J
2017." 17
2017 in 17 momento
De langste formatie
I
8
Na 225 dagen formeren stond Rutte III op het bordes
met de koning. Maar hoe kwamen VVD, CDA, D66 en
Christenunie juist op déze ministers? En hoe verdeelden ze
de ministeries? Een reconstructie.
?,S
tv 3
momenten
et schemert al op
het Binnenhof als
de finale van de ka
binetsformatie 2017
begint. In de Hol
landse versie van
House of Cards loopt
informateur Gerrit Zalm in de
Stadhouderskamer van tafel. Hij
pakt een stift en kalkt op het white
board in de hoek van de ruimte
waar de formatie plaatsheeft, de
eerste contouren van de verdeling
van de ministeries. Dan mogen
onderhandelaars Mark Rutte
(WD), Sybrand Buma (CDA),
Alexander Pechtold (D66) en
Gert-Jan Segers (Christenunie)
een 'rondje commentaar leveren'.
Als Zalm de gewenste aanpas
singen wil aanbrengen, merkt hij
tot zijn schrik dat hij een perma
nente marker hanteert: hij kan
niets uitwissen! Het bord wordt
een totaal onoverzichtelijke wir
war. Rutte, Buma, Pechtold en
Segers hebben bovendien geen
papier voor zich. Een trucje van
Zalm, vermoedt één van de onder
handelaars. Zalm vreest waar
schijnlijk een oeverloos geschuif
van kaartjes met de namen van de
ministeries.
De vier moeten uit hun hoofd de
stand van zaken bijhouden. Dat
valt niet mee: want bijvoorbeeld
het ministerie van Binnenlandse
Zaken heeft er heel wat taken bij
gekregen. En waarover gaat Econo
mische Zaken en Klimaat nou
straks precies? Met t2 ministeries
en mogelijk 25 bewindspersonen
duizelt het de vier. Als ik straks
maar niet met de verkeerde minis
teries naar buiten loop, denkt één
van de onderhandelaars zelfs.
De verdeling van ministeries en
het aanzoeken van ministers en
staatssecretarissen is de belang
rijke epiloog van de formatie. Cru
ciaal is de invulling: wie komt op
welke post? Alle partijleiders heb
ben in het diepste geheim een ei
gen rekruteringsbeleid ontwik
keld. Daarbij komt eerst de vraag:
gaan ze zeifin het kabinet zitten?
Voor Rutte wordt langzaam dui
delijk dat hij straks in de Trêves-
zaal niet naast de ministers Buma
N \1
t- -17
Li
en Pechtold zal zitten. In de zomer
heeft hij hen al gepolst: op welke
posten willen jullie straks zelf
plaatsnemen? Maar hij stuit op af
standelijkheid. Buma laat zijn
kaarten niet zien, Pechtold geeft
evenmin thuis. Rutte veinst ver
bazing dat de twee partijleiders
niet happig zijn op het pluche. Hij
zal het ze daarna nooit meer op de
man hoeven vragen. Want tijdens
de kabinetsformatie is hem meer
malen duidelijk geworden dat
Buma - 'Dat regelen jullie dan
maar in het kabinet!' - en Pech
told: 'Dat zie ik mijn fractie niet
doen!' - voor het parlement kie
zen.
Achter de schermen hebben de
partijen dan natuurlijk al hun kan
didaat-ministers gepolst. Rutte
heeft in augustus 2026 met de par
tijtop in de Franse Provence z'n
lijstje met mogelijke ministers
doorgenomen. In het kleine
plaatsje Goult, in het op een heu
vel gelegen huis van vertrouwe
ling Ben Verwaayen, vriend en
voormalig Alcatel-topman. Die
heeft geen persoonlijke aspiraties
en wordt vertrouwd.
Hazen
Wat vaststaat: de WD-kandidaten
moeten vooral geen specialist zijn
op hun toekomstig werkterrein.
Geen arts op Volksgezondheid of
een militair op Defensie. Ze moe
ten juist politieker zijn, snappen
hoe de hazen lopen. Hoe je een
meerderheid krijgt en een zak met
geld voor je departement.
