Tommy iüeringa
'Flats geen oplossing
voor het woningtekort'
Duitse mede-oprichter van
de MediaMarkt overleden
15
Architect: hoogbouw niet efficiënt en te duur
Meeste mensen
willen een huis
meteen tuin
buiten de stad
Erich Kellerhals
1939-2017
Zo wankel
lijkt alles, een
piramide die
opeen
luciferhoutje
balanceert
et mijn buurman
reed ik naar Am
sterdam Tuin
dorp, waar hij een
partij brandhout
wist te liggen. In een achtertuin
onder aan een dijk waren twintig
bomen gerooid en alvast in hand
zame stukken gezaagd. Hout dat
je zelf verzamelt is beter dan hout
dat je koopt, dat vaak al een lange
reis heeft afgelegd. Het komt van
houtbedrijven in Polen of de Bal-
tische staten en is in ovens voor-
gedroogd, zodat er al veel energie
is verspild voordat het in de haard
belandt om daar in warmte te
worden omgezet, de laagste vorm
van energie.
We hadden juist de werkhand
schoenen aan, toen er over de
dijk een slungelige figuur kwam
aangewandeld, in wie ik, terwijl
hij naderde, Peter Buwalda her
kende. Hij droeg rode sport
schoenen, de veters los. We be
groetten elkaar hartelijk, we pu
bliceren onze boeken bij dezelfde
uitgeverij en worden met ge
heimzinnige regelmaat met el
kaar verward - twee weken gele
den werd ik na een optreden in
Diepenheim nog uitvoerig ge
complimenteerd met Bonita
Avenue, een misverstand dat ik
maar zo gelaten heb.
precies te zijn nog geen vijf mi
nuten geleden, heeft hij het ma
nuscript van zijn nieuwe roman
afgerond en naar De Bezige Bij
gemaild, een monster van meer
dan duizend pagina's, dat in drie
delen zal verschijnen. Het is een
goede dag voor de literatuur, een
grote dag, maar ik heb helaas
geen fles Piper Heidsieck paraat
om het te vieren. Ik kan hem al
leen een paar blokken haardhout
aanbieden, maar hoewel hij een
houtkachel heeft, kan hij die niet
stoken omdat zijn buurman, een
oorlogsveteraan, aan een post
traumatisch stresssyndroom
lijdt, dat wordt geactiveerd zodra
hij houtvuur ruikt. Zo feliciteer
ik de schrijver met lege handen,
en terwijl mijn buurman de aan
hanger vult, toont Buwalda me
even later zijn huis onder aan de
dijk - waar een mooie jonge
vrouw in een grote pan soep
roert en de wanden zijn bedekt
met duizenden en duizenden
boeken. Zo veel boeken had zelfs
uitgever in ruste Theo Sontrop
niet eens in huis (wat me op de
vraag brengt wat er na Sontrops
dood in september dit jaar toch
met die schitterende bibliotheek
is gebeurd...).
Op Buwalda's bureau ligt het
boek, het monster, een onregel
matige berg A4'tjes; als ik te
dichtbij kom dekt hij vlug de eer
ste pagina af met zijn hand, een
reflex die ik herken - manuscrip
ten zijn niet voor vreemde ogen
bestemd. Zo wankel lijkt alles
dan nog, een piramide die op een
luciferhoutje balanceert.
Ook al heb ik er dan geen
woord van gelezen, het verschaft
me toch stil plezier dat ik getuige
was, die dag waarop er iets groots
werd voltooid.
werk. Mijn buurman en ik reden
een paar keer heen en weer met
aanhangers hout, kloofden het en
stapelden het op tegen de schuur,
waar het geduldig ligt te drogen
voor de winter van het volgend
jaar.
Volgens Verhagen moet de rem op
hoogbouw worden losgelaten, in
elk geval in de hoofdstad. „Moet je
die rem handhaven? Dat is de vraag
als je betaalbare woningen in het
middensegment wilt", aldus Ver
hagen in zijn rol als voorzitter van
Bouwend Nederland.
Architect en stedenbouwkun
dige Sjoerd Soeters loopt bepaald
niet warm voor hoogbouw. Hij
meent dat het veel te duur is en bo
vendien helemaal niet de gewenste
woonruimte oplevert. „Hoogbouw
wordt meestal gepropageerd met
de argumentatie dat je dan de
dichtheid in een stad kunt vergro
ten, maar dat is helemaal niet zo.
Dat is bedrog. Dichtheid wordt be
paald door de opbouw van het aan
tal appartementen in vierkante me
ters en het aantal parkeerplaatsen
dat daar min of meer bijhoort. Het
probleem van hoogbouw is dat die
veel ruimte om zich heen nodig
heeft, al was het alleen maar om te
voorkomen dat de flat te veel scha
duwwerking op de omliggende ge
bouwen heeft."
