f,
mm
8
«PSLf3Wj_j
Soms doodmoe, af en toe lachend, een enkele
keer woedend, worstelden VVD, CDA, D66 en
Christenunie zich naar een regeerakkoord. Op het
einde ging het alsnog bijna mis. Een reconstructie.
Het lijkt wel
alsof je aan
een soort
Stockholm-
syndroom
gaat lijden
a i
BH
am! Ineens ligt
ChristenUnie-on-
derhandelaar Carola
Schouten klaarwak
ker in bed. Het is
vier uur in de nacht,
maar de adrenaline
giert door haar lijf. De formatie
spookt door haar hoofd. Discussies
over topbonussen. De schelle lach
van Pechtold, een boze Rutte. De
wietwet. De Bijbelteksten van infor
mateur Zalm. Dit is toch niet nor
maal, denkt ze. Twintig uur per dag
met werk bezig zijn. De stress. Als
maar opgesloten zitten met die lui
van WD, CDA en D66.
Schouten legt het die ochtend
ineens op tafel, aan het begin van
weer een lange dag. „Ik lig hier 's
nachts wakker van, jongens. Hebben
jullie dat nou ook?" De onderhande
laars buitelen ineens over elkaar
heen. Ze hebben ein-de-lijk een ex
cuus om het erover te hebben. „Dat
heb ik ook!" roept Pechtold. Net als
ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers,
CDA-leider Sybrand Buma en secon
danten Pieter Heerma (CDA) en
Wouter Koolmees (D66). Iedereen
valt Schouten bij. Spuugzat zijn ze
het soms.
Informateur Zalm kijkt met een
glimlach de tafel rond. Verbroede
ring. Al blijft het in de hoek van
WD'ers stil. „Nee, dat heb ik eigen
lijk niet. Ik slaap goed", zegt Rutte.
Zijn medeonderhandelaar Halbe
Zijlstra eveneens. De rest lacht: die
rare WD'ers. De scène is een van de
spaarzame momenten van openlijke
ontspanning in wat verder lange en
behoedzame onderhandelingen
zijn. De ideologische verschillen tus
sen deze vier partijen zijn nu een
maal groot.
GUNNEN
Toch gaat het soms soepeler dan
de buitenwereld denkt. Vooral om
dat ze elkaar iets willen 'gunnen'. Zo
als rond wietteelt. D66 wil legale
overheidsteelt, het CDA is mordicus
tegen. „We kunnen heel hard 'nee-
nee-nee' zeggen, maar dan gebeurt er
niets", zegt Pechtold. VVD leunt
richting D66. Dus geeft het CDA snel
toe. „Het meandert toch al die rich
ting op", constateert Buma zakelijk.
Zo gaat het steeds: de lessen in het
Wilhelmus van Buma komen tegen
over het bezoeken van de Nachtwacht
te staan, dat weer van Pechtold
komt. En terwijl de buitenwereld
denkt dat klimaatbeleid een struikel
blok is tussen CDA en D66 is het ei
genlijk in twee avonden in de stei
gers gezet. „Ik snap dat klimaat een
belangrijke paragraaf moet zijn", zegt
de CDA-leider tegen Pechtold. „Leg
me uit waar jouw pijn zit, Sybrand",
reageert Pechtold op zijn beurt. Prag
matisme voert de boventoon.
Wanneer ChristenUnie-leider
Gert-Jan Segers na de eerste volle
week onderhandelen de kamer ver
laat, houdt een assistent van Zalm
hem even aan. Die is monter. „Jullie
zijn in één week al verder dan we met
GroenLinks ooit zijn gekomen."
INGRIJPEN
Als het toch vastloopt, houdt infor
mateur Gerrit Zalm een biechtstoel
procedure - een-op-eengesprekken -
in een zijkamer van de onderhande
lingsruimte. Soms schrijft hij zélf ge
woon een concepttekst om uit een
impasse te komen. „Hier en daar
moet ik ze een beetje prikkelen."
De lange onderhandeldagen eisen
hun tol. De Stadhouderskamer is bo
vendien een bedompt hok. De ramen
kunnen niet open, het ruikt er al snel
'naar mensen'. Dus wordt geopperd
te verkassen. In het nabijgelegen Jo
han de Witthuis hervinden de acht
onderhandelaars letterlijk en figuur
lijk lucht in de ommuurde tuin. Daar
kunnen Zalm, Pechtold, Segers en
Koolmees lekker roken, in plaats van
in het 'kloterige' rookhok naast de
Stadhouderskamer. Ze zijn dat bus
hokje met afzuigkap meer dan beu.
Toch blijft het een cocon waarin de
acht, afgesloten van de buitenwereld,
proberen tot hun regeerakkoord te
komen. Als ze terugkomen bij hun
fracties, kunnen anderen soms niet
begrijpen waarom ze standpunten
hebben opgegeven. „Op een gegeven
moment lijkt het wel alsof je aan een
soort Stockholm-syndroom gaat lij
den. Je verplaatst je echt in de ander",
legt een partijleider uit.
Toch weet iedereen: op medisch-
ethisch terrein gaat het nog knette
ren met D66.
DOODSWENS
Behoedzaam worden die thema's
verkend. Embryoselectie, de eutha
nasiewet. Pechtold brengt voorbeel
den uit zijn omgeving naar voren
over mensen met een doodswens.
Segers stelt er zijn ervaringen tegen
over. Toch groeit er iets. „Echt een
doorleefd begrip voor de visie van de
ander", zegt een betrokkene.
Soepel gaat het niet. De onderhan
delaars zijn doodmoe. Door de mis
lukte onderhandelingen met Groen
Links hebben de meesten al maan
den van vergaderen achter de rug.
Zalm bewijst dan zijn waarde. Hij
komt uit een gelovig nest, beheerst
de 'tale Kanaans'. Soms citeert hij
ineens een Bijbelse tekst. Uit de
mond van een WD'er doet dat de
Christenunie goed.
Na dagen van koortsachtig beraad
naderen ze elkaar. Wat dan op tafel
ligt: Christenunie accepteert onder
zoek op het gebied van embryo's,
maar dan wordt de euthanasiewet
niet haastig verruimd.
zaterdag 14 oktober 2017
In de tuin van het
Johan de Witthuis
wordt druk gebeld
en gerookt tijdens
de formatie. Boven:
Sybrand Buma van
het CDA. Rechts:
Alexander Pechtold
en Wouter Kool
mees van D66.
Jongens, ik lig hier
Tobias den Hartog
Jan Hoedeman
Den Haag
—Een partijleider
