19
RECONSTRUCTIE ROLPAARD
Een kanon uit 1552 van Zierikzee maakt veel moois los. Maritiem historicus
Wietse Veenstra dook in de geschiedenis van het geschut. En vaklieden van de
scheepswerf reproduceren een origineel rolpaard.
Wat zijn ogen zien,
maken zijn han
den. Willem van
Mourik, beter be
kend als Box,
heeft genoeg aan de originele
bouwtekening die Cees van Eg-
mond op schaal heeft overgezet.
Stukje bij beetje transformeert de
goed honderdvijftig jaar oude ei
kenhouten stam in de Zierikzeese
Stads- en Commerciewerf in een
imposant rolpaard. Robuust ge
noeg om het 1708 pond zware
bronzen kanon te dragen, dat er nu
nog een beetje verloren bij ligt op
de binnenplaats van het Stadhuis
museum. Box wordt geholpen door
Toon Schouwenaar en Nico Krijger.
Zodra het houtwerk achter de rug
is, zorgt smid Guus van der Ruit
met ijzerbeslag voor de kers op de
taart. „Over een maandje of drie is
de klus geklaard", schat Van Eg-
mond. Het complete gevaarte
weegt dan zo'n tweehonderdvijftig
kilo, mét kanon een dikke duizend.
„Die eikenhouten balk heeft jul
lie elfhonderd euro gekost", ver
kondigt Carel Beulink van de mu-
seumwerf met een vette grijns op
de jaarlijkse avond van de Stichting
Vrienden van het Stadhuismu
seum. Dankzij de donaties kan het
kanon, dat het stadsbestuur van
Zierikzee in 1552 liet maken, weer
volledig in oude glorie worden her-
Die eikenhouten balk
heeft jullie
elfhonderd euro
gekost
steld. Beulink zwaait vervaarlijk
met een dissel, zaag en bijl waar
mee de timmermannen destijds
het hout in de gewenste vormen
wisten om te toveren. Van Eg-
mond: „Hoe meer we hier mee be
zig zijn, dus te groter wordt mijn
besef dat de mannen van toen
echte ambachtslieden waren. Als je
ziet hoe wij hier al lopen te 'kloot
violen' op de machines die we te
genwoordig gebruiken."
Maar ondertussen groeit ook met
die vlak- en draaibank, zaag-en
boormachine een waar kunststukje
onder handen van de vaklui van de
museumwerf Beulink wijst op de
nog vierkante as die aan weerszij
den van het centrale lichaam van
het rolpaard naar buiten steekt.
„Die moet nog worden uitgezaagd.
De juiste afmetingen staan er al op
uitgetekend. Als je de hoeken er af
kapt, wordt het al een beetje rond.
Nou, de draaibank doet de rest."
Beide wielen bestaan (naast de
twaalf spaken) uit zes afzonderlijke
segmenten. „Die komen niet uit de
balk", vertelt Van Egmond. „Om
die ronding te maken, gebruiken
we krommers; takken van zo'n
twee- tot driehonderd jaar oude
bomen."
Beulink kijkt al uit naar de finale
handeling. „Het rolpaard gaat
straks in delen naar het Stadhuis-
Dat kanon moet erin
worden gehesen.
Achthonderd kilo
schoon aan de haak
museum, waar ze het in elkaar zet
ten. Rollen mag niet op de vloer
binnen, uit angst voor beschadigin
gen. En dan moet het kanon erin
worden gehesen. Achthonderd kilo
schoon aan de haak. Dat wordt ook
nog een hele toer. Gelukkig hebben
we daar tegenwoordig een liftje
voor."
HETGESCHUT
maandag 13 november 2017
SD
Met dissel, zaag en bijl aan de slag
Marcel Modde
- Carel Beulink
Het wiel voor het rolpaard bestaat uit 6 losse
segmenten en 12 spaken, foto jan de graaf
Willem (Box) van Mourik.
FOTO JAN DE GRAAF
- Carel Beulink
Maritiem historicus Wietse
Veenstra heeft onderzocht
hoe het kanon dat werd ge
bruikt voor verdediging van
de stad Zierikzee, op de zee
bodem voor Engeland ver
zeild is geraakt, totdat het ille
gaal werd meegenomen door
een wrakduiker. Bekend is dat
het 1708 pond zware bronzen
geschut in 1552 in Mechelen
werd gegoten, in opdracht van
het stadsbestuur. De Latijnse
afkorting STUZ op de loop ver
wijst naar die opdracht, aldus
Veenstra.
Uit rekeningen van equipage
meesters maakt hij op dat een
kanon van 1708 pond tussen
1592 en 1599 is gebruikt op de
vlieboot van Anthonis Verhelle.
Een vlieboot was een snelle en
makkelijk wendbare driemaster,
gebruikt door watergeuzen. Na
1609 komt het geschut niet
meer voor in de rekeningen en
is het 'kwijt', signaleert de histo
ricus. Een verkeerd spoor, ver
moedt Veenstra dan ook.
Hij streept de aanvankelijke
theorie dat het schiettuig in
1588 door Mondragon uit Zie
rikzee is meegenomen voor be
wapening van de Spaanse Ar
mada, nog niet helemaal door.
Maar heel waarschijnlijk acht
Veenstra die mogelijkheid op
basis van wat hij heeft gevon
den in de archieven niet. Voor
alsnog klampt hij zich vast aan
de bevinding dat Zierikzee in
1570 een aantal kanonnen uit
leende, voor begeleiding van
een konvooi met de nieuwe
Spaanse koningin. Mondragon
ging met een regiment mee op
die reis. Op de terugvaart uit
Spanje zijn twee kanonnen aan
boord van het VOC-schip
Zwarte Arend verloren gegaan,
vond Veenstra in oude docu
menten. Dat voedt zijn nieuws
gierigheid voor nader onder
zoek.
Carel Beulink in de werkplaats van de museumwerf bij het rolpaard, foto marieke mandemaker
Willem (Box) van Mourik (I) en Toon Schouwenaar (r) helemaal aan het begin van de klus, met een
deel van de eikenhouten balk. foto jan de graaf