8
Drie Nederlandse ziekenhuizen
gebruiken een baanbrekende
techniek om kanker te
behandelen. Een fluorescerende
stof maakt tumoren zichtbaar en
daardoor beter te verwijderen.
X Tv
NIEUWE TECHNIEK EIERSTOK- EN DARMKANKER
ls het licht in
operatiekamer
6 uit gaat en de
infraroodca-
mera op de
open buik ge-
l richt wordt,
kijkt iedereen gebiologeerd naar
het beeldscherm naast de patiënt.
Chirurg Miranda Kusters van het
Catharina Ziekenhuis in Eindho
ven glijdt met haar handen zorg
vuldig langs de darmen en andere
organen. Ondertussen speurt ze
op het scherm naar plekjes die
groen oplichten.
Groen is reden tot zorg. Het kan
duiden op een tumor, die zicht
baar wordt dankzij een fluoresce
rende stof, die de patiënt enkele
dagen eerder ingespoten kreeg.
Kusters snijdt met een thermisch
mesje eerst het buikschort weg,
vervolgens controleert ze de
dunne en dikke darm op uitzaaiin
gen. Ze voelt, kijkt en wijst ver
dachte plekjes aan met een pincet.
Het is millimeterwerk.
Bij de blaas ziet ze een plekje
groen oplichten. „Normaal zou ik
zeggen dat daar geen tumor zit",
zegt Kusters. „Vroeger beoordeel
den we plekken met het blote oog
en op gevoel met de hand, in com
binatie met gegevens van een
MRI-scan. Maar het is soms lastig
dan onderscheid te maken tussen
littekenweefsel en tumorweefsel.
Nu hebben we een extra mogelijk
heid om de tumor in beeld te
brengen."
Beeldgeleide chirurgie image
guided surgery) is een behandel-
techniek die slechts op een paar
plekken in de wereld wordt toege
past. In Nederland werkt het Ca
tharina Ziekenhuis samen met het
Leids Universitair Medisch Cen
trum (LUMC), Erasmus MC in
Rotterdam en het Centre for Hu-
man Drug Research (CHDR). De
rest van de wereld volgt de ont
wikkelingen met veel belangstel
ling.
80 patiënten
De techniek is inmiddels toege
past bij bijna 8o patiënten met ei
erstok- en endeldarmkanker. Het
effect is tweeledig, zegt hoofdon
derzoeker Alex Vahrmeijer (chi
rurg in het LUMC), die tijdens de
operatie meekijkt. Tumoren die
niet te zien zijn, worden zichtbaar.
Of plekken waarvan vermoed
wordt dat het een tumor is, blijken
onschuldig.
In acht van de tien gevallen blijkt
het groen oplichtende plekje ook
daadwerkelijk een tumor te zijn.
„Bij een derde van de patiënten
met voortgeschreden of terugge
keerde endeldarmkanker leidt deze
techniek tot een andere operatieve
beslissing", zegt Vahrmeijer.
De patiënt op de operatietafel is
Ton Stegers (66) uit het Limburgse
Landgraaf. Hij heeft al 30 jaar de
ziekte van Crohn, een chronische
darmonsteking. Enkele jaren gele
den ontdekten artsen ook kanker in
de endeldarm, het laatste stukje van
de dikke darm boven de anus, waar
de ontlasting wordt opgeslagen.
De laatste zeven maanden waren
een hel, vertelt Stegers de avond
voor de operatie. „Het is ondraag-
Li> a
lijk. Ik kan niet meer zitten, auto
rijden of bij mijn vriendin aan ta
fel dineren. Ik lig alleen maar op
mijn zij op de bank met een de
kentje televisie te kijken. Ik kan de
deur niet uit."
Vier jaar geleden ontdekten art
sen een poliep in zijn endeldarm.
Het blijkt kanker te zijn. Stegers
gaat naar een ziekenhuis in Roer
mond, waar ze met een microsco
pische ingreep via de anus kunnen
voorkomen dat hij een stoma
moet. De operatie kan niet worden
uitgevoerd. De tumor zit te dicht
bij de sluitspier, het risico op in
continentie is te groot.
