Laat maar wapperen die vlaggen!
7
Koningsdag is veel meer dan eten, pimpelen en spulletjes
scoren op de vrijmarkt. „Juist in deze tijd van polarisatie willen
we zij aan zij kleedjes met zolderrommel afstruinen."
Niemand heeft er
ooit een draaiboek
voor geschreven en
toch weten Neder
landers precies wat
het program voor
Koningsdag is.
Oranje tompouce bij de koffie (of
twee), blik op het koninklijk bezoek
op de buis ('wat is Amalia gróót ge
worden'), rondje vrijmarkt met roltas
(onbeperkt inladen), borreltje in
tuin, straat of binnenstad. Dresscode:
oranje shirt voor de minimalisten,
oranje kroon, pruik en overall voor
de uitslovers.
En dit alles is volgens Ineke Strou-
ken, 's lands bekendste kenner van
volkscultuur, 'de essentie' van een
nationale traditie: niemand legt ie
mand iets op en toch doet iedereen
gretig mee. „Ik krijg na dit artikel vast
weer een tweet van die ene Neder
lander die niks met 27 april heeft,
maar durf desalniettemin te stellen
dat alle Nederlanders op wat voor
manier dan ook Koningsdag vieren.
Al kopen ze maar één legpuzzel op de
rommelmarkt."
Dat maakt Koningsdag tot een vrij
uniek verschijnsel. Strouken: „Zo'n
beetje alle nationale tradities staan
ter discussie. Sinterklaas: wel of niet
met Zwarte Piet. Oudjaar: wel of
geen vuurwerk. Bevrijdingsdag:
moeten we dat zoveel jaar na de oor
log blijven vieren? En hoewel ik zelf
geloof dat al deze tradities in een of
andere vorm zullen blijven bestaan,
spreken ze lang niet alle Nederlan
ders meer aan. Het worden beetje bij
beetje feesten voor 'subculturen'. Net
als de 'nieuwe' feestdagen: het Offer
feest voor moslims, Keti Koti voor
Surinamers, Divali voor hindoes."
Strouken verbaast zich er dan ook
over dat het in het maatschappelijk
debat over 'de nationale identiteit'
eerder over Wilhelmus, Tweede Ka
mer en Rijksmuseum gaat dan over
dit feest. „Terwijl Koningsdag alles
over de Nederlandse volksaard zegt.
Neem de liefde voor de vrijmarkt, die
aan de ouderwetse jaarmarkten her
innert. Of de passie voor verkleden:
een echo van het carnaval. En de
gooi- en schietspelletjes, die verwij
zen naar het vermaak op dorpsker
missen lang geleden."
Losjes
Nog een ander typisch Nederlands
aspect, volgens Annemarie de Wildt
(conservator Amsterdam Museum):
de manier waarop de koninklijke fa
milie losjes, informeel en uitbundig
met de 'onderdanen' omgaat. Zo'n
Maxima die lekker op Ik voel me sexy
als ik dans staat te swingen. „In het
buitenland kijkt men daar met open
We brengen
een eerbetoon
aan de koning,
maar we doen
dat wel met
een knipoog
mond naar. Prinsen en prinsessen die
aan de gekste straatspelletjes mee
doen: in Engeland of België is dat on
denkbaar."
Dat de feestgangers het konings
huis en passant een beetje te kakken
zetten, is ook bijzonder Nederlands.
De Wildt: „Op 27 april brengen we
natuurlijk een eerbetoon aan de ko
ning, maar we doen dat wel met een
knipoog. We verkleden ons als prin
sesjes, gooien ballen naar het hoofd
van Willem-Alexander en hangen
metershoge spotprenten van de ko
ninklijke familie op. Ook daar staan
buitenlandse toeristen
van te kijken: Ko
ningsdag heeft -
zeker in een stad
als Amsterdam -
weinig statigs."
