ZEELAND GEBOEKT
Let's go
stoned
Zuid-Beveland stond
vol met vishuizen
Met snelsonnetten
over de drempel
ZEELAND 21
Elvira Daeter maakt reliëfschilderijen met een liefdevolle knipoog naar
Piet Mondriaan. Ze heeft succes in het buitenland. Nu hoopt ze ook op Nederland.
A Elvira Daeter, kunstenares in Middelburg, foto lex de meester
Zeeuwse schrijvers
Wat een bruisende gedich
ten! Het is 1979 wanneer
Bennie van den Aarssen
'Je neus achterna' publiceert. On
danks het poëtische geweld ver
oorzaakt de bundel geen rimpe
ling in het literaire landschap.
Achteraf gezien jammer, je voelt
nog altijd windkracht zoveel wan
neer je dit debuut opslaat. Nooit
was Tholen zo stormachtig. Ach
terin staan gegevens over de au
teur: 'op 8 juni 1956 geboren te
Tholen, Zeeland. Hij gaat verliefd
en een tikkeltje stoned door de
dagen. Hoopt op een lang en ge
lukkig leven met veel zonne
schijn.' Volgt nog een adres, een
straat in Tholen.
Op precies hetzelfde adres dat
Bennie van den Aarssen bijna
veertig jaar
geleden op
gaf, vinden
we nu
Tekstbu
reau Ben
van den
riWJltCHI Aarssen.
Zoveel
stabiliteit
is enigs-
l uiEi zins, ei
genlijk
méér dan
bewogen
toon van de gedichten. Bennie, die
Ben is geworden, schrijft tegen
woordig sportverslagen, ook voor
deze krant. Hopelijk blikt hij toch
een beetje trots terug op 'Je neus
achterna'. Jonge dichters zijn
doorgaans ouwe zeuren. Ik herin
ner me beschaamd mijn eigen
probeersels, gelukkig van de aard
bodem verdwenen, alleen liggen
er nog een paar bij het meisje dat
destijds De Ene was. Bij mij was
het altijd doodtij, bij Van den
Aarssen zien we de jeugd in volle
vloed. Hij lijkt een kruising tussen
Hans Verhagen en Jules Deelder.
Er zijn nuchtere notities als: 'God
liet een scheet, daar lag Tholen!'
Of hij haalt juist uit met: 'Maan-
zee!/ Maanzee!/ Je glimmert
zuigt/ Tholen, Moeder Wij
oorringen de hemel/ hier van
nacht!'
Er zijn meer Zeeuwse verwij
zingen, maar het bestaan van de
dichter is werelds en ruim, deels
vanwege de geestverruimende
middelen. 'Let's go stoned' noemt
hij een gedicht en de joints gaan
openlijk rond. Jonge dichters ple
gen namaak te leveren, would-be,
maar hier zie je echte poëzie. Zo
als een verrukkelijke chips-rapso
die: 'Chips!/ Chips!/ Je bevrucht
onze buiken.' Ik zal voortaan Ben
van den Aarssens berichten over
ZSC'62 of Duiveland extra aan
dachtig lezen. Op zoek naar een
ondeugend en onstuimig spoor
van Je neus achterna.
Elvira Daeter is een pionier in Neder
land. Bijna overal ter wereld is MADI
ART een begrip. Een kunstbeweging,
waarin gewerkt wordt met kleurige
rechthoeken, cirkels, driehoeken en andere
geometrische vormen. In landen als Frankrijk,
Italië, Hongarije, België, Verenigde Staten,
Zuid-Amerika is MADI ART al langer dan een
halve eeuw een begrip. In Nederland lijkt de
kunstbeweging nauwelijks of geen voet aan de
grond te krijgen.
Kunstschilder Elvira Daeter in Middelburg
heeft MADI ART omarmd. En MADI ART
haar. In 2015 won ze met haar werk 'Move-
ment 1' op MDF de eerste prijs van de Biën
nale van het Museum of Geometrie and MADI
ART in Dallas. Momenteel exposeert ze daar
zestien werken. Dat hadden er eigenlijk 22
moeten zijn. De werken waren in vier pakket
ten aangekomen in Memphis, daarna is er een
doos met zes schilderijen in het ongerede ge
raakt. Er wordt met man en macht gezocht,
ook de Nederlandse ambassade is ingescha
keld.
Onlangs verscheen er een kloeke, vierkante
uitgave met en over haar werk: 'Panta Rhei'.
Met zo'n zestig afgebeelde werken wordt de
ontwikkeling van de Middelburgse kunstena
res in beeld gebracht. Haar man en onderwijs
kundige Ben Daeter schreef de inleidende
hoofdstukken, waarin hij aandacht besteed
aan abstracte, geometrische en constructivis
tische kunst en aan MADI ART. En natuurlijk
aan de plaats van Elvira Daeter in dat geheel.
