ZEELAND GEBOEKT
M
Meedogenloze strijd
in jong Argentinië
Gedichten om even
bij jezelf te komen
Wolkers'
zomer in
Zeeland
21
Zeeuwse ondernemers richtten eind achttiende eeuw een speciale rederij op
voor de vaart op kolonie Essequebo. Een laatste oprisping van Zeeuwse strijdlust.
y\-=
We hebben ons als Zeeuwen er
bij neergelegd. Voor de grote
ontwikkelingen, de levendig
heid en de drukte moet je in
de Randstad zijn. In Holland,
inderdaad. Er zijn tijden geweest dat Zeeland
net zo hard op de trom sloeg als Amsterdam.
Probeerde te slaan, in elk geval. Daarvoor
moeten we wel een stukje terug in de geschie
denis, naar de periode voor 1800.
Het nieuwe boek van (maritiem) historicus
Ruud Paesie in Middelburg legt een stukje
van de Zeeuwse strijdvaardigheid bloot. 'So
ciëteit van Essequebo' heet de nieuwe uitgave.
De ondertitel: 'Op- en ondergang van een co
öperatieve scheepvaartonderneming, 1771-
1788'. Paesie beschrijft hoe de Zeeuwen eind
achttiende eeuw een rederij oprichtten, die
vooral bedoeld was om Amsterdamse concur
rentie het hoofd te bieden.
Essequebo was een Zeeuwse kolonie op de
noordkust van Zuid-Amerika waar nu Guyana
is, westelijk van Suriname. Halverwege de
achttiende eeuw nam in Europa de vraag naar
suiker, cacao en katoen sterk toe en werden er
veel nieuwe plantages gesticht. Nadat Hol
landse ondernemers zich over Suriname had
den ontfermd, lieten ze ook hun oog vallen op
de nog te ontwikkelen vruchtbare gronden
langs de rivier de Essequebo. Vanaf 1750 voer
den beide provincies een keiharde strijd: de
Zeeuwse kamer van de West-Indische Com
pagnie (WIC) hield vast aan haar al lang be
staand alleenrecht op de afgifte van handels
passen voor de kolonie, de Hollanders wilden
daarvan af. Omdat beide partijen er niet uit
kwamen, werd stadhouder Willem V ge
vraagd te bemiddelen. Die besliste in 1770 in
het nadeel van de Zeeuwen, de 'actens van
permissie' voor Essequebo zouden ook in Hol
land verstrekt mogen worden. Paesie schrijft:
„Een Zeeuws antwoord kon niet lang uitblij
ven. Bevreesd dat de vaart op Essequebo zich
onherroepelijk naar Holland zou verplaatsen,
staken Middelburgse kooplieden de koppen
bij elkaar. Met grote voortvarendheid gin
gen zij aan de slag en op 28 januari 1771 kon
men zich in Middelburg laten inschrijven in
een 'Police van inteekening tot het opregten
eener Societeyt ter Navigatie op Esse
quebo en annexe Rivieren'."
De Sociëteit bracht zeven fregatten in de
vaart voor het personen- en vrachtverkeer
tussen Zeeland en de kolonie. Ongeveer hon
derdtachtig koop- en ambachtslieden, make
laars en handelshuizen in Zeeland brachten
320.000 gulden aan kapitaal in. Het was niet
meteen een financiële belegging, aldus Paesie,
maar veel meer een middel om voorrang te
krijgen bij de levering van producten. Hij
noemt de Sociëteit een 'professionele
rederij', die haar tijd ver vooruit was. Alleen
was de concurrentie zo hevig, dat er vrijwel
uitsluitend rode cijfers werden geschreven. In
1788 viel het besluit tot liquidatie. De strijd
met Holland was definitief verloren.
Johan Guillaume (1946) uit
Middelburg was stuurman
op de grote handelsvaart en
werkte als consultant en trainer
in de maritieme industrie. Door
bezoeken aan Chili en Argentinië
werd hij verliefd op die landen.
In 2015 presenteerde hij zijn de
buutroman 'Atacama', die aan
het begin van de 20ste eeuw in
Chili speelt.
Nu is zijn tweede roman in
druk verschenen: 'Patagonia'.
Een lijvig werk, 520 pagina's, uit
gegeven in eigen beheer. Het ver
haal speelt zich afin het nog
jonge Argentinië in de roerige
periode 1874-1922. Hoofdpersoon
Marcelo Martinez lijdt schip
breuk op de
kust van het
onherbergzame
Patagonië. Daar
maakt hij ken
nis met de oor
spronkelijke
bewoners, die
door groot
grondbezitters van hun land
worden verdreven. Hij richt een
rederij op, waarmee hij redelijk
succes heeft. Tot hij in conflict
komt met de rijkste grondeige
naar van Patagonië.
