1
14
Kamp Amersfoort verwerft unieke collectie persoonlijke documenten
Een dagboekje, een verlovingskaart, het doodvonnis:
niet eerder verwierf Kamp Amersfoort zo'n omvangrijke collectie
documenten over één gevangene, Martinus ('Tini') Dereumaux.
Het is deze week 75 jaar geleden dat hij in Bunnik werd gefusilleerd.
Het dossier over Tini Dereumaux dat
Kamp Amersfoort onlangs in bezit
kreeg, omvat meer dan too stukken.
„Schoolrapporten, foto's uit het sta
dion van zijn geliefde ADO, je kunt
het zo gek niet verzinnen of we heb
ben het", zegt woordvoerder en on
derzoeker Remco Reiding. Onder de
documenten is zelfs een dagvaarding
uit 1934. De dan 17-jarige Tini zou
'des namiddags omstreeks 8 uur op
den openbaren weg' een bal hebben
'voortgeschopt'.
Voor de oorlog werkt Tini (7 mei
1917, Eindhoven) als meubelmaker in
het bedrijf van zijn vader in Den
Haag. Daar leert hij Truusje Bos uit
Rijswijk kennen, met wie hij zich in
augustus 1939 verlooft. Als de Duit
sers in mei 1940 Nederland binnen
vallen, sluit Tini zich al snel aan bij
Nederland voor Oranje. Deze Haagse
verzetsgroep bestaat uit 21 mensen,
die onder meer documenten verval
sen, wapentransporten regelen en
hulp bieden aan onderduikers.
Ook een oom van Tini, eigenaar
van een lichtdrukkerij in Eindhoven,
wordt betrokken bij de verzetsacties.
In opdracht van de Duitsers maakt
hij afdrukken van strategische mili
taire punten, zoals plattegronden van
vliegbasissen. Hij doet alsof er iets
fout is gegaan met de lichtdrukken
en gooit die waar de Duitsers bijstaan
in de prullenbak. In werkelijkheid
haalt hij een truc met hen uit; op spe
ciale wijze tovert de oom de 'mis
lukte' afbeeldingen weer tevoor
schijn. Deze voor de geallieerde zeer
belangrijke informatie speelt Neder
land voor Oranje door naar Engeland.
Fuik
Tegen het einde van 1941 loopt de
groep in de fuik van Antonius van
der Waals, een spion in dienst van de
Sicherheitsdienst (SD), die lucht
heeft gekregen van de verzetsacties.
Onder de schuilnaam Jan de Graaf
meldt hij zich als 'gedropte agent' in
het café van Jan le Griep, leider van
de groep. Hij vertelt door Londen te
zijn belast met sabotagewerkzaam-
heden in Nederland.
Omdat Van der Waals over de
juiste informatie lijkt te beschikken,
weet hij het vertrouwen van het ver
zet te winnen. Hij stelt voor om in de
nacht van 12 mei 1942 de remise van
de Haagse Tram Maatschappij op te
blazen. Daar staan 80 Duitse voertui
gen gestald. Op het moment dat drie
leden van de groep samen met Van
der Waals de springstoffen plaatsen,
valt de SD binnen. Een golf arresta
ties volgt.
Zeer verbluft
Ook Tini wordt opgepakt en opgeslo
ten in het Oranjehotel, een strafge
vangenis in Scheveningen. 'Slaag en
schop', krabbelt hij daags na zijn ar
restatie in een clandestien dagboekje.
'Ben zeer verbluft van de bewijzen
die ze van me hebben. Van de eerste
schrik bekomen, herstel ik mezelf en
laat me niet bang maken.' De notities
zijn kort, maar indringend. Op 15
mei: 'Zeer onrustig gedroomd van
Truus en van thuis. Verlang erg naar
Truus. Ongerust over vader.'
Op 19 juli 1942 belandt Tini in
Kamp Amersfoort. Hij lijdt zware
ontberingen en valt 25 kilo af. Twee
maanden later veroordeelt het Feld-
gericht Luftgau Holland in Amster
dam hem onder meer wegens wa
penbezit ter dood. 'Ik draag jou de
onaangename taak op om vader en
Truus voor te bereiden op mijn straf,
schrijft hij in een brief aan broer Jan.
'Volgens de verdediger is er maar
één procent kans op gratie. Ik ben
niet bang, heb niet gehuild en hou
me goed. Ik reken nog op een wonder
en blijf optimist.'
Afscheidsbrief
Na het proces wordt Tini weer over
gebracht naar Kamp Amersfoort,
waar in de oorlog 35.000 Nederlan
ders gevangen zaten, en op 24 okto
ber naar de gevangenis in de Utrecht
se Gansstraat. Twee dagen later stapt
een Duitse officier daar 's ochtends
zijn cel binnen, met de mededeling
dat hij die middag zal worden geëxe-
lk draag aan jou de
onaangename taak op
vader en Truus voor te
bereiden op mijn straf
cuteerd. Hij mag nog een afscheids
brief schrijven: „Ik zal moedig ster
ven, mijn laatste gedachten zijn voor
jullie. Het is Gods wil wat hier ge
schiedt. Ik hoop dat jullie mijn fou
ten zullen vergeven en vergeef hun
die het leed aandoen."
Een truck rijdt vier leden van de
verzetsgroep naar fort Rijnauwen in
Bunnik. Drie anderen zijn eerder al
elders omgebracht. Direct na aan
komst wordt Tini met de andere drie
tegen de muur gezet. Om 14.00 uur
maakt het vuurpeloton een einde aan
hun leven.
Door toedoen van Antonius van der
Waals kwamen meer dan 80 verzets
mensen in Duitse handen. De SD'er
werd na een proces ter dood veroordeeld
en op 26 januari 1950 geëxecuteerd op de
Waalsdorpervlakte.
vrijdag 27 oktober 2017
GO
Ik ben niet bang
en zal moedig sterven'
Wichard Maassen
Amersfoort
Martinus 'Tini'
Dereumaux.
M Het voormalige
kamp is nu een mu
seum.
FOTO'S KAMP AMERSFOORT
-Tini Dereumaux schrijft zijn broer
