Overheid wilde geld zien van landverraders
Dader dollemansrit door straten
van Oss nog altijd spoorloos
91
11
ia
Q
ij
Nederlandse toerist
omgekomen in India
12
hjjg
Het vermogen van ingenieur en
koopman Arie Rijsdijk uit Hen-
drik-Ido-Ambacht was aan het
einde van de oorlog bijna een mil
joen gulden, schatten de taxateurs
van de overheid. Zo had hij ver
schillende panden door heel Ne
derland. 'Nu het gerucht gaat dat
ingenieur A. Rijsdijk in Duitsch-
land is gesneuveld', meldden zich
wat mensen die graag een van die
huizen (voor een prikkie) wilden
opkopen, blijkt uit vergeelde brie
ven in een vuistdikke dossiermap.
Rijsdijk stond net na de oorlog te
boek als NSB'er. Hij correspon
deerde in de oorlog als 'economisch
adviseur' met NSB-kopstuk Rost
van Tonningen en schreef in NSB-
krant Het Nationale Dagblad. Rijs
dijk was getrouwd met een Duitse
vrouw, wier vader eigenaar was van
enkele Duitse bedrijven. Het paar
woonde tijdens de oorlog ook een
tijdje in Duitsland.
Na de oorlog werd het vermogen
van de ingenieur en zijn vrouw in
beheer genomen door het Neder
landse Beheerinstituut. Daarmee
waren ze een van de 180.000 dos
siers. Gisteren, op Openbaarheids-
dag, maakte het Nationaal Archief
die voor iedereen toegankelijk.
Landverraders
Het zijn dossiers van mensen die
aan het einde van de oorlog niet
hun eigen geld konden of mochten
beheren. In die eerste categorie
vallen vele tienduizenden Joodse
Nederlanders die niet terugkeerden
uit de concentratiekampen. In de
tweede categorie zitten Duitse
Nederlanders en landverraders. De
overheid wilde hen niet alleen via
de rechter aanpakken, maar ook in
de portemonnee treffen.
„Nederland was op zoek naar
geld. De geallieerden onderhandel
den over herstelbetalingen die
Duitsland moest doen, maar Ne
derland kreeg minder dan het
wilde. Dit was een manier om daar
iets aan te doen", zegt Marieke
Oprei, promovenda aan de VU in
Amsterdam. Zij doet onderzoek
naar de 'onteigening' van Duitsers
in Nederland en had al eerder toe
gang tot de dossiers.
„Alle Duitsers hier zijn na de oor
log tot vijand bestempeld, ook al
woonden ze al ver vóór de oorlog in
Nederland. Hun bezittingen wer
den ingenomen. Het was aan hen
zelf om te bewijzen dat ze zich tij
dens de oorlog als 'goede Nederlan
der' hadden gedragen: naar Radio
Oranje hadden geluisterd of men
sen hadden helpen onderduiken."
Als ze hun eigen 'ontvijanding',
zoals de term luidde, na verloop
van jaren konden bewijzen, kregen
ze hun bezittingen terug. Als die in
de tussentijd niet al waren verkocht
door de overheid. „Mijn haren ston
den soms overeind bij het lezen van
de dossiers. Ik heb met familieleden
gesproken die zeggen dat hun ou
ders nooit alles hebben teruggekre
gen." In totaal, stelt Oprei, nam de
Nederlandse overheid 750 miljoen
gulden in beslag van Duitse Neder
landers. Dat zou nu enkele miljar
den euro's zijn.
Interneringskamp
Nederlandse landverraders leken er
soms beter af te komen 'omdat ze
nu eenmaal Nederlander waren'.
NSB'er Rijsdijk duikt ook weer op,
blijkt uit zijn dossier. Hij is niet
dood, maar zit in interneringskamp
Vught. De NSB-ingenieur wordt
uiteindelijk veroordeeld tot één jaar
en negen maanden cel, waarvan
een deel voorwaardelijk als hij erin
slaagt zich te gedragen 'als een
goede Nederlander'.
Terwijl de schattingen van zijn
vermogen naar beneden werden
bijgesteld, correspondeerde Rijs
dijk zelf ook met het Beheerinsti
tuut. Als postadres gebruikte hij,
wonderlijk genoeg, een villa in de
buurt van Utrecht. In 1950 kreeg hij
het beheer over zijn eigen geld weer
terug. Hoeveel Rijsdijk uiteindelijk
aan de Nederlandse staat heeft
moeten betalen, wordt uit het dos
sier niet duidelijk.
De meeste buren zijn alweer naar
binnen, als Rosan Schoenmakers
en haar vrienden hun laatste vuur
werk aansteken. Een sierpakket van
250 euro belooft het knallende slot
stuk te worden van een mooie oud-
jaarsavond. Haarvriend zoekt mid
den op de Looveltlaan naar de lont
als er plotseling een grijze bestel
auto verschijnt die de Ossenaar met
hoge snelheid nadert. Vanaf de
stoep roepen de vrienden naar de
bestuurder, maar die mindert geen
vaart. Rosans vriend kan de auto
maar nét ontwijken.
