In het puin lag uranium
en grondstof voor gifgas
9
B5*v
Ik heb vanaf mijn knieën geen
gevoel in mijn benen. Hard
bewijs is er niet, maar het is
allemaal té toevallig
.1
-'»> -B
bulancedienst. „Door mijn long
problemen kon ik geen kracht
meer zetten. Als ik mensen geen
hulp meer kan bieden, moet ik
stoppen."
Indesteek
Financieel zit hij aan de grond. Hij
spaart al een jaar om een barbecue
te kunnen organiseren voor zijn
40-jarig huwelijksfeest. „Ik ben
niet boos omdat ik ziek ben, maar
omdat ik door de regering en in
stanties in de steek ben gelaten. Ik
heb 21 jaar mijn leven in de waag
schaal gesteld en nu ik als hulpver
lener in nood ben, helpt niemand
mij. Ze kunnen me niet beter ma
ken, maar ze kunnen er wel voor
zorgen dat mijn vrouw en ik kun
nen genieten van onze oude dag."
Bosman koestert geen wrok,
maar het steekt hem dat men
nooit eerlijk is geweest naar de
hulpverleners. „Stapel eens tien
autobanden op elkaar, steek die in
de fik, ga daar de hele nacht in de
rook staan en kijk daarna of er ge
zondheidsschade uit voortkomt.
Zou ik weer gaan? Natuurlijk!
Maar ik reken erop dat ze zorgdra
gen voor mijn veiligheid. Ik ben
nu arbeidsongeschikt en een paar
collega's zijn al overleden. Zulke
fouten mogen niet meer worden
gemaakt."
De medische nasleep kondigt
zich al op 6 oktober - twee da
gen na de crash - aan, in de
vorm van dierenleed: in buur-
flat Kikkenstein bezwijken
veertig vogels. Daarna volgen
honden en katten. Zelfs 'profes
sionele' honden die na de ramp
waren ingezet, gaan dood. Een
hondengeleider moet twee van
zijn dieren laten afmaken.
De impact van de ramp ont
trekt zich aanvankelijk goed
deels aan het zicht. Dit veran
dert midden jaren 90 als huis
arts Nizaar Makdoembaks, die
van 1984 tot 2000 een praktijk
heeft in de Bijlmer, zijn zorgen
uit tegenover andere artsen,
Kamerleden en journalisten.
Makdoembaks vertelt dat hij
in zijn praktijk opvallend meer
auto-immuunziekten, zwan
gerschapsproblemen en geboor
teafwijkingen ziet dan voor
heen. En: patiënten met 'vage'
klachten. Ook politiemensen,
brandweerlieden, ambulance
medewerkers, puinruimers en
werknemers van stortplaatsen
krijgen gezondheidsproblemen.
Ze klagen over pijn in de borst,
gewrichtspijn, huiduitslag, on
gewone vermoeidheid en dui
zeligheid. Een enkeling pleegt
zelfmoord, zoals een Amster
damse brandweerman.
gepensioneerde Makdoembaks
nog steeds met vragen: „Waar
door is mijn praktijk vanaf ok
tober 1992 zo sterk gekanteld?
Allerlei zeldzame aandoeningen
zijn met een piek omhoog ge
gaan."
4 oktober 1992
De medische wereld vangt de Bijl
merklachten veelal onder de noe
mer posttraumatisch stress-syn
droom (PTSS). Die diagnose biedt
echter geen verklaring voor de ge
zondheidsproblemen op bijvoor
beeld stortplaatsen. En zieke men
sen die (langdurig) in Hangar 8 op
Schiphol zijn geweest, waar
wrakstukken werden bewaard,
kun je evenmin een 'trauma' aan
praten. Het ligt veel meer voor de
hand dat de gezondheidsproble
men (mede) zijn veroorzaakt door
toxische stoffen. Maar welke?
In 1998 komt vast te staan dat-
naast andere chemische stoffen -
drie componenten zijn vervoerd
van het dodelijke zenuwgas sarin.
Daarnaast bevatte de Boeing ver
armd uranium, in de vorm van ba
lansgewichten. Een deel hiervan is
teruggevonden. De rest is mogelijk
verbrand en omgezet in het scha
delijke verarmd uraniumoxide, dat
na inademen of inslikken het im
muunsysteem kan ondermijnen.
De aanhoudende media-aan
dacht voor de gezondheidsproble
men en onbekende lading (20.000
kilo), mondt eind jaren 90 uit in
een parlementaire enquête. Mak
doembaks, die een praktijk had
met 2.200 patiënten, maakt tijdens
het openbaar verhoor in januari
1999 melding van 120 patiënten
die fysieke problemen in verband
brengen met de ramp.