In een kliniek in Maastricht
wordt Stegers behandeld met che
motherapie en bestraling. Hij is
kankervrij, maar drie jaar later
komt de ziekte terug. Afgelopen
november ligt hij opnieuw in
Maastricht op de operatietafel om
de endeldarm te laten verwijde
ren. Tijdens de operatie blijkt dat
de kanker is uitgezaaid naar zijn
buikvlies, een dun omhulsel van
de organen.
Stegers wordt doorverwezen
naar het Catharina Ziekenhuis,
waar hij de loodzware operatie on
dergaat. Na het verwijderen van de
endeldarm wordt het buikvlies ge
spoeld met warme chemotherapie
(HIPEC) en krijgt hij een stoma.
Hij heeft het ervoor over, ook al
bezwoer hij lange tijd dat hij van
zijn leven niet aan een stoma wil.
„Al die jaren kwam ik er goed
doorheen", zegt Stegers. „Nu hun
ker ik naar een stoma. Met deze
pijn wil ik niet leven. Het gaat dag
en nacht door. Dat sloopt me. Ik
heb geen energie en eetlust. Ik ben
de laatste weken kilo's afgevallen."
Infrarood
Vijf dagen voor de operatie krijgt
Stegers bij het CHDR in Leiden via
een infuus een 'tumor-specifieke
marker' ingespoten. Het bestaat
uit een fluorescerende stof gekop
peld aan antilichamen (eiwitten),
die zich hechten aan de tumorcel
len. Met een speciale infraroodca-
mera lichten de tumoren groen op.
Vahrmeijer: „Het is een nieuwe
stof die voor het eerst aan mensen
wordt toegediend, maar we zien
geen allergische reacties of andere
bijwerkingen."
Tijdens de operatie wordt de en
deldarm met moeite verwijderd,
omdat die stevig vastzit. „De en
deldarm voelt overal hard, terwijl
we zo op het oog niks zien", legt
Kusters na het verwijderen uit.
„Pas met de camera zien we waar
het tumorweefsel precies zit."
Tijdens de acht uur durende
operatie gaat het licht in de opera
tiekamer enkele keren uit. De ca
mera maakt de verdachte plekken
duidelijk zichtbaar. Bij twijfelge
vallen worden biopten genomen.
De stukjes weefsel gaan direct
naar een patholoog. Een uur later
komt de uitslag. Bij één biopt
blijkt kanker te zitten. Kusters
weet zo dat ze op die plek in de
buik nog een extra laagje weefsel
moet verwijderen.
De chirurg is enthousiast over de
nieuwe techniek. Die maakt het
mogelijk om veel nauwkeuriger tu
moren te verwijderen. Daarmee
wordt ook voorkomen dat restjes
kankercellen achterblijven. „Dit is
een uitkomst", zegt Kusters. „We
kunnen nu tijdens de operatie be
ter zien waar tumorcellen zitten. In
30 procent van de gevallen treffen
we meer aan dan we dachten. Dat
konden we niet tijdens de operatie
voelen of vooraf op scans zien.
Daarnaast hoeven we nu minder
gezond weefsel weg te halen."
Miljoen euro
De resultaten van de Nederlandse
pilotstudie zijn onlangs gepubli
ceerd in het Britse medisch tijd
schrift The Lancet. Uitgebreider
onderzoek onder zo'n 200 patiën
ten moet aantonen hoe succesvol
het is. KWF Kankerbestrijding
heeft daarvoor 1 miljoen euro sub
sidie beschikbaar gesteld.
„De komende jaren moet uit on
derzoek blijken of deze techniek
meerwaarde heeft voor de levens
verwachting van patiënten", zegt
dinsdag 30 januari 2018
GO
Onzichtbare
tumor licht
groen op
Tonny van der Mee
Eindhoven
Ton Stegers moest geopereerd worden aan zijn
endeldarm, foto michielplas
Chirurg Mi
randa Kusters
opereert Ton
Segers in Eind
hoven. FOTO KOEN
VERHEIJDEN
Bij de
nieuwe tech
niek wordt een
fluoriserend
stofje gebruikt
dat aangeeft
waar de tumo
ren zitten. De
arts kan nauw
keuriger de
kankercellen
wegsnijden.
FOTO KOEN
VERHEIJDEN