De kunstenares kwam in 1959 - toen was ze
twaalf jaar - in aanraking met De Stijl en het
werk van Piet Mondriaan. Haar ouders lieten
toen in Valkenswaard een nieuw huis bou
wen. Rode en blauwe deuren, gele verwar
mingsradiatoren en muren, zwarte deurom
lijstingen, volop geometrische vormen. De
buurt vond het bijzonder, de kinderen die
kwamen spelen vonden het héél bijzonder,
Elvira zelf vond het helemaal niks. Pas op la
tere leeftijd, nadat ze binnenhuisarchitectuur
en kunstgeschiedenis had gestudeerd, kwam
de waardering. In 2004 volgde ze een oplei-
De Vlissingse dichter Coen-
raedt van Meerenburgh
geeft op zondagmiddag 31
december om 14.00 uur voor de
tiende keer een Dichterlijke Ou-
dejaarsshow in boekhandel De
Drvkkery in Middelburg. Daarin
blikt hij terug op het afgelopen
jaar in snelsonnetten, een zesre
gelig vers over onderwerpen die
zijn aandacht hebben getrokken.
De traditie van de dichterlijke
oudejaarsshow in de Drvkkery
ontstond in 2003 met de voor
dracht van snelsonnetten door
Aaike Jordans uit Goes. Hij was
één van de vaste dichters op de
website gedichten.nl. Vijfjaar la
ter namen Ko de Laat en Coen-
raedt van Mee
renburgh het
stokje van hem over.
In de loop der jaren zagen
de twee hun publiek groeien. De
Laat besloot vorig jaar zijn aan
dacht te verleggen naar andere
schrijfactiviteiten, sindsdien is
het een solovoorstelling.
Coenraedt van Meerenburgh:
„Ook dit jaar was er aan onder
werpen geen gebrek. Denk aan
MeToo en de orkanen. Het gaat
van Trump tot gijzelsoftware, van
de Paradise papers tot besmette
eieren. Natuurlijk ook de verkie
zingen. Op sportgebied komen
voorbij Tom Dumoulin en de
voetbalvrouwen."
De meeste vishuizen op
Zuid-Beveland zijn niet
meer. Goes is een uitzon
dering, daar is een visafslagers-
huisje, hoewel de stad nooit een
thuishaven voor veel vissers is ge
weest. Borssele heeft nog een
ruim bemeten viskot. 'Hoort, ziet
zwijgt' staat er op de vaasvormen
in de goot. Dat is een aanmaning
om toch maar niet te roddelen of
kwaad te spreken, zo veronder
stelt in elk geval Jan de Ruiter. Hij
biedt in het nieuwste nummer
van 'de Spuie' van de Heemkun
dige Kring De Bevelanden en de
Vereniging van het Historisch
Museum De Bevelanden een
ruim artikel getiteld 'De teloor
gang van de vishuizen op Zuid-
Beveland'.
In de Bevelandse dorpen waren
de vishuizen centrale plaatsen,
waar bederfelijk voedsel als vis en
vlees werd aangeleverd. Gemijnd
werd er niet. Van daaruit werd de
waar wel uitgeleurd langs de deur.
De Ruiter heeft het over vishui
zen in Kloetinge, Baarland, 's-
Gravenpolder, Kapelle,
Ovezande, Oudelande,
Hoedekenskerke. Hij
signaleert ook andere
bestemmingen: het
viskot was vaak een
praathuis, waar drin
gende kwesties wer
den besproken.
ding schilderen en beeldhouwen bij Kunste
ducatie Walcheren. Sindsdien maakt ze wer
ken, waarin de typische Mondriaankleuren,
vlakken, lijnen en vormen met elkaar 'in ge
sprek gaan'.
De erkenning in Dallas heeft haar gestimu
leerd. Inmiddels heeft ook het Mobile MODI
ART Museum in Boedapest werk van haar in
de collectie opgenomen. Wat Elvita Daeter
doet kan het best worden omschreven als
'schilderen en bouwen in reliëfs'. Daarbij
wordt vaak buiten de 'reguliere' lijst gestapt.
Ze geeft ook workshops aan kinderen. Vol
gens haar man is schilderen en ontwerpen
goed voor de ontwikkeling van het brein:
„Met een stapel driehoeken en rechthoekige
figuren kunnen kinderen zelf een compositie
maken, die ze na kunnen schilderen. Dat mo
tiveert meer dan een opdracht in de trant van
'teken maar
een huisje of
een boerde
rij'. Dan
hoor je: 'dat
kan ik niet'.
De kunstenares maakt vaak open composi
ties. Ze wil er elektrisch licht achter gaan be
vestigen - een nieuwe richting: „De schilde
rijen stralen als zonnen in huis. Ze stralen
warmte en energie uit. Het mooist is als ze lij
ken te exploderen op de muur."
maandag 18 december 2017
PC
Wekelijkse rubriek met boeken over Zeeland
en boeken van Zeeuwse schrijvers
Mario Molegraaf
Je neus achterna - enigszins
Bennie van den in strijd
Aarssen. met de
Explosies op de muur
Jan van Damme
Ben (Nederlandse en Engelse tekst) en El
vira Daeter: Panta Rhei - constructivisti
sche, geometrische, abstracte kunst en
MADI ART in de 21ste eeuw - Uitgeverij
Boekenindustrie, hardcover, 300 pagina's,
50,- euro.
