wat u moet weten
o
14
15
19
8
Volgende week
woensdag mogen we
'voor' of 'tegen' stemmen
in een referendum over de
Wet op de inlichtingen- en
veiligheidsdiensten (Wiv).
Gisteren bleek uit onderzoek
dat maar 1 op de 6
Nederlanders écht weet
waar die wet over gaat.
Daarom: 20 vragen en
antwoorden.
REFERENDUM 2018
Op het stemformulier dat u volgende week woensdag
in handen krijgt, staat de vraag: 'Bent u voor of tegen
de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten
2017?'
De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst
(AIVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheids
dienst (MIVD) houden zaken in de gaten die 'de Ne
derlandse staat' kunnen schaden. Ze spioneren, vol
gen potentiële terroristen en proberen grootscheepse
cyberaanvallen te voorkomen. De geheime diensten
spelen geen politieagent] e: ze mogen niemand arres
teren en lossen geen moorden op. Wél spelen ze in
formatie door aan de politie, die vervolgens kan in
grijpen.
De geheime diensten mogen nu al heel veel. In hun
onderzoeken kunnen ze, zonder dat we het weten,
grote inbreuk maken op onze privacy door in onze te
lefoons, computers en 'echte levens' te wroeten. Daar
zijn dus duidelijke regels voor nodig. De huidige wet
stamt uit 2002.
Sinds 2002 is de terreurdreiging groter geworden en
wordt Nederland overspoeld door cyberaanvallen. De
geheime diensten klagen dat ze minder informatie
boven water krijgen bij het afluisteren van telefoons.
In 2002 bestond de smartphone nog maar net: sinds
dien sturen we massaal berichten via apps als Whats-
App. In de nieuwe wet staat dat de diensten niet al
leen telecommunicatie via de ether (de lucht) op
grote schaal mogen aftappen, maar ook communica
tie via de (glasvezel) kabel.
Dat kan een ultieme consequentie zijn, stellen tegen
standers van de wet, die daarom over een 'aftapwet'
of'sleepwet' spreken. De diensten zouden het inter
netverkeer van een hele wijk kunnen 'binnenslepen'
als ze denken dat daar ergens een jihadist woont. Ze
trekken dan ook data van onschuldige burgers bin
nen. Doordat de regels te breed zijn geformuleerd
dreigt een inbreuk op de privacy, vinden tegenstan
ders van de wet.
Dat is moeilijk te zeggen. Ja, de nieuwe wet maakt het
mogelijk om gegevens van onschuldige mensen op
grote schaal te tappen. Of dat in de praktijk veel gaat
gebeuren, is de vraag. Daar komt bij dat het in eerste
instantie om 'metadata' gaat: welk telefoonnummer
of IP-adres (identificatienummer van een computer)
had contact met welk ander nummer of IP-adres?
Naar de inhoud van berichten kijken, mag alleen als
er aanleiding voor is, en er is opnieuw toestemming
voor nodig van een minister.
Nee, de invoering van de wet is uitgesteld tot 1 mei.
Na goedkeuring door de Tweede en Eerste Kamer kon
de wet afgelopen januari al ingaan, maar volgens mi
nister Ollongren was er meer tijd nodig om geschikte
kandidaten te vinden voor de toetsingscommissie.
Wiskundestudent Tijn de Vos en vier medestuden
ten van de Universiteit van Amsterdam begonnen
eind vorig jaar een actie om handtekeningen op te ha
len voor een referendum. Dankzij steun van tv-ma-
ker Arjen Lubach lukte het om de magische grens
van 300.000 digitale steunbetuigingen te halen.
De sleepwet is niet sexy. Het tegenkamp heeft buiten
Arjen Lubach geen duidelijk gezicht. Wat ook niet
helpt, is dat het raadgevend referendum afgelopen
maand is afgeschaft door de Tweede Kamer. Veel kie
zers vragen zich dan ook af: Wat heeft het voor zin
om te stemmen?
Niets, als het aan CDA-fractievoorzitter Sybrand
Buma ligt. Hij zei vorig jaar al dat het kabinet wat
hem betreft de uitslag van dit referendum negeert.
De nieuwe wet moet en zal er komen, vindt Buma.
Minister Kajsa Ollongren, die erover gaat, zegt dat het
kabinet de uitslag van het referendum 'zorgvuldig' in
overweging zal nemen. Het referendum van woens
dag is raadgevend: dat betekent dat het kabinet niet
verplicht is er iets mee te doen.
In de peilingen wint het voor-kamp, althans tot nu
toe. Volgens Maurice de Hond gaan kiezers van D66,
SoPlus en lokale partijen volgende week het verschil
maken. Mensen die op WD, CDA of PvdA stemmen,
zijn over het algemeen vóór de nieuwe wet. Kiezers
van GroenLinks, PVV, SP en Partij voor de Dieren
zijn juist tegen. Maar omdat kiezers van D66, soPlus
en de lokale partijen verdeeld zijn, zal van hen afhan
gen wat de uitslag wordt.
De kabinetspartijen zijn vóór. Ook D66, dat eerder
nog tegen de nieuwe wet stemde. GroenLinks is te
genstander en presenteerde begin deze maand een
reparatiewet, waarin het sleepnet wordt geschrapt.
De partij hoopt dat die wet wordt aangenomen als
het referendum een 'nee' oplevert.
donderdag 15 maart 2018
GO
Peter Winterman en Cyril Rosman
IOp welke vraag mag ik antwoord
geven bij het referendum?
2 Wat doen de inlichtingen
en veiligheidsdiensten?
3 Waarom hebben de diensten
een eigen wet nodig?
^1" Waarom een nieuwe wet?
5 Gaat de overheid straks al mijn appjes
en mails lezen?
Is die angst terecht?
Is de wet al ingevoerd?
Wie heeft het referendum bedacht?
4 fx. Waarom hoor ik zo weinig over
I het referendum?
Wat gebeurt er met de uitslag van
het referendum?
1^# Wat zeggen de peilingen?
Wat zeggen de politieke partijen?
