KIEK OMSINGELING
Monument voor mensen die elkaar nabij zijn
10 ZE
Monnikenwerk
Op 4 november 2017 is
Etty Hillesum (1914-
1943) verkozen tot de
Grootste Middelburger
Aller Tijden. De verkiezing vond
plaats in het kader van Middelburg
800 en misschien wordt de stad nu
een standbeeld rijker. Het deed me
goed dat deze vrouw in de strijd
om de eer Philippus Lansbergen
(sterrenkundige en wetenschap
per) en Jacob Roggeveen (ontdek
ker van Paaseiland) achter zich
liet.
Het 'verzamelde werk' van Etty
Hillesum las ik toen ik mijn eerste
baan had. Het was mazzel dat bus
chauffeurs destijds oplettend wa
ren, want ik stond als forens stee
vast lezend in het bushokje. Het
werk van Hillesum boeide me zo
dat ik er rustig een bus voor had
laten schieten. Het was fascine
rend hoe zij haar leven vormgaf en
zich ontwikkelde. Tot in de kleine
uurtjes spraken vriendinnen en ik
over haar observaties, denkbeel
den en keuzes. Wij waren als jong
volwassenen op zoek naar onszelf
en juist in dat kader was er onder
ons een ware Hillesum-hype ont
staan. Natuurlijk tekent de oorlog
haar leven en werk. Als joodse
vrouw werd zij op 29-jarige leef
tijd omgebracht, maar dat was
voor ons niet de reden om haar op
een voetstuk te plaatsen. Al zal de
diepgang die ze bereikte er mis
schien een zijn geweest die zich
tegen de verdrukking in heeft ont
wikkeld.
Deze gedachten aan Etty Hille-
sum kwamen terug toen ik las in
Teruggevonden scherven van Ida
Smit-Van Es. Volgende week don
derdag, 29 november 2017, ver
schijnt deze bundel met 'korte,
waargebeurde, soms inspirerende,
verhalen over de Joodse gemeen
schap in Zeeland'. Ida Smit no
teerde sinds de herbouw van de
synagoge in 1994 verhalen van en
uit de Joodse gemeenschap in Zee
land. Er tekent zich een beeld af
van mensen die soms schoorvoe
tend de diensten in de sjoel gaan
bijwonen, bijzondere objecten
aanbieden en in al hun kwetsbaar
heid elkaar ontmoeten. Hoofdrab
bijn Binyomin Jacobs schrijft in de
inleiding: 'Dit boekje is geen ge
schrift, geen literatuur, geen ge
schiedenis. Het is een getuigenis,
een aansporing, een symbool dat
een heel klein zuiver en warm
vlammetje een gigantische hoe
veelheid duisternis kan verdrij
ven'.
De indruk die de verhalen bij
mij achterlaten is dat de synagoge
in Middelburg niet 'slechts' een
historisch gebouw is, een plek
waar de aandacht uitgaat naar wat
voorbij is of een plaats waar de
Holocaust wordt verpakt in zake
lijke informatie. De sjoel is men
sen een thuis. Mensen die familie
geschiedenissen met zich meedra
gen en wie zij zijn en wat hen
drijft ook godsdienstig durven in
te kleuren. Wat getuigt dat van
veerkracht. Nergens wordt dat
woord gebruikt, maar de bundel
ademt tere kracht in en uit, in en
uit. Er is schroom, maar ook durf
en het vieren wordt weer feesten
op hoogtijdagen.
Teruggevonden scherven is een
kleinood dat gaat over echte men
sen die elkaar nabij zijn, elkaar
zien en erkennen. Die hecht ver
bonden gemeenschap behoeft
geen voetstuk, het is een monu
ment op zich.
vrijdag 24 november 2017
foto Lex de Meester
Snuifje bij Domburg onbekommerd de zilte lucht op. Tot de zee opeens een geslaagde omsingeling uitvoert. Er is maar één weg terug.
Stap voor stap, deze palen hebben nog vlakke hoofden. Het is hier best een avontuur om met droge voeten thuis te komen.
José Baars schrijft
wekelijks over
religie en kerken in
Zeeland. Kijk voor haar blog
op pzc.nl/monnikenwerk
