12 WEE
Vandaag worden er vijf stekelroggen uitgezet in
de Oosterschelde bij Yerseke. Van onderaf
gezien is het net of ze een gezichtje hebben. Maar
dat is schijn. Wat hun ogen lijken, zijn hun neusgaten.
REPORTAGE PROEF MET TERUGZETTEN GEKWEEKTE VIS
De stekelrog
komt nog
maar
sporadisch
voor in de
kustzone
UP
De stekelroggen zijn vorig
jaar mei uit eieren gebo
ren. Tot gisteren groei
den ze op in een bassin
in Utrecht. Nu zijn ze
rijp voor de grote zee. Met een
merkje in hun vleugel vormen ze de
voorhoede van zo'n duizend ge
kweekte stekelroggen, die de ko
mende jaren in de Oosterschelde
worden uitgezet.
Een wereldprimeur: het is voor het
eerst dat er op grote schaal ge
kweekte roggen in zee wordt vrijge
laten. Op die manier wordt onder
zocht of in aquaria geboren en opge
groeide vissen geschikt zijn om be
dreigde soorten in zee te versterken.
Monique van de Water leidt na
mens het Wereld Natuur Fonds
(WNF) het project 'Haaien en roggen
terug in de Noordzee'. Michaël Later-
veer was als zeebioloog van Dier
gaarde Blijdorp in Rotterdam zeven
tien jaar betrokken bij fokprogram-
ma's voor koralen, naaktslakken, se
pia's, zeepaardjes, haaien en roggen.
Sinds enkele jaren heeft hij een eigen
onderzoekbureau op het gebied van
mariene milieu, Blue Linked.
We treffen Van de Water en Later-
veer op de eerste verdieping van een
grote fietsenstalling aan de Kanaal-
weg in Utrecht. Daar heeft Laterveer
een kweekcentrum ingericht, eerst
voor koraal, later voor tarbot. Toen
het roggenproject zich aandiende,
stelde hij zijn aquaria daarvoor be
schikbaar.
Roggen en haaien
In Europese wateren wordt ruim
dertig procent van de aanwezige
soorten haaien en roggen bedreigd.
Zo is het aantal doornhaaien in de
Noordzee sinds de jaren zeventig van
de vorige eeuw met 8o procent ach
teruit gegaan. De vleet - ooit één van
de grootste roggen in de Noordzee -
is al sinds eind 19e eeuw verdwenen.
Monique van de Water van het
WNF: „We onderzoeken of de popu
laties haaien en roggen door middel
van gekweekte vis kunnen worden
hersteld. Natuurherstelprojecten zijn
al gebruikelijk bij landdieren zoals
tijgers en orang-oetans. Ook met een
zoetwatervis als zalm gebeurt dat,
die wordt teruggezet in de rivieren.
Nu zijn we begonnen met de kweek
van stekelroggen, een zoutwatervis.
Het is een haalbaarheidsstudie. Het
idee achter het project is, dat we als
natuurorganisatie de bedreigde of in
de Noordzee uitgestorven soorten
een steuntje in de rug geven door ge
kweekte soorten uit te zetten in ge
bieden waar ze veel voorkwamen."
Waarom de stekelrog?
Monique van de Water: „We kweken
hier stekelrog, omdat die vis nog
maar sporadisch voorkomt in de Ne
derlandse kustzone. Sinds 1950 is de
bodemvisserij geïntensiveerd, dat is
één van de redenen van de achteruit
gang. Ook de afsluiting van kustwa
teren speelt een rol. De vroegere Zui
derzee was een kraamkamer voor de
stekelrog. Ze planten
•••V
zich langzaam voort, een stekelrog is
pas met een jaar of vijf tot zeven ge
slachtsrijp. Daardoor duurt het lang
voor populaties zich herstellen. De
laatste vijftien jaar is de intensieve
visserij afgenomen. Ook het besluit
om de Haringvlietdam volgend jaar
op een kier te zetten, maakt de kan
sen voor de stekelrog in de voordelta
weer groter. Daarom is dit de eerste
vis die wordt gekweekt en uitgezet.
