Onderzoek naar begraafplaatsen brengt waardevolle details aan het licht
4
Funerair expert Leon Bok
onderzocht begraafplaatsen,
waarvan 21 op Schouwen-Duiveland, in
opdracht van de gemeente. Zeven
herbergen een bijzondere geschiedenis
en zijn beslist het behouden waard.
Het is bepaald geen
Père-Lachaise, waar je
uren verloren kunt ra
ken in het roemrijke
verleden van Parijs.
Maar voor wie belang hecht aan de
geschiedenis, is een wandelingetje
door vak A van de algemene be
graafplaats in Zierikzee een open
boek. Al zijn de in steen gekerfde
opschriften op veel zerken dusda
nig vervaagd, dat nog lastig valt te
lezen wie daar z'n laatste rust
plaats vond. Veel grafmonumen
ten zijn langere tijd niet meer on
derhouden, liggen scheef of wor
den verdrukt door beplanting.
De tombes herinneren aan be
langrijke families die de handels
stad groot hebben gemaakt. Jonk
heren Cau, De Jonge, Schuurbe-
que Boeije en medisch doctor Er-
merins. Reders, burgemeesters,
parlementsleden, zwaargewichten
in de nationale rechtspraak en ge
zondheidszorg. Maar ook de her
innering aan voorvechter voor het
christelijk onderwijs Jan Wouter
van den Doel en Sjoerd Klimmer
boom - die aan de wieg stond van
het oudste burgerorkest van
Schouwen-Duiveland (Nut en
Uitspanning) - leeft voort in vak A,
vlak achter de muur.
Een muur die zelf eveneens zijn
historische betekenis heeft. De
eerste steen werd gelegd op 6 april
18T3 door sous-prefect Hypolite de
la Boissière, in gezelschap van de
maire Thomas Adriaan van Adri-
chem en onderburgemeester Cor-
nelis Tromp. De val van het Franse
regime kort daarop maakte dat het
nog tot 1829 zou duren voordat de
begraafplaats daadwerkelijk in ge
bruik werd genomen, na het her
nieuwde verbod op begraven in en
rond kerken.
De begraafplaats aan de Stapels
hofweg in Zierikzee is daarmee de
oudste dodenakker op het eiland
die nog in gebruik is. Funerair ex
pert Leon Bok adviseert de ge
meente hoog in te zetten op be
houd van het huidige karakter. De
grote cultuurhistorische waarde
van vak A, de muur, maar ook de
beplanting rondom en diverse bij
zondere grafmonumenten verdie
nen volgens Bok bescherming als
Rijksmonument.
Zeker zo waardevol - maar dan
vooral voor de lokale geschiedenis
- zijn de begraafplaatsen van
Haamstede, Noordgouwe, Ooster-
land, Ouwerkerk, Renesse en Zon-
nemaire, bepleitte Bok gister
avond bij de presentatie van zijn
onderzoek in Zierikzee. Schou
wen-Duiveland worstelt met een
kennisachterstand over het belang
van vergeten hoekjes op de doden
akkers. Daarnaast streeft de ge
meente naar een kostendekkende
exploitatie. Om te voorkomen dat
per ongeluk een waardevolle sec
tie wordt geruimd om plaats te
maken voor nieuwe begravingen,
werd opdracht gegeven voor het
funerair onderzoek.
Bok is één van het handjevol
deskundigen op funerair gebied in
Nederland. Hij heeft nagenoeg
heel Zeeland op dit vlak in kaart
gebracht. Landelijk staan er nog
450 begraafplaatsen op zijn ver
langlijstje. Bok is groot voorstan
der van hergebruik van vrijgeko-
De beste garantie
op behoud is een
beheerder die snapt
wat daar is en
inspeelt op die
situatie
men plekken in oude secties, mits
de nieuwe grafmonumenten niet
te opzichtig zijn. Als voorbeeld
neemt hij Brouwershaven. „Daar
staat het historische deel formeel
niet eens meer op de kaart. Terwijl
het er nog wel gewoon ligt en zou
kunnen worden gebruikt. Op ter
mijn zullen er zoveel meer graf
monumenten verdwijnen, zodat je
daar dan alleen maar een grafveld
hebt. Voor je het weet, ben je alles
kwijt!" Die ontwikkeling kan wor
den voorkomen door een sectie ac
tief te houden, aldus Bok. „Dat zie
je op meer plekken. Daar ligt dan
ook een opgave voor de gemeente.
De beste garantie op behoud is een
beheerder die snapt wat daar is en
inspeelt op die situatie."
De recente naspeuringen over
de dodenakkers van Schouwen en
Duiveland hebben een hoop bij
zondere details aan het licht ge
bracht. Bok noemt de diverse graf
trommels: 14 van de 24 in heel
Zeeland, 8 houten pilaren (stéles)
met tekst, nog 5 originele baar-
huisjes (waarvan 3 uit de negen
tiende eeuw) en 2 hekwerken met
specifiek funeraire symbolen zoals
het doodshoofd in Noordgouwe.
Maar het absolute hoogtepunt
voor Bok zeifis het houten graf
monument op de begraafplaats in
Zierikzee voor Jacoba Johanna de
Vos. De vrouw was volgens een
notitie van gemeente-archivaris
Huib Uil (anders dan het graf
schrift doet geloven) verloofd of in
ondertrouw met kapitein Hasha-
gen van het Pruissisch schip Ar
nold Boninger, toen ze in 1858 op
23-jarige leeftijd overleed. Het ge
denkteken is eind vorige eeuw ge
restaureerd. Bok: „Echt een heel
bijzonder exemplaar. Uniek. Zo
heb ik ze nog niet eerder gezien."
dinsdag 24 oktober 2017
PC
A Vak A, het oudste hoekje van de algemene begraafplaats herinnert aan de mensen die Zierikzee hebben grootgemaakt, foto ernestaverburg
Ziel Zierikzee leeft achter die muur
Marcel Modde
A De scheefgebouwde graf
steen in Haamstede, foto leon bok
A Het houten grafmonument
voor Jacoba de Vos is uniek in
Nederland, foto ernesta verburg
"V
- Leon Bok, funerair onderzoeker
A Eén van de nog vijf overgeble
ven houten grafpilaren, foto leon
BOK
