Begripvoor
wanbetaler
<D
16
PSYCHOLOGELD
SCHONE ENERGIE LANDSCHAP
De overgang naar schone energie
dreigt het Nederlandse landschap
nog verder te verrommelen. Rijksadviseur
Berno Strootman maakt zich zorgen.
„We staan aan de vooravond van een
grondige verschuiving."
Wanbetalers
wegzetten
als slechte
mensen
werkt
averechts
Er kwamen vorig jaar minder wanbetalers
voor de rechter, zo bleek deze week uit het
jaarverslag van de Raad voor de recht
spraak. Ik vind het er nog altijd zorgwekkend
veel. In 2017 waren er 1,5 miljoen rechtszaken over
openstaande rekeningen in plaats van 1,6 miljoen
het jaar daarvoor. Volgens de Raad voor de recht
spraak ligt de verklaring voor de hand: na de eco
nomische crisis is de betalingsmoraal van
Nederlanders verbeterd.
De term 'betalingsmoraal' wordt in mijn ogen
vaak verkeerd gebruikt, nu ook weer door rech
ters. Wanbetalers vertonen slecht betalingsge
drag, maar dat wil niet zeggen dat ze allemaal ook
een slechte betalingsmoraal hebben. Moraal gaat
over normen en waarden, over principes, over
goed en kwaad. Mensen met een slechte beta
lingsmoraal vinden rekeningen op tijd betalen
niet zo belangrijk. Of nog erger: zij zijn de boel
bewust aan het traineren, met als doel onder de
factuur uit te komen. Het ontbreekt hun aan het
morele besef dat ze een schuld hebben en die
moeten inlossen.
Achter een onbetaalde rekening kunnen echter
ook andere verhalen schuil
gaan: iemand wil wel beta
len, maar heeft op dat mo
ment geen geld. Omdat hij
bijvoorbeeld zijn baan is
kwijtgeraakt en alle vaste
lasten ondertussen wel
doorlopen. Of een debiteur
heeft niet door dat hij moet
betalen omdat hij niets van
de rekening begrijpt. De
helft van de mensen met
problematische schulden
leest slecht, blijkt uit on
derzoek van de Rijksuniversiteit Groningen. Een
betalingsachterstand is bij deze groep eerder een
gebrek aan taalvaardigheid dan aan normen en
waarden.
Wanbetalers zijn niet per definitie onbetrouw
baar of laks. Soms zijn ze wel murw geworden
als ze al langer schulden hebben en daardoor in
de overlevingsstand staan. Toch rekenen we in
Nederland mensen die hun rekeningen niet op
tijd betalen gretig af op hun gebrekkige moraal,
getuige tv-programma's als Een dubbeltje op zijn
kant. Die portretteren schuldenaren als mensen
die niet willen werken, maar wel geld verspillen
aan een geldverslindende frisdrankautomaat of
een abonnement op de Donald Duck. En vervol
gens vreemd opkijken als ze hun rekening niet
kunnen betalen.
Dat we wanbetalers vaak wegzetten als slechte
mensen werkt averechts. Er heerst veel schaamte
bij mensen met financiële problemen. Uit onder
zoek blijkt dat ze zich vaker eenzaam voelen om
dat ze uit gêne niet over hun problemen praten.
Terwijl schuldenaren die een goede band hebben
met vrienden en familie juist sneller uit de rode
cijfers blijken te komen.
Die 1,5 miljoen rechtszaken per jaar laten zien
dat schulden dichterbij zijn dan we denken. En
dat ze wellicht iedereen, op een slecht moment,
kunnen 'overkomen'. Een veroordeling door de
rechter is dan, hoe terecht ook, al heel vervelend.
Maar de veroordeling door de maatschappij komt
vaak harder aan.
