ZEELAND GEBOEKT
I
Hoe Titia op Deshima verbleef
Dichters
tussen de
grenspalen
Avond vol
spiritualiteit
ZEELAND 21
Gerda van Wageningen schrijft een roman over de watersnood op Schouwen-
Duiveland: 'Het water komt' in de polders van Nieuwerkerk en Sirjansland.
De lijst met boeken over de waters
nood groeit nog steeds. Ook de
komende weken - 65 jaar na dato -
worden weer titels toegevoegd.
Successchrijfster Gerda van Wa
geningen (1946) voegt zich in het rijtje. Een
kwart eeuw geleden publiceerde ze al de ro
man 'Toen de dijken braken'. Komende week
presenteert ze een nieuw romantisch verhaal,
dat zich op het geteisterde Schouwen-Duive-
land afspeelt: 'Het water komt'.
De schrijfster groeide op in Rotterdam. Ze had
familie op een boerderij bij Kerkwerve, waar ze
elke zomer naartoe ging. Tijdens de Ramp wer
den haar grootouders en andere familieleden
met bootjes van zolder gehaald. Een oom en een
tante vonden een jaar lang bij haar thuis in Rot
terdam onderdak. Die familiegeschiedenis is -
vertelde ze vorig jaar in de PZC - de reden dat de
watersnood haar nog steeds erg aangrijpt.
Haar nieuwste boek speelt in Sirjansland en
Nieuwerkerk in de periode van de Ramp. De
22-jarige Mimi de Roode is de spil in het boek.
Ze woont op boerderij Landlust in de Vierban-
nenpolder tussen Nieuwerkerk en Ouwerkerk.
Antje, haar hartsvriendin, woont in een arbei
dershuisje aan de rand van Nieuwerkerk. Zij
staat op het punt te trouwen met boerenzoon
Dingeman Joosse uit de omgeving van Sirjans
land. Voor het zover is dient de februaristorm
zich aan en breken de dijken.
Het verhaal vertelt hoe de hoofdpersonen
door het water worden overvallen en hoe ze
wel of niet overleven. Het dak van boerderij
Landlust gaat drijven en spoelt met de bewo
ners aan op de Rampaartsedijk. Daar weet
Mimi zich te redden. Over haar vriendin Antje
in Nieuwerkerk maakt ze zich zorgen.
Gerda van Wageningen heeft oog voor de
harde werkelijkheid. Als het water stijgt, wordt
er gesomberd over de staat van de zeeweringen
(pag. 55): 'Maar toen de moffen weg waren,
kwam er weinig geld beschikbaar om de dijken
op een goede manier te herstellen en te ver
sterken'. Burgemeesters en andere hoogge-
plaatsten laten het afweten (pag. 74): 'De dijk
graaf ging gewoon naar bed, net als bijna alle
andere bestuurders die nacht gewoon
naar bed waren gegaan'. Geloof biedt
geen uitkomst voor hoofdpersoon
Mimi (pag. 131): 'Hoewel er vanzelf
sprekend niets mis was met een gebed,
integendeel, vond ze dat gemurmel
van al die biddende mensen in dit veel
te kleine huis akelig'. En later (pag.
179): 'Er gingen verhalen over domi
nees die dachten dat de mens zo zondig was
dat zij de ramp wel over zichzelf afgeroepen
moesten hebben'.
De opvang in de Ahoyhal in Rotterdam biedt
bij het uitdelen van ingezamelde kleding de
volgende scène (pag. 151): 'Het was ontluiste
rend om te zien hoe sommige mensen graai
den om er het mooiste en duurste goed uit
te halen'. Op het evacuatieadres in Schevenin-
gen is de naastenliefde niet gratis, er moet
worden gewerkt voor de kost (pag.
163). Over de wijze waarop eilandbe
woners schade rapporteren wordt ge
zegd (pag. 191): 'En hoewel bijna nie
mand vóór de ramp een wasmachine
1 Ter komt had gehad, waren er in veel gezinnen
ineens wasmachines verloren geraakt
toen de papieren moesten worden in
gevuld'. In dat verband wordt er zelfs
gespot: 'Geef ons heden ons dagelijks brood, en
om het jaar een watersnood'.
buitenwereld. Jan CockBlomhoff
gaf van 1817 tot 1823 leiding aan de
handelspost. Hoewel hij wist dat
er geen westerse vrouwen in Japan
werden toegelaten, reisde hij in
1817 met zijn vrouw Titia Bergsma,
zoontje Johannes en kindermeisje
naar Deshima. De shogun gaf de
vrouwen geen verblijfsvergun
ning. In december van datzelfde
jaar keerden Titia, Johannes en de
oppas terug naar Nederland. Titia
zou haar man niet meer terugzien,
ze overleed op 35-jarige leeftijd in
1821. Jan Cock Blomhoff kwam pas
drie jaar later terug.
Tijdens hun korte verblijf waren
Titia en haar gezinsleden beziens
waardigheden. Titia's portret met
gekruld haar en halssnoer van
bloedkoraal is tot op de dag van
vandaag populair in Japan. Sinds
1817 is ze naar schatting op vier
miljoen voorwerpen afgebeeld.
Ennius Bergsma, de vader van
Titia, schreef een verslag over de
reis van zijn dochter. Hij deed dat
aan de hand van dagboekaanteke
ningen en brieven.