Het moment ging te snel voorbij
om een kenteken te kunnen ont
houden. Rosan weet alleen nog dat
het een grijze bestelauto was. „Ik
dacht meteen: die rijdt straks nog
iemand omver. Dus toen we later
lazen dat er een aanrijding was ge
weest op de Berghemseweg, wisten
we meteen dat het die bestuurder
was. En ja, het lijkt dezelfde."
Uit gesprekken met diverse betrok
kenen ontstaat het beeld van een
dollemansrit door de straten van
Oss. Die begint kort na midder
nacht met de bijna-aanrijding aan
de Looveltlaan, waarna de grijze
auto richting het centrum rijdt.
Twee kilometer verderop botst de
Kijk, datje een
ongeluk veroorzaakt,
dat kan gebeuren.
Maar datje weigert
te stoppen om te
helpen? Dat kan er
bij mij echt niet in
bestuurder op een andere auto. En
kele honderden meters verder rijdt
de wegpiraat een 28-jarige vrouw
omver. Ze wordt voor de ogen van
haar kinderen meegesleurd.
De bestuurder rijdt daarna door
en is nog altijd voortvluchtig. In
een bericht op sociale media richt
de politie zich rechtstreeks tot hem
of haar: 'Blijf niet met deze weten
schap lopen. Meld je bij ons en ver
tel je verhaal.' De politie neemt de
zaak hoog op en spreekt van een
'heftige aanrijding'. De zoektocht
naar de dader is in volle gang. Gis
teren aan het eind van de middag
zei de politie zes tips over de zaak te
hebben ontvangen. De bestuurder
is echter nog niet getraceerd.
Het mag een wonder heten dat
bij de dollemansrit maar één ge
wonde is gevallen. Dit slachtoffer
maakt het naar omstandigheden
goed. „Ze heeft een zware hersen
schudding en veel schaafwonden,
maar vermoedelijk houdt ze er
geen blijvend letsel aan over", zegt
haar vader Antoine van den Bergh.
„Ze heeft veel pijn, maar ze komt er
weer bovenop. Dat had zomaar an
ders kunnen zijn."
Bewakingsbeelden
Om de dader zo snel mogelijk te
vinden, heeft Van den Bergh bewa
kingsbeelden van de aanrijding
met de politie gedeeld. Ook plaatste
hij een kort filmpje van de bewuste
auto op Facebook. Daar is het mo
ment van het ongeluk uitgeknipt.
Onder dat bericht spreken honder
den mensen hun verontwaardiging
uit over de doorrijder. Dat die zich
nog altijd niet heeft gemeld, noemt
Van den Bergh idioot. „Kijk, dat je
een ongeluk veroorzaakt, dat kan
gebeuren. Maar dat je vervolgens
weigert te stoppen om te helpen?
Dat kan er bij mij echt niet in."
NEW DELHI De Nederlandse
toerist Erik Suidman (53) is in
India verongelukt toen hij van
een rijdende trein probeerde te
springen. Zijn Schotse vriend
en metgezel Fabian Galaman
zag het dramatische ongeluk
voor zijn ogen gebeuren.
Het tweetal ontdekte in Sawai
Madhopur, in de deelstaat Ra-
jasthan, dat hun trein niet op
weg was naar de Indiase hoofd
stad New Delhi, maar naar Agra.
Daarop besloten ze van de rij
dende trein te springen.
Galaman kwam goed terecht,
maar zijn partner bleef ergens
aan haken en kwam daardoor
ongelukkig terecht. Hij liep ern
stig hersenletsel op, dat hij niet
overleefde.
Erik Suidman werd geboren
in Mijdrecht en woonde in
Utrecht, waar hij ruim twintig
jaar actief was als kunstschilder.
Bij galerie Kunstliefde reageer
den medewerkers geschokt.
Toen zij het nieuws hoorden,
waren vrijwilligers net bezig de
eindej aarstentoonstelling af te
breken, die mede door Suidman
was ingericht. „De verslagen
heid is enorm groot", aldus di
recteur Marion Wagenvoort.
woensdag 3 januari 2018
GO
Het Nationaal Archief maakte
gisteren 180.000 dossiers open
baar van mensen wier vermogen
na de Tweede Wereldoorlog
werd beheerd door de overheid.
Onder hen vermoorde Joden,
maar ook NSB'ers en 'vijandige'
Duitsers.
Cyril Rosman
Den Haag
Amsterdammers praten met Duitse militairen die de stad zijn binnengereden op 15 mei 1945. fotoanp
De automobilist die in de nieuw
jaarsnacht een vrouw uit Oss
omverreed, veroorzaakte op nog
zeker twee andere plekken in de
stad levensgevaarlijke situaties.
Naar de dader wordt nog altijd
gezocht.
Roy van der Lee
Sebastiaan Quekel
Oss
Antoine van den Bergh,
vader slachtoffer
sin
mm
ams
Erik Suidman bij een expositie in 2015. fotomarnixschmidt
