECTIE FLORRY PEEREBOOM Je moet gewoon mazzel hebben Jan van Damme - Rebecca van Wittene, filmmaakster 'Een echte Peereboom': vrijdag 4 mei om 20.30 en 22.00 uur op Omroep Zeeland. 'Een Achterhuis in Axel': zater dag 5 mei om 20.30 en 22.00 uur op Omroep Zeeland. De films worden vervolgens op genomen in het educatiepro gramma van het Bevrijdingsmu seum in Nieuwdorp.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2018 | | pagina 37