Philips
Lighting
ING
Osram Licht
Het Nederlandse
landschap ver
keert in zwaar
weer, stelt land
schapsarchitect
Berno Stroot
man. Samen
met de Rijksbouwmeester (Floris
Alkemade) en stedenbouwkun
dige Daan Zandbelt vormt Stroot
man het College van Rijksadvi
seurs. Dat adviseert het kabinet
over ruimtelijke ontwikkelingen.
Zijn taak? Zorgen dat de kwaliteit
van het landschap niet verder af
brokkelt.
Een flinke uitdaging, gezien de
explosie van bouwplannen nu de
economie weer bloeit. Maar zeker
ook vanwege de overgang naar
schone energie. Die dreigt ons
landschap ingrijpend te verande
ren, waarschuwt Strootman.
„We staan aan de vooravond van
een grondige verschuiving. De af
gelopen pakweg honderd jaar za
gen we niet veel van onze energie
productie, we zagen alleen wat
hoogspanningskabels en energie
centrales. Steenkool, olie en gas
wordt gewonnen uit de bodem.
Nu beseffen we welke negatieve
gevolgen dat heeft voor het kli
maat en vinden we als maatschap
pij dat we duurzame energie moe
ten opwekken door de zon en
wind te benutten. Dat heeft ingrij
pende gevolgen voor het land
schap, waarvan de kwaliteit afge
lopen decennia al enorm is terug
gelopen. Veel natuurlijke en cul
tuurhistorische elementen zijn
verdwenen door de intensieve
landbouw. En we houden steeds
minder landschap over door de
bouw van nieuwe woonwijken,
wegen en fabrieksterreinen. Ook
alle pakhuizen die erbij zijn gezet
voor de interneteconomie vormen
bepaald geen verfraaiing van Ne
derland."
„Nee, Nederland is nog steeds een
mooi land. Maar we moeten heel
voorzichtig zijn met de energie
transitie die nu voor de deur staat.
Hoe gaat die ons landschap veran
deren? Nu hebben we daar nog
keuze in. Als windmolens en zon-
neparken er eenmaal staan, krijg je
ze niet zomaar weer weg."
De haast waarmee overheden en
ondernemers nu te werk gaan om
over te stappen op schone energie,
zorgt volgens Strootman voor een
'explosief mengsel'. „Overheden
hebben het gevoel dat ze haast
moeten maken om de klimaatdoe
len van Parijs te halen, onderne
mers springen daar op in. Gedre
ven door subsidies kloppen ont
wikkelaars nu bij boeren aan om
hun land te huren voor zonnepa
nelen. Voor die agrariërs is dat heel
aantrekkelijk: zij krijgen de ko
mende vijftien of twintig jaar
meer betaald dan ze bij elkaar
kunnen boeren. En die ontwikke
laars snap ik ook: die zien kansen
om een goede boterham te verdie
nen. De gemeente denkt: toe maar,
we moeten immers energieneu
traal worden. Maar na die ene aan
vraag volgt er nóg een, en nóg een.
Als we dit op z'n beloop laten, is
ons hele landschap straks gestof
feerd met zonnepanelen en zie je
overal wel een windmolen. De be
scherming van het landschap is
nog niet goed geregeld. Zonnepa-
donderdag 26 april 2018
GO
Reageren? economie@persgroep.nl
Het telecom-
concern voerde
de schaarse
stijgers aan in
de AEX.
Het verlichtings-
bedrijf ging on
deruit na een
waarschuwing
van Osram.
Bij de hoofdfond
sen noteerde de
grootste bank
van Nederland
ex-dividend.
De Duitse con
current van Phi
lips verlaagde
zijn winstver
wachting, en
werd zwaar afge
straft.
O
Windmolens bij Medem-
blik (boven) en bij Burger
vlotbrug (Noord-Holland).
FOTO'S MARCO OKHUIZEN, ANP
Geen
gezicht:
weilanden
vol met
windmolens
Annemieke van Dongen
Den Haag
Is Nederland lelijk geworden?
Neem plaats op
de sofa van Irene
van den Berg. Zij
analyseert iedere
week ons econo
misch gedrag.