Volgens Soeters is hoogbouw ook
al niet geschikt om woningen te
bouwen voor mensen met een wat
krappere beurs. „Het is veel duur
der en minder efficiënt dan zes of
zeven woonlagen. Als je boven de
50 meter komt, moet je veel inten
sievere veiligheidsmaatregelen ne
men, zoals vluchtwegen en brand-
weerliften. Daardoor wordt het een
heel dure affaire en die maatregelen
gaan ook nog eens ten koste van de
woonruimte."
Een hoge woontoren met veel
woonlagen wil volgens Soeters he
lemaal niet zeggen dat je er ook heel
veel woningen bij krijgt. „Hoog
bouw is als een avocado. Naarmate
het gebouw hoger wordt, wordt de
pit groter en wordt het rendement
voor het vloeroppervlak geringer.
Dat daalt zelfs van 70 tot 80 procent
naar 50 procent. Bovendien is onze
bodem ongeschikt voor hoogbouw.
In Amsterdam moeten we tot 50
meter diep palen slaan voor hoog
bouw en dan staat het hele zootje
alsnog op naaldhakken te 'tutelen'."
Voorzitter Piet Adema van de
branchevereniging voor ontwikke
laars en bouwondernemers (NVB)
is ook niet enthousiast over de ef
fecten van hoogbouw. De meeste
mensen kiezen niet voor de stad,
maar willen volgens hem gewoon
een woning met een tuintje. De op
lossing voor de krapte op de wo
ningmarkt moet gezocht worden
buiten de grote steden. „We moe
ten ons dus blijven focussen op de
uitleglocaties buiten steden en dor
pen."
De Duitser stierf op eerste kerst
dag, heeft zijn familie laten weten.
Bijna 40 jaar geleden zette de
ondernemer MediaMarkt op. Het
legde hem geen windeieren. Het
Amerikaanse zakenblad Forbes
schatte het vermogen van Keiler
mans op ruim twee miljard euro.
Daarmee was hij een van de rijkste
mensen van Duitsland.
De in het Beierse Ingolstad ge
boren Kellerhals begon in de jaren
60 met zijn vrouw Helga een han
del in fietsen, oliekachels en tele
visietoestellen. In 1979 opende het
echtpaar samen met de zakenman
Leopold Stiefel in München de
eerste MediaMarkt. De onderne
ming breidde zich in rap tempo
uit. Nederland telt nu 49 vestigin
gen van de elektronicaketen.
Kellerhals verdiende ook geld
met de bouw van winkelcentra in
onder meer München, Keulen en
het Oostenrijkse Sankt Pölten.
M
Over zijn privéleven is weinig
bekend. Kellerhals leefde een te
ruggetrokken bestaan. Hij heeft
een zoon en een kleinkind en ver
scheen alleen in het openbaar bij
de Salzburger Festspiele, een jaar
lijks terugkerend muziekfestijn.
Kellerhals voerde de afgelopen
jaren een bittere eigendomsstrijd
met de leiding van Metro AG, het
i In 1979 opende het
echtpaar in München
de eerste MediaMarkt
moederbedrijf van MediaMarkt en
elektronicaketen Saturn.
Om de ruzie te beëindigen, be
sloot Metro-directeur Olaf Koch
het concern op te splitsen. Media-
Markt en Saturn zijn dit jaar gro
tendeels ondergebracht bij het
nieuwe beursgenoteerde concern
Ceconomy, dat ongeveer 22 mil
jard euro omzet en waar 65.000
mensen werken.
De Nederlander Pieter Boone
leidt het concern. Landgenoot Pie
ter Haas staat aan het hoofd van
MediaMarkt en Saturn.
vrijdag 29 december 2017
GO
Hout
Juist vandaag, vertelt hij, om
Daarna ging ik weer aan het
Moeten we in Nederland de
hoogte in met de bouw van
woontorens om de krapte op de
woningmarkt te lijf te gaan?
Volgens Maxime Verhagen van
Bouwend Nederland wel, in elk
geval in Amsterdam. De bouw
wereld is sceptisch.
Chris Klomp
Amsterdam
—Piet Adema, vereniging bouwers
Erich Kellerhals, een van de op
richters van de elektronicaketen
MediaMarkt, is op 78-jarige leef
tijd overleden.
Gerben van 't Hof
Ingolstad/Rotterdam
Erich Kellerhals met zijn vrouw Helga. Het vermogen van het
Duitse stel is berekend op twee miljard euro. fotogetty images
