,1
EUWS 11
Nu de ene na de andere VVD'er
zich afmeldt als opvolger van de
afgetreden Halbe Zijlstra, raakt de
vijver almaar leger. Aan welke eisen
moet een minister van Buitenlandse
Zaken eigenlijk voldoen?
Dit kaliber hebben we nodig
BUITENLANDSE ZAKEN NIEUWE MINISTER
Je hebt als minister
fingerspitzengefühl
nodig en je moet
gezag hebben
en olifant in een por
seleinkast mag het
écht niet zijn. Een
groot land als Groot-
Brittannië kan nog
wegkomen met zo'n
type als minister van
Buitenlandse Zaken - de flamboy
ante Boris Johnson strijkt mensen
soms tegen de haren in. Maar Neder
land, een klein land met veel belan
gen in het grote buitenland, kan zich
dat niet permitteren.
„De nieuwe minister moet géén
stoere taal gaan uitslaan", waar
schuwt Adriaan Schout, Europa
specialist bij Instituut Clingendael.
Hij stelt dat ons land een rijke traditie
kent van ministers die door hun bui
tenlandervaring gezag uitstraalden
in het buitenland: Joseph Luns, Max
van der Stoel, Pieter Kooijmans, Jaap
de Hoop Scheffer, Ben Bot en Frans
Timmermans. „Nu je zo opsomt, zie
je wel een patroon."
Schout wil maar zeggen: ervaring
met én in het buitenland is nodig.
Ministersposten worden in ons land
vaak ingevuld door bewindslieden
die zich hebben bewezen als goede
bestuurders. Of zij dan aan het roer
staan van het ministerie van Volksge
zondheid of dat van Infrastructuur
maakt dan minder uit. Maar, zegt
Schout, voor Buitenlandse Zaken
gaat die vlieger niet op. „Je hebt als
ministerjingerspitzengejuhl nodig, je
moet gezag hebben en internationale
geslepenheid kunnen tonen: een flu
welen voorkant en een harde achter
kant. En een netwerk is belangrijk -
óók buiten Nederland."
Ben Bot kwam voort uit 'de buiten
landse dienst' toen hij in 2003 minis
ter van Buitenlandse Zaken werd en
merkte hoe prettig dat was. „Als je je
in het buitenland ongemakkelijk
voelt, word je ook met ongemak be
groet. Ik had tien jaar in Brussel ge
werkt en kende alle regeringsleiders
en ministers van Rusland tot China
persoonlijk. Zo'n netwerk is goud
waard", stelt de oud-CDA-politicus.
„Zij introduceren je weer bij anderen,
dan lig je zo 4-0 vóór. Dat lukt je niet
als je altijd in Tietjerksteradeel hebt
gewoond en alleen naar het Binnen
hof pendelde."
De nieuwe minister (m/v, WD-lid-
maatschap een grote pré) moet kun
nen omgaan met Macron, die een
verdeeld Frankrijk vertegenwoordigt,
en met Merkel, Poetin en Trump.
„Dan moet je niet alleen weten wat er
in Europa en de rest van het buiten
land leeft, maar is kennis van de om
gangsvormen in het diplomatieke
verkeer ook belangrijk", vindt
Schout. De twee weken geleden afge
treden Zijlstra had dat allemaal niet.
Waarbij Zijlstra wel een streepje vóór
had: zijn relatie met premier Mark
Rutte. Die is belangrijk, omdat Rutte
als langstzittende premier na Merkel
in Europa ook een belangrijke rol
speelt. De premier moet - buiten de
Europese toppen om - blind kunnen
vertrouwen op zijn minister van Bui
tenlandse Zaken. Rutte kon dat bij
Zijlstra, stelt Bot, zoals premier Bal
kenende dat destijds bij hem kon. En
er staat met de brexit, de toekomst
van de EU en de eurozone ook nog
wel wat op het spel. Europadeskun-
dige Schout: „Wat dat betreft ligt de
lat heel hoog."
Beschikbaar
De ideale 'vooropleiding' is een poli
tieke carrière die langs buitenlandon-
derwerpen voerde. Denk aan WD-
Kamerlid Han ten Broeke, sinds jaar
en dag dé buitenlandwoordvoerder
van de partij. Hij is om gezondheids
redenen niet beschikbaar. Ook Klaas
Dijkhofif, ooit Europawoordvoerder
in de Tweede Kamer én vertrouwe
ling van Rutte, is een optie. Of oud-
Defensieminister en -Europarlemen
tariër Jeanine Hennis.