Verbinden
Geintjes of
niet: de ko
ninklijke fami
lie vervult die
ene dag per jaar
volgens historica Rei-
nildis van Ditzhuyzen
wel een uiterst belangrijke taak.
„Willem-Alexander heeft het altijd
graag over zijn drie kerntaken: verte
genwoordigen, aanmoedigen, ver
binden. Op Koningsdag staat dat
'verbinden' voorop: de koning wil dat
heel Nederland deze ene dag eensge
zind optrekt. Zo overbrugt hij heel
bewust de groeiende kloof tussen
Randstad en regio door zijn Konings-
dagbezoekjes zorgvuldig over het
land te verdelen. En is het de bedoe
ling dat alle bewoners bij die bezoek
jes betrokken worden: man, vrouw,
senior, jong, oude en nieuwe Neder
landers."
Naarmate andere feestdagen aan
waarde inboeten, zal Koningsdag aan
betekenis toenemen, voorspellen de
drie. Het koningshuis doet er volgens
Van Ditzhuyzen niet voor niets alles
aan het 'toekomstbestendig' te ma
ken. „Zo heeft Willem-Alexander de
laatste jaren de Koningsspelen - de
proloog van Koningsdag - heel actief
gepromoot. Tijdens die sportdagen
krijgen scholieren uit alle windstre
ken het oranjegevoel met de pap
lepel ingegoten."
Stroukens boodschap:
koester Koningsdag.
„Sommige plaatsen
laten de festiviteiten
tegenwoordig liever
over aan een grote
buur. Heel jammer,
want het is het leukst
als heel Nederland
oranje kleurt. En andere
bestuurders laten er weer
zoveel regels op los dat ze
het, vrees ik, een beetje stukma
ken. Een keer per jaar moet een vrij
markt echt 'vrij' kunnen zijn: dat
grote ruilcircus vinden we heerlijk."
Koningsdag is anno 2018 bittere
noodzaak, zegt ze. „Juist in deze ge
polariseerde tijden, waarbij we elkaar
over het minste of geringste op socia
le media voor rotte vis uitmaken,
verlangen we intens naar dat ene
moment dat we zij aan zij gemoede
lijk die kleedjes met zolderrommel
afstruinen."
EENSGEZIND
donderdag 26 april 2018
GO
A Willem-Alexander is in 2012 nog prins
bij het wc-potgooien in Rhenen. fotoanp
A Danielle Meijer hangt op Koningsdag 2017 met dochter Isabella de vlag
uit in Zoetermeer. fotoronjenner
A Koningin Maxima wuift in 2016 naar de menigte
in feestend Zwolle, foto pim ras
Alles is
ranje
Eefje Oomen
-Annemarie de Wildt
(conservator
Amsterdam Museum)
Koningsdag is nog al
tijd een ijzersterke tra
ditie, maar de Neder
landse driekleur wap
pert steeds minder
vaak. „In sommige wij
ken zie je zelfs geen en
kele vlag meer", zegt
Annemarie de Wildt
(conservator Amster
dam Museum). Traditie-
deskundige Ineke
Strouken: „Misschien
vinden mensen het te
genwoordig te veel
gedoe?" Historica Rei-
nildisvan Ditzhuyzen:
„Bezitten veel
jonge en nieuwe
Nederlanders
geen mast en
vlag meer?"
Of, oppert
De Wildt,
verliest de
driekleur
beetje bij beetje terrein
aan die andere nationa
le kleur. „Oranje wordt
in de slipstream van alle
verkleedpartijen
rond WK's en EK's
steeds belangrijker.
Mede,
denk ik,
door
de tv.
Oranje
sprankelt
op beeld meer dan
rood-wit-blauw." Toch is
de 'gevoelswaarde' vol
gens Strouken anders.
„Rood-wit-blauw is de
kleur van Nederland en
oranje de kleur van de
Nederlanders. Beide
kleuren horen bij Ko
ningsdag." Van Ditzhuy
zen: „De straten fleuren
ervan op én het straalt
eensgezindheid uit."