'Er zijn
aanwijzingen
dat jonge
pubers al
nostalgische
gevoelens
kennen'
Nostalgie
De Top 2000, cle kerstspecial vcm Omroep Maxde nepsneeuw
van RTL 4 en White Christmas, de moeder aller kerstfilms; cjeen
dagen zo nostalgisch als die rond kerst en oud en nieuw.
Muil professor' Ad Vingerhoets weet waarom clcit zo is.
Tekst JOHAN NEBBELING Illustraties STUDIO VONQ
„De eindejaarsdagen, de tijd rond kerst
en oud en nieuw, zijn bij uitstek dagen
van nostalgie. Eén reden is dat het dan
koud en kil is, en onderzoek heeft aan
getoond dat we nostalgischer zijn in een
koude dan in een warme omgeving. Dat
sluit aan bij ander onderzoek, waaruit
blijkt dat we het warmer krijgen als we
nostalgie ervaren. Letterlijk: in een koude
kamer hebben we het warmer als we
terugdenken aan vroeger.
„Nostalgie is geen verlangen naar een
abstract verleden dat nooit heeft bestaan,
maar grijpt terug op concrete herinner
ingen, vaak uit je jeugd. De meeste men
sen hebben mooie, krachtige herinner
ingen aan de kersttijd in hun ouderlijk
huis. De huiselijkheid, de gezelligheid,
de lampjes, het kerstmaal, de kaarsen,
het vuurwerk: dat maakte allemaal diepe
indruk. Juist die herinneringen komen
in deze periode boven, zij het selectief.
Je herinnert je nog wel die ene keer dat
het sneeuwde met Kerstmis, maar alle
andere regenachtige kerstdagen ben je
al lang vergeten. Naar dat magische
moment kun je heftig terugverlangen.
„De media voeden dat gevoel van nos
talgie. Kerstfilms, kerstshows, maar
vooral de Top 2000. Dat is eigenlijk een
monument van nostalgie. De Top 2000
bestaat dit jaar achttien jaar en is inmid
dels voor veel mensen zelf een bron van
nostalgie geworden. Nostalgie naar de
nostalgie, zou je kunnen zeggen."
„Nee, helemaal niet. Onderzoek heeft
aangetoond dat het ophalen van mooie
herinneringen, wat nostalgie in feite is,
het zelfvertrouwen van mensen oppept
en hen meer vertrouwen geeft in de
toekomst. Nostalgie geeft mensen een
gevoel van continuïteit: er mag in mijn
leven veel veranderd zijn en de jaren
verstrijken, maar diep vanbinnen ben
ik nog dezelfde persoon die ik vroeger
was. Nostalgie geeft zin aan je leven.
„Daarbij schept nostalgie een band
met anderen, een gevoel dat je deel uit
maakt van een groter geheel en samen
waardevolle ervaringen deelt. Dat geldt
helemaal voor de Top 2000, dat is echt
een gemeenschappelijke nostalgische
beleving, waar je nog gezellig met elkaar
over praat ook."
„We zijn er gevoeliger voor als we niet
lekker in ons vel zitten. Eenzame mensen
bijvoorbeeld zijn vaker nostalgisch inge
steld. Logisch, want nostalgie helpt ons
de scherpe kantjes van het leven af te
slijpen. Het is een tegengif tegen de pijn
van het bestaan. Nostalgie vertelt ons:
zo eenzaam als ik me nu voel ben ik niet,
want vroeger was ik wél geliefd, had ik
wél vrienden, telde ik wél mee.
„Ie moet trouwens wel onderscheid
maken tussen persoonlijke nostalgie en
historische nostalgie. Persoonlijke of
reflectieve nostalgie komt uit jezelf, is
geworteld in je eigen leven. Daar is niks
mis mee. Historische nostalgie gaat uit
van de aantoonbaar onjuiste gedachte dat
vroeger alles beter was. Sommige dingen
waren vroeger misschien beter, maar
zeker niet alles. Historische nostalgie,
ook wel restauratieve nostalgie genoemd,
heeft duidelijk zwarte randjes en wordt
bijvoorbeeld door een politieke partij
als de PW misbruikt om mensen een
bepaald beeld van vroeger voor te scho
telen."
„Ik weet niet of dat zo is, maar als het zo
is: wat dan nog? Als mensen zich daar
nou beter door voelen? Als het je gelukkig
maakt om te mijmeren over die mooie
tijd van toen, ook al is dat beeld verte
kend? En wat is er mis met sentiment?
Naarmate ik zelf ouder word, krijg ik er
meer moeite mee dat daar laatdunkend
over wordt gedaan. We associëren senti
ment met smartlappen en B-films en
koppelen er al gauw het woord 'vals' aan.
Maar als je gaat kijken waar die zogeheten
valse sentimenten over gaan - eeuwige
liefde, zelfopoffering, het goede overwint
het kwade - dan zijn dat eigenlijk grote
maatschappelijk thema's. In die zin is
sentimenteel gedoe ook moreel
magazine 27
Ja, waarom is dat zo?
Is het erg, al die nostalgie?
Ervaart iedereen nostalgie het
zelfde?
Maar nostalgie is toch ook gewoon
lekker zwijmelen? Een sentimenteel
terugverlangen naar een verleden
dat nooit heeft bestaan? Herinnerin
gen gebaseerd op drijfzand, een
vorm van aanstelleritis?