Zij ligt niet voor de hand, omdat ze
eind vorig jaar moest aftreden na het
fatale mortierongeluk in Mali. Maar
op het ministerie van Buitenlandse
Zaken zingt een scenario rond dat zij
VOORGANGERS
- na de gemeenteraadsverkiezingen -
tóch een comeback kan maken, mits
een nog komende kabinetsreactie
over Mali voor haar gunstig uitpakt.
Zij is dan de enige WD'er die aan
alle eisen voldoet.
Wat ook tot aanbeveling strekt:
reislust. Goede relaties onderhouden
met de rest van de wereld doe je niet
vanuit Den Haag. „Je moet bereid én
in staat zijn in één week dwars over
de wereld te vliegen - drie, vier keer
het vliegtuig in te stappen - met alle
jetlags die daarbij horen", weet Uri
Rosenthal, van 2010 tot 2012 minister
van Buitenlandse Zaken namens de
VVD. De schema's op zo'n reis zijn
'moordend'. „Van 's ochtends vroeg
tot de late avond ben je bezig." Dat
kan zwaar vallen, al was dat bij hem
naar eigen zeggen niet het geval.
„Maar ik ga u niet vertellen wat voor
macho ik ben." Ook Bot noemt het
ministerschap van Buitenlandse Za
ken 'fysiek gesproken een honden-
baan'. „Je moet echt in topconditie
zijn."
Afgemeld
Bot constateert dat Rutte in een ver
velende positie zit nu iedere voor de
hand liggende kandidaat zichzelf
heeft afgemeld. „Hij kan ook onder
topdiplomaten gaan 'graven' naar een
geschikte kandidaat." Ook is een
stoelendans binnen het kabinet, door
bijvoorbeeld Sander Dekker (Rechts
bescherming) te verplaatsen naar
Buitenlandse Zaken, niet uitgesloten.
Dan kan een andere VVD'er, bijvoor
beeld Stef Blok - ook genoemd, maar
naar verluidt wars van reizen - Dek
kers plek innemen. Volgens Lilianne
Ploumen, nu PvdA-Kamerlid en in
het vorige kabinet minister voor Bui
tenlandse Handel en Ontwikkelings
samenwerking, is buitenlandse erva
ring ook helemaal geen must. „Onze
ambassadeurs in alle landen zijn je
ogen en oren. Zij helpen je."
Als zij op haar buitenlandse reizen
ministers van Buitenlandse Zaken
ontmoette, zag ze 'vogels van heel
verschillende pluimage'. „Van rasdi
plomaten die tien keer nadenken
voor ze iets zeggen tot mensen die
snel met de vuist op tafel slaan." Het
kan allebei, zegt Ploumen, mits je de
belangen van je eigen land maar goed
naar voren kunt brengen - ongeacht
wie er tegenover je zit.
zaterdag 3 maart 2018
GO
Gezocht: kandidaat met 'fluwelen
voorkant en harde achterkant'
Hanneke Keultjes
Den Haag
-Adriaan Schout, Europaspecialist
Joseph Luns, minister
van Buitenlandse Zaken
van 1956 tot 1971. Gold als
succesvol onderhandelaar
en realistische machtspoli
ticus. Ook wel beschouwd
als conservatieve
nationalist.
M Max van der Stoel, minis
ter van Buitenlandse Zaken
van 1973 tot 1977 en korte
tijd tussen 1981 en 1982.
Gaf steun aan mensenrech
tenbewegingen als Charta
77 in Tsjechoslowakije en
speelde een belangrijke rol
tijdens de oliecrisis in 1973.
Pieter Kooijmans, minis
ter van Buitenlandse Zaken
van 1993 tot 1994. Was in
die tijd tegenstander van
een plan om Kroatië op te
delen in regio's voor Kroa-
ten, Serviërs en moslims.
Maakte zich sterk voor de
mensenrechten, fotoanp
Jaap de Hoop Scheffer.
Minister van Buitenlandse
Zaken van 2002 tot 2003.
Was in die functie overtuigd
van de aanwezigheid van
massavernietigingswapen
in Irak. In 2004 benoemd
tot secretaris-generaal van
de NAVO. FOTOANDYRAIN
M Ben Bot. Minister van Bui
tenlandse Zaken van 2003
tot 2007. Had door zijn
grote ervaring in Brussel
weinig inwerktijd nodig en
kon daardoor de zieke pre
mier Balkenende waarne
men tijdens het Neder
landse voorzitterschap van
de EU. FOTOANP
Frans Timmermans. Mi
nister van Buitenlandse
Zaken van 2012 tot 2014.
Wereldwijd geprezen om
zijn emotionele toespraak
in de Veiligheidsraad van de
VN over het drama met
vlucht MH-17. Werd in 2014
benoemd tot Europees
Commissaris, fotoap
