'IK HEB VOORAL
INDIRECTE
HERINNERINGEN
AAN MIJN VADER,
DANKZIJ FILM
OPNAMES
WAARIN HIJ
TE ZIEN IS'
4
Maar weinig mensen kennen Walraven van Hall, die door
middel van een bankfraude een fenomenale daad van
verzet pleegde. Zijn verhaal is nu verfilmd.
Tot op de
laatste cent
et zal je gebeu
ren: wil je een
werkstuk
maken over de
Nederlandse
verzetsheld
Walraven van
Hall, vindt de
leraar dat maar
niets. Het overkwam de kleinzoon
van Walraven, Wally, vernoemd naar
zijn grootvader.
„Het werkstuk moest over een pu
bliek figuur gaan. De docent zei: 'Dit
is gewoon je opa, je hebt de opdracht
niet begrepen!'" Aad van Hall (8i),
zoon van de verzetsheld en de vader
van Wally, vertelt de anekdote
schaterlachend: „Mijn zoon zei: 'Ik
geloof dat hij wel bekend is, maar
misschien niet bij u?'"
Van Hall zit in een bar met Barry
Atsma. De acteur kroop voor de film
Bankier van het verzet in de huid van
Walraven van Hall. Er zijn in Neder
land zo'n twintig straten vernoemd
naar Walraven van Hall. Historicus
Dr. Loe de Jong, de Tweede-Wereld-
oorlogdeskundige wiens oeuvre
doorgaans in meters wordt aange
duid, omschrijft Van Halls verzets
daad als de grootste individuele
prestatie van verzet. Tegenover het
gebouw van De Nederlandsche Bank
in Amsterdam is in 2011 een monu
ment opgericht voor Walraven.
Het was erkenning die laat kwam.
Juist De Nederlandsche Bank vond
het niet handig dat de prestaties van
Walraven van Hall al te uitgebreid
zouden worden gevierd in Neder
land. Met zijn broer Gijs, de latere
burgemeester van Amsterdam, frau
deerde Walraven onder het oog van
de bezetter omgerekend naar nu
bijna een kwart miljard euro de klui
zen van de bank uit. Nog een kwart
miljard leenden ze onderhands van
banken en particulieren. Van dat geld
werd het Nederlandse verzet gefi
nancierd, werden de lonen doorbe
taald van arbeiders die met stakingen
de Duitsers dwarsboomden en wer
den gezinnen bijgestaan die onder
duikers hielpen.
Een heldendaad, inderdaad, maar
ook de omvangrijkste zwendel uit de
geschiedenis van De Nederlandsche
Bank. Daaraan moest maar niet al te
veel ruchtbaarheid worden gegeven,
vond men destijds.
Walraven zelf betaalde ervoor met
zijn leven. In de laatste maanden van
de oorlog werd hij gesnapt door de
Duitsers. Bij de Jan van Gijzenbrug in
Haarlem kreeg hij op 12 februari 1945
de kogel.
Een oorlogsthriller over uw vader
die u als 7-jarige jongen voor het
laatst zag: hoe is dat voor u?
Aad: „Ik ben ongelooflijk blij met de
film. De familie is wel vaker bena
derd voor projecten over mijn vader.
Meestal waren die niet goed door
dacht. Dit voelde meteen anders. Ze
zeiden: we doen het alleen als jullie
er helemaal in meegaan. We zijn van
meet af aan bij het script betrokken
en mochten tijdens de ontwikkeling
daarvan de stekker er nog uittrekken,
dat gaf vertrouwen."
Hoe vond u het om de film voor
het eerst te zien?
Aad: „Aanvankelijk dacht ik: ik zal
het einde waarschijnlijk niet prettig
vinden. De weken waarin mijn vader
gevangen zit, ellende en kou, verho
ren, martelingen, uiteindelijk de exe
cutie. Het gekke was: toen ik de film
zag, schoot ik vol op heel andere
momenten. Het moment waarop
mijn vader afscheid neemt van mijn
moeder. Dat overviel mij."
U en Barry onderhielden tijdens
de opnames contact via WhatsApp.
Wanneer kwam dat van pas?
Barry: „De opnames van Wally's
laatste dagen waren heel zwaar.
Fysiek, maar ook emotioneel. Het is
intensief om je in te beelden dat je
afscheid neemt van je kinderen.
Als acteur probeer je te raken aan iets
in je ziel, aan iets van de zwaarte en
wanhoop die Walraven heeft mee
gemaakt. De spanning van overver
moeid zijn en op de hielen gezeten
worden door de Duitsers, onderdui
ken, gepakt worden, je realiseren dat
het einde daar is.Het brak me op.
Ik stuurde Aad een appje, dat het
me zwaar viel. Zijn antwoord was
bemoedigend. Hij schreef: dat klinkt
goed, want dat hoort er ook bij."
Hebben jullie voorafgaand aan de
film met elkaar gesproken?
Barry: „Zeker, daar heb ik veel aan
gehad, want ik mocht alles vragen. Ik
leerde over de familie, over het on
stuimige karakter van Walraven. Hij
was in zijn hart een avonturier en
had voor de zeevaart willen kiezen.
Aad maakte inzichtelijk waar Walra
ven vandaan kwam: een gegoede fa
milie, waarin sociale bewogenheid
belangrijk was. Ze hadden een huis
op de Veluwe waar ze zieke kinderen
zaterdag 24 februari 2018
GO
Bankier van
het uerzet
Tekst Caspar Pisters Foto's Pim Ras, Dutch FilmWorks
In verzuild Nederland is de
financiering van het verzet
aanvankelijk net zo versplin
terd als het verzet zelf.
Om de gezinnen te onder
houden van Nederlandse
opvarenden die in dienst zijn
van de geallieerden, wordt de
Zeemanspot opgericht. Later
komt hier onder leiding van
Walraven van Hall het Natio
naal Steun Fonds (NSF) uit
voort, dat wordt gezien als
de 'bank van het verzet'.
Wanneer de regering ver
klaart garant te staan voor
leningen aan het NSF, ontwik
kelt Walraven met zijn broer
Gijs een complex administra
tiesysteem met gebruik van
verlopen effectenpapieren.
Het NSF sluist op die manier
in totaal 84 miljoen gulden
door - ongeveer een kwart
miljard euro nu. Na de oorlog
is het geld tot op de laatste
cent terugbetaald.
Met de klok
mee, vanaf
linksboven:
Walraven van
Hall, Gijs van
Hall en 'oom'
Jaap Buijs.
Barry Atsma
en Aad van Hall
(r.) voor het mo
nument ter ere
van Aads vader,
Walraven. Het
staat op het
Frederiksplein
tegenover De
Nederlandsche
Bank.