„Ik heb in mijn praktijk een sterke
toename gezien van auto-im
muunziekten waaronder systemi-
sche lupus erythematodes (SLE),
zwangerschapsproblemen zoals
vroeggeboorten, baby's met mis
vormingen of zeldzame chromo
soomafwijkingen (zoals de ziekte
van Down) en wiegendood. Een
jongen van 18 jaar met SLE was al
overleden, evenals een jonge
vrouw met een merkwaardig ec
zeem. Intussen gaat het om veel
meer mensen dan de 120 die ik
toen noemde. Verschillende pa
tiënten zijn inmiddels gestorven."
Tijdens de enquête krijgt Mak
doembaks bijval van nierpatho
loog dr. Jan Weening, destijds
hoofd van de afdeling Pathologie
van het AMC. In maart 1999 beves
tigt Weening acht tot twaalf ge
vallen van zeldzame systemische
auto-immuunziekten rond de
Bijlmerramp, namelijk SLE en sys
temische vasculitis (ontstoken
bloedvatwanden). Een opmerke
lijk hoog aantal. Weening be
noemt een mogelijk verband tus
sen SLE en toxische stoffen, waar
onder uranium en pleit voor 'goed'
epidemiologisch onderzoek. Nu,
in 2017, zegt de gepensioneerde
Weening: „Aanvankelijk werd de
relatie betwijfeld, maar later be
vestigd. Bij mijn weten is het ech
ter bij die eerste groep van SLE-pa-
tiënten gebleven."
dat Weening in 1999 voor ogen
staat, komt er nooit. Wel wordt
rond de millenniumwisseling
Medisch Onderzoek Vliegramp
Bijlmermeer (MOVB) gestart. Het
epidemiologisch MOVB-onder-
zoek onder bewoners wordt in
juni 2001 weer afgeblazen. Volgens
het ministerie van VWS door 'ge
brek aan deelnemers', maar dat is
te kort door de bocht. Vele hon
derden bewoners binnen het di
recte rampgebied willen meewer
ken, maar vooral het vormen van
een controlegroep daarbuiten is
een probleem.
Begin 2003 worden de resultaten
gepresenteerd van het MOVB-on-
derzoek onder ruim 2.500 brand
weerlieden, agenten en medewer
kers in Hangar 8. De conclusie: op
'groepsniveau' bestaat een ver
band tussen de gezondheidsklach
ten en de ramp, maar een lichame
lijke verklaring voor dit fenomeen
is niet gevonden. Het boek van de
Bijlmerramp kan dicht, wat de
overheid betreft.
Makdoembaks zou het graag op
nieuw openen. „Ik hoop over en
kele jaren te komen met een boek
over de kanteling in mijn huisarts
praktijk. Maar niemand hoeft
hierop te wachten. De gegevens
die ik heb verzameld, hebben de
Amsterdamse ziekenhuizen ook.
Patiënten met zeldzame aandoe
ningen zijn allemaal doorverwe
zen. Men kan nog gemakkelijk on
derzoek doen: wie zeldzame aan
doeningen zoals SLE en vasculitis
uit de patiëntendossiers filtert,
kan aan de slag."
woensdag 4 oktober 2017
GO
-3
Kijk voor een interview
met rampfotografen Jerry
*11* Lampen en Cor Mulder op
de website
4 oktober 1992: Een apoca
lyptisch gat en rokende puinho
pen tonen de verschrikking in
de Bijlmer nadat een vliegtuig
bij de flats Groeneveen en
Klein-Kruitberg is gecrasht.
FOTO JERRY LAMPEN/ REUTERS
T Evert-Jan Wallenburg, fotomarcookhuizen
v -
'r—-I.
-Evert-Jan Wallenburg
i»
'V Rob Bosman.
25 jaar na de Bijlmerramp
is er die belangrijke vraag:
waaróm werden zoveel be
trokkenen ziek? Een terugblik
met twee artsen.
Toine de Graaf
Amsterdam
Nu, 25 jaar na de ramp zit de
18.22 uur
El Al vracht-Boeing 747,
New York - Tel Aviv stijgt op
na tussenstop Schiphol, met
4 personen aan boord.
Huisarts Nizaar Makdoem
baks. FOTOMARCOOKHUIZEN
Motor 3 breekt
en slaat tegen
motor 4.
ere
AMSTER DAM
Bijlmer
Buiten
veldertbaan
Naarden
Hilversu
GroeneveenA
Kruitberg
18.35 uur
Toestel
onbestuurbaar,
boort zich in flats:
43 doden
Wil landen op
Buitenveldertbaan.
Moet daarvoor
extra ronde maken.
©041017 TU
Het epidemiologisch onderzoek
