'IK GA LIEVER
NAAR
HELSINKI
DAN NAAR
ALABAMA'
art Smeets (70) draagt een hartslagmeter
om zijn rechterpols. Een zwart, glim
mend dingetje. „Even kijken: ik kan je
mededelen dat mijn hart op dit moment
58 keer per minuut slaat."
Het bandje zit er niet voor niets. De
rikketik hapert, zegt Smeets, terwijl hij
de mouw van zijn witte pullover weer
over het bandje schuift. Eind vorig jaar
meldde hij zich bij de huisarts - en een
paar uur later werd hij opgenomen in het
ziekenhuis. „Daar lag ik dan, aan de slan
gen. Denken over doodgaan: ik heb het
heel lang voor me uit weten te schuiven.
Maar op het moment dat je zo'n confron
tatie hebt, is het net of die voile wordt
opgetrokken, en dat je ineens zicht hebt
op wat het werkelijk is. Op wat je natuur
lijk wel wist, maar waar je niet aan denkt:
dat een levend mens doodgaat. En dat ge
voel zit hier heel duidelijk in. Ik wilde dit
schrijven voor ik bij het eindstation was."
'Dit' is zijn nieuwe boek: Mijn Amerika.
Zijn drieënvijftigste, maar anders dan alle
voorgaande, benadrukt hij. Al was het
maar vanwege de grote hoeveelheid tijd
die hij ervoor nam. „Voor mensen die
bekend zijn - en wat ik nu ga zeggen is
heel cru, maar wel de waarheid - bestaat
een manier om hun bekendheid te gelde
te maken door middel van boekjes voor
de feestweken. Je bundelt je laatste twee
envijftig columns, doet er een mooi om
slagje om en het is een succes. Youp van 't
Hek doet niet anders, en mijn uitgever
deed dat ook graag. Dat werd een succes
en dat ging een eigen leven leiden.
„Maar mijn vriend Bert Wagendorp
(schrijver en Volkskrant-columnist, red.)
zei tegen me: 'Verlaat dat gemakkelijke
pad nou. Schrijf eens een echt boek. Ga
dieper. Schrijf dat boek over Amerika wat
je al zo lang in je kop hebt.' Ik dacht: dat
kun je wel zeggen, maar daar ben ik een
jaar mee bezig. En toen zei mijn tweede
ik: wat is daarop tegen? Ik was klaar met
de NOS, de tv was uit mijn leven verdwe
nen, ik had de tijd. Dus toen zei ik tegen
mijn vrouw: wat vind jij ervan als ik een
jaar lang mijn mond hou? Haar antwoord:
'Waarom zou ik je tegenhouden? Dit wil
je toch zo graag?' Nou, dat is een liefdes
verklaring. Dus toen ben ik gaan zitten.
En nu is het af."
Mijn Amerika is Smeets' poging een
land uit te leggen. Een geschiedenisboek
noemt hij het zelf, maar dan wel door
spekt met persoonlijke herinneringen,
odes aan muzikanten en sporthelden. „Ik
heb sterk de neiging om te onderrichten.
Jij wist vast niet dat de achtste president
van de VS een Nederlander was. Dat is
zo'n bijzonder verhaal, dat wil ik vertel
len. En daar haal ik dan andere dingen bij.
Sport, muziek, mijn reizen.
„Ik heb gelukkig een ijzeren geheugen,
dat is bizar - je kunt mij vragen waar ik
dertig jaar geleden ben geweest, welk
kamernummer we hadden, de auto
waarin we reden. Dat staat me allemaal
vréselijk helder voor de geest.
„Ik heb er veertien maanden als een
bezetene aan gewerkt. Lezen, graven,
schrijven. Ik zat in een cocon. Het kwam
weieens voor - heel grappig is dit, heel
privé - dat mijn vrouw rond het middag
uur zei: 'Nu ga ik je luchten.' Dan wan
delden we even, haalden we een broodje,
en dan ging ik weer aan de slag. Zo ging
dat. Ik heb niet gereisd, had minder tijd
voor anderen. Mijn kinderen merkten
het ook. 'Waar is die ouwe? Ah, hij is weer
met z'n boek bezig'."
„Toen ik er als jonge journalist voor het
eerst kwam, in de jaren 70, was Amerika
het beloofde land. In alles beter, dacht ik.
Maar ik heb het leren kennen. Het is een
derdewereldland met uitschieters naar
boven. Er is een ontstellend kleine bo
venlaag, dat zijn allemaal blanken, en die
beheersen het totale leven. Het racisme
zit onwaarschijnlijk diep. Wij beseffen
dat hier niet. Kijk: hier, in dit restaurant
kan iedereen gaan zitten. Die twee meis
jes die daar champagne zitten te drinken:
als dat twee zwarte meisjes waren, zou
iedereen dat prima vinden. Maar in Ame
rika niet. O nee. Trump noemt het 'the
greatest country in the world'. Nou, ik ga
liever naar Helsinki dan naar Alabama.
„Weet je waarom ze Trump hebben
gekozen? Waarom ze een enge, verknipte,
onbeschofte man als leider hebben? Dat
is heel erg, wat ik nu ga zeggen, maar
Amerika was niet in staat na een zwarte
man ook nog een vrouw als leider te kie
zen. Dat is wat mijn vrienden en collega's
daar me vertellen. Als je die zin goed ont
leedt, besef je pas hoe belachelijk het is."
„Maar we lopen ver op ze voor. Neem
Colin Kaepernick, een zwarte American
football-speler. Die besluit op enig mo-
M
Ik verwachtte een liefdesverklaring
aan Amerika, maar uw boek is kri
tisch.
Ik weet niet of het verschil met ons
land zo groot is. Ons complete kabi
net is blank.
101 zaterdag 18 november 2017
WG