Dat verhaal is nu met ruim hon
derd afbeeldingen in boekvorm
verschenen. Jolien Hemmes uit
Zierikzee trof het manuscript aan
toen ze onderzoek verrichtte naar
haar familie. In haar boek zijn de
originele pagina's opgenomen met
een transcriptie. Er wordt verteld
over de zeereis naar de Oost, het
leven van expats in Batavia en de
cultuur van Japan.
Theoloog en dichter Huub Oos
terhuis en filosofe Elte Rauch
zijn donderdag 25 januari te
gast in boekhandel De
Drvkkery in Middelburg (19.00
uur). Zij vertellen in het kader
van de Maand van de Spirituali
teit 2018 over hun nieuwste
boeken.
Voor Oosterhuis (1933) is dat de
bundel 'Die wij denken' met
nieuwe, religieuze poëzie. De
bundel 'Een weg van dagen' is
een samenwerkingsproject van
beide gasten: Elte Rauch
maakte een selectie uit gedich
ten, psalmen, preken en verha
len van Huub Oosterhuis - de
teksten omspannen een peri
ode van vijftig jaar.
Toegangskaarten 5 euro.
Zeeuwse schrijvers
Thuis bij de buren. Zo kun je
'OverBuren. Poëzie tussen
de grenspalen 269 en
369' samenvatten. Voor dit boek
koos Bert Bevers gedichten over
plaatsen in het grensgebied van
Vlaanderen en Zeeuws-Vlaande-
ren. Geografisch van Knokke tot
Doel, alfabetisch van Aardenburg
tot Zuiddorpe.
De Heemkundige Vereniging
Terneuzen heeft meegewerkt en
de Terneuzense wethouder Frank
Deij schreef een voorwoord: 'In
1815 hebben we elkaar gevonden in
een innige omhelzing die helaas
maar van korte duur was.
Maar het elkaar opzoeken, het ra
ken, het aan
raken, het ge
raakt worden
door onze cul
turen is geble
ven.'
De grens die
geen grens is,
of toch wel,
want we heb
ben natuurlijk
die grenspa
len, honderd stuks tussen het Zwin
en het Verdronken Land van Saef-
tinghe. Patrick Rottier bezingt
nummer 275: 'Nu staat hij daar en
kel voor de praal.' Je kunt misschien
ook zeggen: nu staat hij daar enkel
voor paal. Er zijn gevierde dichters
als Jacques Hamelink, zoon van de
streek, en van Menno Wigman,
voorbijganger in Sluis. Maar we ko
men ook minder bekende dichters
en zelfs gloednieuwe gedichten te
gen.
Allerlei plaatsen waar niemand
over had gedicht of zelfs maar aan
had gedacht, krijgen nu hun tekst.
Dichter te Draaibrug, zoals Chris-
tina Guirlande. Of te Terhofstede,
zoals Albert Hagenaars. 'Wat bete
kent zo'n grenspaal', vraagt Patrick
Cornillie zich afin een gedicht over
Clinge/ De Klinge. Voor het gevoel
niets, maar formeel gezien alles: bij
voorbeeld dat de plaatselijke wie-
lerheld Gustaaf Deloor, winnaar
van de eerste Ronde van Spanje,
niet in de boeken staat als Neder
lander maar als Belg.
Nee, ik ga geen favorieten aanwij
zen, dan voelen lezers te Sint Kruis
of Sint Jans teen, Koewacht (NL) of
Koewacht (B) zich misschien ge
belgd. Maar een wel heel charmant
onderdeel van deze poëtische pa
rade is de 'Mollekot Boogie' van de
Zeeuws-Vlaamse muzikant Ries de
Vuyst. Hij zette de grote stap, ver
huisde van de ene kant van de grens
naar de andere: "k Bin veruüst, 'k
bin veruüst/ Uüt mijn eigen land
vandaan,/ maar ik weun noe in m'n
eigen uüs.'
Het schiereilandje Deshima
in de haven van Nagasaki
was van 1641 tot 1860 een
Nederlandse handelspost. Japan
was in
die tijd
een her
metisch
gesloten
rijk. Al
leen via
de Ne
der
landse
hande
laars op
Deshima
was er
spaar
zaam
contact
met de
maandag 22 januari 2018
Wekelijkse rubriek met boeken over Zeeland
en boeken van Zeeuwse schrijvers
De dijkgraaf ging slapen
Jan van Damme
Een familiegeschiedenis is de reden dat de watersnood Gerda van Wageningen nog
steeds erg aangrijpt, foto ernestaverburg
GERDA VAN
WAGENIN'
Gerda van Wageningen: Het water komt - Uit
geverij Zomer Keuning, 216 pagina's, 16,50
euro. Presentatie: donderdag 25 januari om
16.00 uur in het Watersnoodmuseum in Ou
werkerk. Zaterdag 27 januari signeert Gerda
van Wageningen vanaf 14.00 uur haar boek in
boekhandel Lectori in Kapelle.
Brieven uit Deshima is een uit
gave van Vivi Techni Zierikzee en
is te bestellen via brievenuitdes-
hima.nl (256 pagina's, 25 euro).
BUREN
Mario Molegraaf
OverBuren. Poëzie tussen de
grenspalen 269 en 369,80 pag./
10 euro.
Titia Bergsma met
haar zoon Johannes,
geschilderd door Ishi-
zaki Yushi in 1817.