We hebben gekeken of het DNA van
onze dieren matcht met de vissen in
de Noordzee. Dat blijkt het geval.
Ook is onderzocht of de
Oosterschelde ge
schikt is voor
onze roggen.
Onderzoe
kers van Wa-
geningen noe
men de Ooster
schelde en de
voordelta 'in po
tentie geschikt'. De
Dier Ethische Com
missie, die adviseert
over dierexperimenten,
heeft ons project in januari
2017 goedgekeurd."
Aquaria
Zeebioloog Laterveer: „In
de bassins hier in Utrecht hebben we
20.000 liter zeewater. In de bodem
van de aquaria liggen pijpen met
spleetjes, waardoor het water rond
stroomt. Het water is vijfjaar oud en
nog steeds van goede kwaliteit. Met
de temperatuur hebben we geëxperi
menteerd, 18 graden blijkt het beste
te zijn. Momenteel hebben we hier
driehonderd roggen, waarvan twee
honderd een spanwijdte hebben van
25 centimeter. Met die aantallen is
het een uitdaging om de waterkwali
teit goed te houden."
De kweek
Laterveer: „We krijgen eieren uit pu
blieke aquaria, zoals het Dolfina-
t rium Harderwijk, Arsenaal
VlissingenenNeeltje Jans.
Elk eitje krijgt meteen een
nummer, zo weten we
wanneer het is gelegd.
Het duurt 4,5 tot 5,5
maand, voor het rog-
getje uit het ei komt.
Na tien dagen krij
gen ze levend voer,
eerst aasgarnalen,
daarna Hollandse
garnalen. We be
palen elke veer
tien dagen het
gewicht. Het gaat er bij ons niet om,
dat er snel en veel wordt gekweekt.
De vissen moeten straks kunnen
overleven en in goede conditie zijn.
We trainen ze ook om zelf prooi te
vangen. Dat instinct zit erin, maar ze
moeten het wel leren voor ze worden
uitgezet. In ons centrum doen we
aan gedragswaarneming: we kijken
naar de ademhaling en hoe ze liggen
en zwemmen.
Er worden
foto's ge
maakt
van de
vlek-
kenpa-
tronen, zodat we elk dier af
zonderlijk kunnen volgen. Voor het
eerst ter wereld hebben we groeicur-
ves van de stekelrog, van het ei tot
één jaar oud. Bovendien weten we
exact, hoeveel voedsel er wordt opge
nomen. Voor de nieuwe roggetjes
ligt er nu een uitgebalanceerd voer-
schema klaar."
Gemerkt
Laterveer: „De vissen worden voor
zien van een merkje, een plastic
tagje. Wordt een uitgezette vis opge
vist, dan kan hij daaraan worden her
kend. Komend jaar gaan we met
akoestische zenders werken. Die
worden in de buikholte van het dier
geplaatst. Het uitgezonden signaal
draagt ongeveer vijfhonderd meter.
In zee worden ontvangers gehangen
aan boeien. Zwemt er een rog langs,
dan wordt dat geregistreerd. We wil
len dat systeem invoeren samen met
andere organisaties. Het installeren,
schoon houden en ophalen van de
boeien is een hele onderneming."
Oesterput Yerseke
Een speciaal ingerichte oesterput van
schelpdierkweker Prins in Yerseke
dienst als gewenningskamer. De
kweekroggen kunnen er wennen aan
het dag- en nachtritme, aan natuur
lijk zeewater en aan de ruimte in de
zee. En ze leren er jagen. Het is de be
doeling dat de uit te zetten roggen
zaterdag 14 oktober 2017
GO
Stekelroggen zijn rijp voor
Jan van Damme
Monique van de Water,
Wereld Natuur Fonds
Y De neusgaten van
de stekelroggen lijken
eerder ogen.
FOTO PETER VERHOOG