Guillaume noemt Patagonië 'een
groots en hard land met een
lange geschiedenis van strijd en
onderdrukking'.
Ria Kornelis is geboren in
Vlissingen (1962) en
woont daar samen met
haar vrouw Mariet. Ze schrijft al
meer dan veertig jaar gedichten.
Ze noemt het „een mooie manier
om even bij jezelf te komen. Ook
wat er verder weg in de wereld
gebeurt, of dichtbij huis, kan
worden verwoord in een ge
dicht."
Een selectie van haar gedichten
publiceert ze nu in 'Als de wind is
gaan liggen'. „Die gedichten heb
ben mijn leven nog meer ver
rijkt", zegt de auteur.
Over haar boek meldt ze: „Het
leven is stormen doorstaan, het
leven is ook als een zacht briesje.
Soms moet je heel veel obstakels
verslaan, soms win je, soms ver
lies je. Dit boek zal je herkenning
geven en troost, Laten we samen
vooruitkijken. Reis mee, en laat
de inhoud je verrijken."
De bundel is uitgegeven bij
BoekScout, 82 pagina's, 16,99
euro.
Zeeuwse schrijvers
Zomer in Zeeland, de zomer
van 1947. 'Wat is het land
schap daar mooi, en wat zijn
we een aardige, kleine dorpen
doorgekomen met intieme stijl
volle kerkjes.' Jan Wolkers, want
hij is de schrijver van deze regels,
kijkt zijn ogen uit.
Jan Wolkers, dat is natuurlijk
vooral Oegstgeest, maar ook een
beetje Zeeland, blijkt uit 'Het litte
ken van de dood', de prachtige bio
grafie door Onno Blom.
Eerder in 1947 was Wolkers door
zijn vader het huis uitgezet. Voor
hij het wist, was hij volgens zijn
biograaf'op weg naar twee
Zeeuwse
meisjes'.
Tussen
hem en een
1 van de
meisjes,
Maria de
Roo, sprong
de vonk
meteen
I over. Ze was
eerder de
vriendin
ONNO BLOM
van Hans
Warren ge
weest, tot Wolkers' genoegen: 'Hij
heeft bij haar liefde aangekweekt
voor literatuur en poëzie, voor de
fauna en flora van Zeeland.'
Maria is afkomstig uit een wel
gesteld gezin, haar ouders be
woonden een pand aan de Kreu-
kelmarkt in Goes en bezaten va
kantiehuisje 'De Hut' nabij Oost-
kapelle. Pasen 1947 komt Wolkers
voor het eerst op bezoek bij de ou
ders van Maria. Hemelvaart van
hetzelfde jaar gingen die bezorgd
naar het nog ongehuwde paar, Ma
ria was zwanger. Vader de Roo
biedt, uiteindelijk dankbaar aan
vaarde, financiële hulp. Er volgen
Zeeuwse reisjes, vroeger en ook la
ter, wanneer Maria al door andere
vrouwen is opgevolgd.
Jan Wolkers was naast schrijver
ook beeldhouwer. De indringend
ste getuigenis van zijn band met
Zeeland is het 'watersnoodmonu
ment', in 1957 geplaatst bij de Jo-
hanneskerk in Kruiningen. Een
vrouw op de vlucht, gehuld in een
deken, onder die deken het handje
van een dood kind.
Een herinnering aan het drama
van 1 februari 1953, maar ook een
herinnering aan het grote drama
uit het leven van Maria de Roo en
Jan Wolkers dat in 1951 geschiedde.
Misschien was het al voorspeld
tijdens die ogenschijnlijk zorge
loze zomer in Zeeland. Het paar
had een nachtwandeling gemaakt
door de bossen van Domburg,
maar was geschrokken terugge
keerd door het krijsen van een uil,
door oerangst voor de natuur: 'dat
alles volstrekt eenzaam is en hul
peloos.'
maandag 30 oktober 2017
PC
Wekelijkse rubriek met boeken over Zeeland
en boeken van Zeeuwse schrijvers
Vuist tegen Amsterdam
Jan van Damme
Het fregatschip Essequebo Soci
ëteit, geschilderd door Engel
Hoogerheyden. Uit de collectie
van het Nederlands Scheepvaart
Museum Amsterdam.
A Monogram van de 'Sociëteyt
ter Navigatie op Essequebo en
annexe Rivieren' (SvE), 1771.
Ruud Paesie, (maritiem) histo
ricus
Ruud Paesie: Sociëteit van Essequebo -
Uitgeverij Den Boer De Ruiter, 164 pa
gina's, 17,50 euro. Presentatie vrijdag 3 no
vember om 16.00 uur in boekhandel De
Drvkkery in Middelburg.
Mario Molegraaf
