f
8
Da-hag da-hag: hoe de knecht van Sinterklaas uit Utrecht verdween
De VN-kritiek, de felle debatten, de demonstraties.
Gerard Bloemink (70), Zwarte Piet van het eerste uur, heeft
het allemaal met stijgende verbazing aangezien. Nu staat
zijn eigen rol ter discussie. Zijn persoonlijke verhaal.
De junimaand is net voorbij - de
warmste ooit, zeggen ze - als
Gerard Bloemink een bericht van de
'pico', de pietencoördinator, in zijn
mailbox vindt. Niks geks, de pico
mailt hem altijd midden in de zo
mer of hij weer Zwarte Piet wil zijn
bij de Utrechtse intocht. Maar dit
mailtje: Gerard snapt er geen snars
van.
Het gaat over 'de gemixte bevol
king van Utrecht', over 'het maat
schappelijk debat' en dat de leden
van het intochtcomité 'de overstap'
naar roetveegpieten maken. Dan
volgt de conclusie dat ze graag zien
dat iedereen mee blijft doen, dus
mensen die 'zich er niet lekker bij
voelen' moeten zich vooral melden.
Hè? Ze weten toch dat hij geen
roetvegen wil? Dat het voor hem
Zwarte Piet is en anders niks? Ook
Gerards vrouw Gerda snapt de mail
niet. Op 5 juli 2017 stuurt Gerard een
bericht terug om duidelijkheid te
krijgen, maar hoe vaak hij zijn inbox
ook checkt: niks. Zelfs na zijn va
kantie, twee weken in de caravan in
het Belgische Mol: nul. Mag hij nou
nog zwart zijn of niet?
Het begint voor Gerard zo'n 29
jaar terug in het Catharijneconvent,
het Utrechtse museum waar hij be
heerder en klusjesman is. Daar
krijgt hij op een dag de vraag of hij
bij de stadsintocht Zwarte Piet wil
zijn. En óf hij dat wil. Hij is in zijn
eigen straat, de Nicolaasweg, wel va
ker piet of Sinterklaas voor de buurt
en vindt dat heerlijk. Sinterklaas is
fijn vanwege die mooie diepe stem
en piet is nóg leuker. Die is atletisch
en grappig en dat past hem wel.
Hij is zelf ook een fitte kerel. Hij
loopt marathons en was een lenige
linksbenige voetballer bij KDS. En
hij houdt van een lolletje. Snel op de
zetel van de goedheiligman ploffen
als die even niet kijkt - tot de kinde
ren hem wegtrekken: 'Die stoel is
voor Sinterklaas hoor!'
Die eerste intocht, in 1988: gewel
dig. Hij met zo'n 60 andere man
nen, in prachtige gehuurde pakken,
voor dag en dauw geschminkt, hup,
de sloepen buiten Utrecht in, en
voorwaarts, over de Vecht naar de
binnenstad. Daar staan de kades
volgepakt. „En we zingen en we
springen en we zijn zo blij."
Na die eerste keer doet Gerard elk
jaar mee, hoewel de intochtomstan
digheden af en toe bar zijn. Slagre
gen, hagel, sneeuw. Gelukkig draagt
hij een zwarte maillot. Eén keer
worden ze met eieren bekogeld: jo
chies die vanaf de bruggen een rot-
geintje uithalen.
Natuurlijk verandert er in de loop
der jaren van alles. Nieuwe routes.
Meer meisjespieten. En de intocht
zaterdag wordt een intochtzondag.
Een paar dingen blijven: boten, pe
pernoten, liedjes, Sinterklaas,
Zwarte Piet.
Ook bij de intocht van 2012, een
droge, milde novemberdag, lijkt al
les nog bij het oude. Maar wat Ge
rard niet weet - en bijna niemand -
is dat er vanuit de Surinaamse ge
meenschap een stille maar krach
tige beweging op gang is gekomen
om Zwarte Piet weg te krijgen. De
knecht met zijn dikke lippen en
W Prachtig
was het:
jeschoen
zetten bij de
kolenkachel.
Rommelpiet
zette alle
stoelen in
de kamer op
hun kop
oorbellen is een overblijfsel van de
duistere koloniale tijd, oordeelt on
der andere het Landelijk Platform
Slavernij.
De beweging krijgt maar weinig
aandacht, tot contact wordt gelegd
met een VN-werkgroep die racisme
tegen zwarte mensen bestrijdt. In
die groep zit ene Verene Shepherd
en die gooit op 22 oktober 2013 in tv-
programma EenVandaag de knuppel
in het hoenderhok. Natüürlijk is
Zwarte Piet 'een terugkeer naar de
slavernij', zegt ze. Als zo'n beetje
half Nederland over deze 'zeurpiet'
heenvalt en honderdduizenden de
'Pietitie' op Facebook ondertekenen,
is het pietendebat een feit.
Al het rumoer leidt ook bij het
Utrechtse intochtcomité tot discus
sie. Een deel vindt het onzin - wat
nou, slavernij? - een ander deel
vindt dat Utrecht open moet staan
voor kritiek. Ze besluiten zonder
ruchtbaarheid toch iets aan de be
kritiseerde 'slavenkenmerken' te
doen; de Utrechtse pieten hebben
tijdens de intocht van 17 november
2013 geen dikke rode lippen meer,
en geen gouden oorbellen in.
Gerard merkt de veranderingen
dat jaar wel even op, maar lang
denkt hij er niet over na. Die rode
lippen waren toch al niet mooi, te
clownachtig. En de oorbellen kun
nen op andere plekken waar hij piet
is nog steeds in, bijvoorbeeld op ba
sisschool Puntenburg. Hij laat zich
die ochtend gewoon pikzwart
schminken, een ritueel waar hij al
tijd van geniet.
Grappig, toch, hoe je met wat verf,
een pruik en een velours pak opeens
iemand anders kan zijn? Iemand die
kinderen vrolijk maakt en soms een
beetje bang. Hij kan een bangerd in
middels in een oogwenk geruststel
len: even diep door de knieën, een
knikje en dan iets zeggen als: 'Hé,
was jij er vorig jaar ook niet bij?'.
Het blijft in 2013 kalm in Utrecht,
net als in Groningen, waar de lande
lijke intocht is. Pas later vertelt Erik
van Muiswinkel, hoofdpiet in het
Sinterklaasjournaal, dat er dat jaar in
Groningen acht zwaarbewapende
commando's meeliepen.
Gerards hoop dat het hele pieten
debat snel overwaait, blijkt in 2014
een illusie. De Amsterdamse recht
bank veroordeelt Zwarte Piet, en
ook het College voor de Rechten
van de Mens komt met kritiek. En
minister Asscher begint een 'ronde
tafelconferentie' voor tegen- en
voorstanders.
Gerard vindt het maar gebazel.
Zwarte Piet is niks meer of minder
dan een fantasiefiguur en zijn kleur
heeft niks te maken met zwarte
mensen. Sterker: hij kent zat zwarte
mensen die er niks op tegen heb
ben. Waarom kunnen mensen niet
accepteren dat het een kinderfeest is
en zeker geen racisme?
zaterdag 11 november 2017
et verdriet van
Eefje Oomen
Gerard Bloemink
is al 28 keer Zwarte
Piet geweest bij de
intocht in Utrecht.
Dit wordt zijn laatste
keer. Hij houdt van
het schminkritueel.
FOTO'S SHODY CAREMAN
