2OI7» 17
U föWi*
EUWS 11
Robbert Dijkgraaf
mensen
2017 in 17 mensen
Wetenschappelijk onderzoek dat
president Donald Trump niet past, staat
ter discussie. Academici gaan de straat op of
verlaten de VS. Tot verdriet van professor
Robbert Dijkgraaf.
sfeer. De rol van de wetenschap
wordt gesmoord. Daar word je on
gemakkelijk van."
„We zijn gewend dat we de over
heid kunnen vertrouwen. Maar als
een overheid 'alt-delete' wil doen
omdat de feiten slecht uitkomen,
dan moeten we oppassen. Het
mooie is wel dat de wetenschap
steeds meer internationaal wordt.
Dat zorgt voor zelfbescherming.
Data kennen geen grenzen meer.
Dat geeft me wat rust, want het is
daardoor moeilijk om kennis uit te
doven. Vroeger kon dat wel. Je
deed een hele bibliotheek op slot,
joeg er de brand in en alle kennis
was weg. Nu is alle informatie
overal en nergens."
„Binnen bedreigde ministeries zit
ten een hoop ambtenaren met
kennis van zaken en die nemen de
telefoon op als de wetenschap belt
met adviezen. Je ziet dat die erva
ren mensen worden ontslagen of
de departementen verlaten. Kijk
naar het Office of Science and
Technology Policy, een soort kabi
net in het Witte Huis dat de presi
dent adviseert over wetenschap
pelijke zaken. Dat staat al lange tijd
nagenoeg leeg. De stem van de
wetenschap klinkt er niet meer."
„Ja. Ik heb er zelf aan meegedaan.
Veel van ons wetenschappers had
den hun twijfel, maar het was een
vrolijke bijeenkomst. Het regende
pijpenstelen. Ik zag een meisje in
een poncho dat een bord droeg
met daarop de tekst: 'Ik draag deze
poncho omdat de wetenschap mij
vertelde dat het vandaag ging re-
Ia et is een sluip-
I moord. Met dreige-
I menten en keiharde
bezuinigingen
I wordt in de Ver-
I enigde Staten on-
I welgevallig onder
zoek in een kwaad daglicht ge
steld. Met voorop de klimatologie,
want als de opwarming van de
aarde volgens het Witte Huis niet
bestaat, waarom zou je er dan on
derzoek naar doen? Professor Rob
bert Dijkgraaf (57), sinds 2012 di
recteur van het Institute for Ad
vanced Study in Princeton, een
walhalla voor bollebozen aan de
oostkust, maakt het van dichtbij
mee.
„Er zijn twee manieren waarop de
nieuwe regering de wetenschap
beïnvloedt of kan beïnvloeden: de
eerste is heel simpel, met financie
ring van onderzoek. Er zijn drama
tische bezuinigingen voorgesteld
op wetenschapsbudget. Vooral mi
lieu- en klimaatonderzoek dreigt
enorme kortingen te krijgen. Het
is wachten op de uitkomst - de re
gering doet een voorstel, het parle
ment hakt knopen door, maar het
gaat niet de goede kant op. De re
cente belastinghervormingen zijn
een rechtstreekse strafkorting
voor universiteiten. Ten tweede
luistert de regering nauwelijks
naar de stem van de wetenschap.
Ministers zijn juist benoemd om
beleid uit te voeren dat afwijkt van
alle wetenschappelijk advies."
„Nee. Daarmee slaan we door. Wel
draait hij veel milieu- en klimaat
maatregelen terug. De zware be
zuinigingen zijn ook niet mals. Er
ontstaat een anti-intellectuele
we stoppen er allemaal mee.
„Absoluut. Het gevaar bestaat dat
de wetenschap zich afkeert van de
maatschappij, niet kijkt naar de
gevolgen van onderzoek. Ik zou
kernfysica kunnen bedrijven en
denken 'wat ze ermee doen, dat zal
me een zorg zijn'. Maar weten
schappers hebben een geweten en
een verantwoordelijkheid.
„Het is heel verontrustend hoe dit
debat in de VS wordt gevoerd. Er is
veel tegenwind, aangewakkerd
door enorme financiële en econo
mische belangen. Over de klimaat
verandering wordt soms gezegd:
'Je weet maar voor 95 procent ze
ker dat wat je concludeert, klopt.
