14
Geheugenimplantatie kan uitkomst bieden bij allerlei problemen
Chinees leren tijdens de slaap? Sciencefiction
of binnen handbereik? Onderzoekers van het
Slaaplab denken dat het laatste het geval is.
De ironie is
datslaap-
onderzoek
ten koste
gaatvan de
slaap van de
onderzoeker
Iedere eindexamenkandidaat droomt
ervan: leren in je slaap. Een beetje
slimmer worden terwijl je ligt te snur
ken. In het UvA Slaap- en Geheugen
lab lijkt het te kunnen. In onderzoek
met zestig proefpersonen is aange
toond dat slapende mensen 's nachts
kunnen leren. Een paar woordjes
Deens, maar toch. Geheugenimplan
tatie klinkt als sciencefiction, maar
hier op de campus van het Roetersei-
land geloven de onderzoekers er hart
grondig in dat het kan.
Lucia Talamini, hoofd van het on
derzoek en het lab, denkt dat het sla
pende brein veel informatie kan ab
sorberen. Bedenk dan eens wat voor
mogelijkheden dat in de toekomst
biedt. Swahili leren in je slaap? De we
reldsteden kunnen opdreunen? Alle
ministers tot 1950 kunnen noemen,
mét hun portefeuilles?
Talamini staat in het lab, naast een
kapstok, waar geen jassen hangen,
maar badmutsen met draden. Op de
grond ligt vloerbedekking, er staan
planten, en in de hoek een eenper
soonsbed - het lijkt in veel op een ge
wone slaapkamer, als je tenminste de
camera's wegdenkt.
Het 'appartement' kan pikkedonker
worden gemaakt. Ook is het geluids
dicht, dus proefpersonen zouden hier
prima overdag kunnen slapen, als de
biologische klok dat zou toelaten.
Maar dat doet die niet.
Sm0rrebr0d
Slaaponderzoek gebeurt dus vooral
's nachts, zegt promovenda Christa
van der Heijden van VUmc. „De ironie
is dat slaaponderzoek ten koste gaat
van de slaap van de onderzoeker."
In de 'cockpit' van het slaaplab staat
een rij monitoren, waar de magie zich
afspeelt. Talamini legt uit dat wanneer
de proefpersoon ligt te slapen, de her-
senactiviteit wordt gemeten door de
elektroden. Die wordt op de monitor
vertaald in pieken en dalen; daaraan
kunnen de hersenonderzoekers zien
in welk slaapstadium de proefpersoon
zit.
Uit andere onderzoeken is gebleken
dat ons slapende brein herinneringen
en opgeslagen informatie herhaalt.
Wat, dacht Talamini, als we die herin
neringen versterken, door ze 's nachts
nog een keer aan te bieden? Blijven ze
dan beter hangen?
Om daarachter te komen liet ze de
proefpersonen Deense woordjes leren.
Voor het slapen namen ze een lijst met
120 Deense woorden door met de Ne
derlandse vertaling erbij, 's Nachts
werd de helft van de woordenlijst af
gespeeld door twee boxen aan het
hoofdeind. Heel zachtjes: 'Smorre-
brod.' De volgende dag kregen de kan
didaten weer een test. Wat bleek: ze
scoorden tien procent beter op de lijst
met woordjes die 's nachts waren her
haald.
Toch heeft het geen zin om te gaan
slapen met een repeterende cursus
Deens uit de speaker, zegt Talamini.
„Het moment waarop de informatie
wordt aangeboden, luistert enorm
nauw."
Het onderzoek loopt al jaren en heel
veel tijd is gaan zitten in het precies
bepalen van de juiste milliseconde
waarop de Deense woordjes worden
afgespeeld. Als we slapen beleven we,
buiten de remslaap, kortdurende op
levingen van hersenactiviteit. Ze du
ren één seconde. Precies dan moet het
gebeuren.
Omdat het tijd kost om een EEG te
analyseren én het woordje bij het oor
te krijgen, moet het juiste moment
worden voorspeld. Na jaren sleutelen
is de techniek daar ook toe in staat: de
computer berekent aan de hand van
het slaappatroon wanneer het
woordje naar de slaper moet en zendt
het precies op tijd uit.
Enthousiast
Talamini is niet alleen enthousiast
over de resultaten, maar ook over de
bijvangst. „We zien dat de proefperso
nen die de woordjes 's nachts krijgen
aangeboden, dieper slapen." Dat lijkt
onwaarschijnlijk, omdat geluid door
gaans de nachtrust verstoort, maar
hier niet, benadrukt Talamini. „Alsof
je de schommel precies op het juiste
moment een duw geeft. Ze gaan die
per slapen. 30 procent van de mensen
slaapt slecht, met allerlei gezond
heidsgevolgen. Als we daar iets aan
kunnen dan, is dat geweldig."
Slimmer worden tijdens de slaap en
een betere nachtrust op de koop toe.
De eerste resultaten vragen natuurlijk
om veel aanvullend onderzoek, maar
Talamini voorziet veel, heel veel mo
gelijkheden. Binnenkort begint in het
slaaplab ook een onderzoek naar men
sen met een posttraumatische stress
stoornis. Want als je 's nachts herin
neringen kunt versterken, kun je ze
misschien ook wel afzwakken?
Ze heeft patent laten leggen op deze
vorm van geheugenimplantatie en
praat al met partijen om dit op de
markt te krijgen. „We denken zelfs al
na over het design. Het moet natuur
lijk wel een slaapvriendelijk mutsje
worden. Geen helm dus."
zaterdag 24 februari 2018
GO
Als de hersenen precies op tijd worden geprikkeld, kunnen mensen leren tijdens het slapen, foto dingenamol
Zo kun je slapend slim worden
Malika Sevil
Amsterdam
-Christa van der
Heijden, promovenda