Waarnemend partijvoorzitter
Eric Wetzels neemt de verken
nende gesprekken voor zijn reke
ning. Zo nodigt hij ook Bruno
Bruins uit. Die is kandidaat in de
ogen van Rutte, maar tamelijk on
bekend. Bruins: „Als de partijvoor
zitter je vraagt langs te komen,
weet je wel hoe laat het is. Het was
tijd om een goed pak aan te trek
ken." Bruins moet daarna langs
Verwaayen. „Moest ik een cv mee
nemen?" vraagt hij nog. Nee, Ver
waayen weet 'alles al'. „Hij vroeg
vooral wat ik leuk zou vinden. En
hoe het thuis zou vallen als ik voor
een ministerschap zou worden ge
vraagd."
D66-leider Alexander Pechtold
loopt ook al maanden met een
lijstje van zo'n 30 kandidaten op
zak. In aanloop naar de verkiezin
gen is immers duidelijk dat kabi
netsdeelname er wel inzit. Er
staan gegarandeerde kandidaten
op zijn lijstje, zoals Wouter Kool
mees en Ingrid van Engelshoven.
Maar Pechtold wil ook spannende
keuzes, mensen van buiten het
Binnenhof.
Zo heeft hij topdiplomate Sigrid
Kaag in het vizier, maar die kent
hij slechts vaag. Stilaan begint hij
haar te testen. Vraagt haar eens op
de koffie en begint dan juist niet
over een ministerschap. Pechtold
wil geen pluchegeile figuren. Tot
zijn opluchting brengt zij het ook
niet ter sprake.
Speechen
En hij nodigt haar uit te speechen
op het partijcongres van D66. Zo
kan de partij Kaag leren kennen.
De naam van Amsterdams loco
burgemeester Kajsa Ollongren
zingt dan ook al rond. Als ze
spreekt met Pechtold, wil ze we
ten wat er in het vat zit. „Zit daar
ook een vicepremierschap aan
vast?" Als het bijna rond is in de
Stadhouderskamer kan hij haar
bellen: „Het telefoontje waarvan je
wist dat het zou komen..." Hij stelt
haar gerust: er zit een dikke post
op Binnenlandse Zaken in. En het
vicepremierschap.
Met vertrouweling - en dan in
middels Kamerlid - Van Engels
hoven jogt de D66-voorman. Maar
op een zekere middag gebruikt
Pechtold de koffie na het joggen
op het strand van Scheveningen
om haar te vragen voor een minis
terspost.
Mede-formatieonderhandelaar
Wouter Koolmees vermoedt lang
dat hij staatssecretaris van Finan
ciën zal worden. Maar op een mid
dag haalt Pechtold hem uit een
overleg. Het wordt minister van
Sociale Zaken. Even trekt Kool
mees wat witjes weg. Precies wat
Pechtold hoopte: een minister
schap mag best zwaar voelen.
Het lijstje van CDA-leider Buma
staat al lang vast als hij zich voor
de eerste besprekingen in de Stad
houderskamer meldt. Raymond
Knops en Mona Keijzer staan erop,
net als Ank Bijleveld. Ook Wopke
Hoekstra zit dan al in zijn hoofd
als minister van Financiën. De
CDA-ideoloog en Eerste Kamerlid
is een zekerheidje, zoals de Rotter
damse wethouder Hugo de Jonge
dat ook is. Gedurende het jaar no
digt hij ze geregeld uit voor ge
sprekken, zoals tientallen voor
aanstaande partijgenoten. Alles in
vertrouwelijkheid. Over de koers
van het CDA en wat de partij bij
een formatie zou willen.
Buma's meest exotische keuze
zal Ferdinand Grapperhaus blij-
vrijdag 22 december 2017
•ÖQ
Het jaar is bijna voorbij. Net voordat het 2018 wordt, belichten onze verslaggevers nog een keer de grote nieuwszaken van 2017.
Hoe deze 16 ministers
op het bordes kwamen
Tobias den Hartog
Jan Hoedeman
Den Haag
Vandaag:
Reconstructie van
de langste
kabinetsformatie
ooit
Morgen:
Willem en Alies van
Hanegem over de
eerste titel van
Feyenoord sinds
1999
op onze site
Bekijk de
video:
Jan
Hoedeman
vertelt over de
verslaggeving
rond de
formatie en
over politieke
primeurs.
Alle vorige
afleveringen.
Kajsa Ollongren.
Carola Schouten.
0Tw,
kmm
A Ferdinand Hugo
Grapper- de Jonge,
haus.
Ingrid van Engelshoven.
7 f>*
A Wouter Bruno
Koolmees. Bruins.
Gert-Jan Segers.
FOTO'S ANP