Er is dus 5 procent kans dat al die
maatregelen die je neemt en wilt
nemen, niet werken. Dat zou
zonde zijn'. Maar kijk er nu eens
naar als naar een verzekeringspre
mie. Als jij voor 95 procent zeker
weet dat je huis zal overstromen,
dan zou ik niet op die 5 procent
blijven rekenen. Dan willen we
dat de overheid voor 100 procent
zorgt dat het niet gebeurt. De kans
op een klimaatverandering is aan
zienlijk, daarom moeten we het ri
sico niet nemen. Anders spelen we
roulette met de toekomst. Met het
leven van onze kinderen en klein
kinderen."
genen'. De marsen hebben de een
heid onder wetenschappers ver
sterkt, maar hadden weinig effect
op de politiek."
Frankrijk geeft onderdak en fond
sen aan klimatologen die de VS
zijn ontvlucht. Zij kunnen daar
hun onderzoek voorzetten. Is dit
het begin van een braindrain
„Amerika heeft zo'n sprong voor
waarts kunnen maken in de we
tenschap door twee dingen. Het
trok na WO II enorme sommen
uit voor wetenschappelijk onder
zoek. Bovendien ging er in de ja
ren 30 een stroom wetenschappers
als vluchtelingen uit Europa naar
de VS. Daarom zie je op de univer
siteiten een smeltkroes, een mag
neet die talent vanuit heel de we
reld aantrekt. Dat dreigt te veran
deren en dat kan langdurige gevol
gen hebben. Als de komende ge
neratie wetenschappelijk talent
Amerika gaat mijden, dan is de
koppositie geen vanzelfsprekend
heid meer. China wil graag de we
reldleider worden, ook op weten
schappelijk terrein."
We klagen eindeloos over Eu
ropa, maar je hoort mij niet klagen
over de Europese wetenschap. We
hebben geen Verenigde Staten van
Europa en dat levert zowel concur
rentie als samenwerking op. Dat is
nu precies goed voor de weten
schap. We hebben grote laborato
ria als CERN in Genève - de leider
in de deeltjesfysica - en bijvoor
beeld de ruimteorganisatie ESA
waaraan elke lidstaat zijn eigen
bijdrage levert. Dat trage handelen
vanuit Brussel zorgt voor stabili
teit. Je kunt hier niet plots een Eu
ropese president hebben die zegt:
N \1
t- 17
vrijdag 15 december 2017
iprek met de nieuwsmakers van 2017.
'Trump
smoort de rol
van de
wetenschap'
Dat smoren leidt ertoe dat onder
zoeken en onderzoekers onder
gronds gaan. Dat onderzoeken
worden gekopieerd om ervoor te
zorgen dat zij niet worden ver
donkeremaand.
Waar is de kaalslag al te zien?
Dat wetenschappers in Amerika
de straat opgaan, voor 'Marches
for Science', was enkele jaren ge
leden ondenkbaar.
Hans van Zon
Amsterdam
Wetenschappers in de VS klagen
over het juk van de politiek van
Donald Trump. Hoe erg is het?
Sommigen verwijten Trump dat
hij een oorlog voert tegen de we
tenschap. Deelt u die mening?
Wetenschappers renderen het
best in onafhankelijkheid. Als zij
activisten worden, is dat voor de
wetenschap zelf een gevaarlijke
ontwikkeling?
De wetenschap is niet eenduidig.
Onderzoeken kunnen haaks te
genover elkaar staan, bijvoor
beeld over de klimaatverande
ring. Donald Trump maakt er han
dig gebruik van.
En Europa?
op onze
website
Bekijk video's
die horen bij
vorige
afleveringen in
deze serie
Robbert Dijkgraaf demon
streerde zelfs tegen het beleid
van Trump: „Het was een vro
lijke bijeenkomst." foto pim ras
Morgen:
GroenLinks-leider
Jesse Klaver over
winst, de formatie en
verlies
Vandaag:
Wetenschap in de
VS ligt onder vuur.
Tot afgrijzen van
topwetenschapper
Robbert Dijkgraaf
