m
9
We sturen straks
alleen hoofdzaken,
zoals obstakels,
naar de hersenen
Na het succesvolle onderzoek bij resusapen is dit de volgende stap, bij blinde mensen:
Camei stuurt signaal naar een implantaat
ÉJnl 'r -V'
I —'ft'.
plaatje te laten zien. Dat was precies
wat er gebeurde toen ik op een dag
naar mijn blindenstok zocht. Waar is
dat ding, mopperde ik. En opeens zag
ik hem. Mijn witte stok, leunend te
gen een zwarte wand."
Naumann stapte naar buiten en
zag steeds meer. De bomen, de bla
deren, de daken, de raamkozijnen.
„Ik was enorm opgetogen. Al negen
tien jaar zeulde ik die verdomde stok
mee, nu kon ik vrij rondlopen."
Het nieuws maakte dokter Dobelle
zo enthousiast dat hij een gloed
nieuwe auto huurde, de patiënt ach
ter het stuur zette en CNN uitno
digde voor een ritje. Om het spekta
kel compleet te maken zetten de arts
zijn 8-jarige zoon in dezelfde auto.
„Ik reed maar 20 kilometer per uur,
maar het ging goed. Ik zag de beton
nen obstakels op het parkeerterrein,
de gebouwen in de verte. Het gaf me
een enorm gevoel van ruimtebesef.
Geweldig!"
De euforie hield een paar weken
aan. Naumann liep rond met een
stekker uit zijn hoofd en een draag
bare computer in zijn rugzak, maar
het kon hem niks schelen. In een res
taurant kon hij plots weer zien welke
tafels bezet waren, van 5 meter af
stand. En waar hij moest afrekenen.
„Letters kleiner dan xo centimeter
zag ik niet. Ook gezichten herken
nen ging voor geen meter. Ik kon wel
zien of iemand een hoed of een bril
droeg, maar het kon evengoed mijn
moeder, broer of een vreemdeling
zijn. Dobelle zei: het wordt alleen
nog maar beter. We gaan naar 500 of
1.000 elektroden in je brein. Maar ik
was er niet zo zeker van of ik weer
geopereerd wilde worden. De opera
tie was extreem pijnlijk."
Binnen een halfjaar ging het berg
afwaarts. De lichtstipjes verloren
kracht. Dobelle joeg steeds meer
stroom door de bovenkamer van zijn
patiënt, waardoor Naumann zwel
lingen in zijn hoofd, epileptische
aanvallen en wondinfecties kreeg.
Roelfsema noemt Dobelle een in
spirator, maar ook een cowboy. „Het
is foute boel om je patiënten te on
derwerpen aan een systeem, dat nog
onvoldoende is getest." Zijn onder
zoeksgroep heeft nu een implantaat
ontwikkeld dat iets dieper het brein
ingaat. Hierdoor kunnen ze veel pre
ciezer de hersencellen prikkelen, die
moeten helpen bij het zien.
De directeur wijst naar elders in
het gebouw, waar een proefdierfaci
liteit zit. Hier traint de 'toekomst'
één a twee uur per dag. De apen zijn
fit en hebben geen last van bijwer
kingen, zegt hij. „We hebben ook de
plicht goed voor ze te zorgen."
De apen krijgen 1.000 elektroden in
het brein geplugd, maar zijn niet
blind gemaakt. Ze worden getraind
om een seintje te geven wanneer ze
een lichtflits zien. Bewegen ze hun
oog naar de juiste plek op het beeld
scherm, krijgen ze een beetje appel
sap als beloning. Eén aapje legde de
testen al succesvol af.
Het computerprogramma dat de
elektrodes aanstuurt moet straks zo
worden aangepast dat het dier niet
alleen lichtflitsen ziet, zoals Nau
mann in het begin, maar ook dingen
kan herkennen zoals de letter A.
Roelfsema: „Dat is nogal lastig. Je
kunt een aap helaas niet vragen wat
hij ziet. Daarom hebben we hem
eerst het alfabet geleerd en proberen
we hem via een keuzemenu de juiste
letter aan te laten wijzen. Als dat
lukt, zijn we al heel ver." Op een paar
plekken ter wereld worden momen
teel soortgelijke studies verricht om
blinden weer te laten zien. „Maar ons
onderzoek is het meest realistisch",
meent de directeur. „Het liefst zou ik
dit systeem binnen vijfjaar uitpro
beren in een patiënt, maar dat vergt
nog veel werk."
De Amsterdammers denken dat de
prothese straks alleen werkt bij blin
den die tot hun 10de ziend zijn ge
weest. Bij hen zijn de juiste hersen-
verbindingen aangelegd, die als het
ware staan te trappelen om gebruikt
te worden. Mensen die vanaf hun ge
boorte blind zijn gebruiken ditzelfde
gebiedje in het brein voor andere
functies. Bijvoorbeeld als werkge
heugen om woorden op te slaan.
Weer blind
Jens Naumann raakte na acht maan
den definitief zijn zicht kwijt omdat
zijn prothese er plots mee ophield.
„Toen ik opnieuw blind werd, be
greep niemand hoe erg ik dat vond.
Mijn familie zei: je hebt toch een
goede modus gevonden om hiermee
te leven. Voor mij was het verschil
gigantisch. Ik was terug bij af: leven
in duisternis."
Voor de Canadees kwam het expe
riment te laat. Door de hardware die
nog in zijn hoofd zit is het waar
schijnlijk te riskant om in de toe
komst deel te nemen aan de eerste
experimenten bij blinden in Amster
dam. Maar diep in zijn hart wil hij
het wel. „Ik ben nooit in staat ge
weest om mijn kinderen te zien le
ren lopen, spelen, vechten, lachen,
whatever, alles wat kinderen doen.
Het leven als blinde hoeft niet saai te
zijn, maar je zult de wereld nooit ten
volle ervaren als je niet kunt zien."
zaterdag 6 januari 2018
Met een pc
kan de waarneming
worden gecontroleerd
en afgesteld
Het implantaat
bestaat uit
duizenden
elektrodes
enfëen
slimme chip
Camerabeeld
V j»
v'«.
Stap 2:
Slimme chip bewerkt
beeld tot contouren
Stap 3:
geeft dit beeld in de hersens:
Stap 4:
en verbetert het beeld door
hoofd- van bijzaken te scheiden
Pieter Roelfsema, hoofd
Nederlands Herseninstituut
CORRECTIE Op de wereldkaart
met 'brandhaarden' die giste
ren op deze pagina stond was
Myanmar abusievelijk ingete
kend op de plek van Thailand.
Onze excuses hiervoor.
