Catalonië: traumatische breuk vermijden
1M
8
Spaanse agenten die Catalaanse burgers slaan.
Wessel Penning moet bij dat beeld steeds weer denken
aan het begin van de burgeroorlog in het voormalige
Joegoslavië, waar hij al 30 jaar kind aan huis is. Over de
angst voor een nieuwe, Europese burgeroorlog.
CATALONIE ONAFHANKELIJKHEIDSDRANG
Barcelona 2017
isschien zie ik
spoken. Maar
toen de Spaanse
politie zondag in
hakte op
Catalanen, deed
dat denken aan de
dagen die voorafgingen aan de Joego
slavische burgeroorlog. En toen ook
nog de Catalaanse stervoetballers Pi
qué en Xavi zich met de zaken
gingen bemoeien, leek het allemaal
precies zoals het destijds tussen
Serven en Kroaten allemaal begon.
Waar eindigt dit?
„Overdrijf niet, man", zegt u nu.
Oorlog in Spanje? Onmogelijk. Want
in zo'n heerlijk land, waar u al zo
vaak lekker op vakantie bent ge
weest, dat land met die zalige zee, die
mooie steden, de lekkere tapa's en
Messi, daar komt natuurlijk nooit
oorlog. Uitgesloten.
Afghanistan of zo
]a, dat dachten ze in vakantieland
Joegoslavië in 1991 ook. Ik was erbij,
had er vele vrienden. Een voor een
achtten ze - ondanks de ferme poli
tieke strijd tussen, vooral Serven en
Kroaten - een oorlog absoluut on
denkbaar. Want oorlog was voor hen,
net als voor u, de Spanjaarden en
Catalanen van tegenwoordig, iets uit
een geschiedenisboek of uit een ver,
raar land, Afghanistan of zo.
Maar op een dag, in 1991, was het
toch opeens oorlog in Joegoslavië.
Een echte oorlog. Slagvelden, doden,
bombardementen, plunderingen,
verkrachtingen en andere gruwelijk
heden. Die oorlog kostte uiteindelijk
140.000 mensen het leven. Nog
steeds vind je in het uiteengevallen
land de erfenis. De verlaten, ver
woeste dorpen, de vele wezen, de
eindeloze rijen grafstenen van de
oorlogsdoden, vaak jonge man
nen, destijds nog in de
bloei van hun leven.
„Ja, ja", zegt u nu nog
eens, „maar zo'n vaart
zal het niet lopen in
Catalonië." Maar dan
nu even over hoe het
toen daar ging, in va
kantieland Joegoslavië.
De Kroaten - een verge
lijkbaar volk als de Catalanen
van nu - voelden zich in die dagen
miskend in de Joegoslavische federa
tie, die bestond uit de deelrepublie
ken Servië, Kroatië, Bosnië-Herzego-
vina, Slovenië, Montenegro en Mace
donië. Kroatië, met zijn lange, prach
tige kust vol rijke toeristen, was de
economische motor van het land,
maar kreeg daar in de ogen van popu
laire politici onvoldoende macht en
i De Kroaten van toen
zijn de Catalanen van
nu. Zij voelden zich in
die dagen miskend
geld voor terug van de centrale over
heid. Vooral ten opzichte van de Ser
viërs voelden ze zich benadeeld. Die
bekleedden immers de cruciale posi
ties in leger, politie en regering,
waardoor er onvoldoende oog was
voor de belangen van de Kroaten.
Er was tussen de volkeren - net als in
het Spanje van nu - ook veel oud
zeer. Kroaten en Serven hadden het
in de geschiedenis veelvuldig met el
kaar aan de stok gehad. Het laatste
grote conflict stamde uit de Tweede
Wereldoorlog, toen de Kroaten colla
boreerden met de nazi's en als belo
ning een onafhankelijke staat
mochten oprichten. De
Serviërs steunden juist
het verzet, de partiza
nen. Toen er na de
Duitse nederlaag
moest worden afgere
kend en er één Joego
slavië voor onder meer
Serven en Kroaten werd
opgericht, hadden de laat-
S sten het gevoel dat ze in het
verdomhoekje waren geplaatst. Hoe
zeer de bevolking zich ook mengde
in het Joegoslavië van na de Tweede
Wereldoorlog - het barst er nu nog
van de huwelijken en vriendschap
pen tussen Kroaten en Serven - de
onvrede bleef borrelen.
Eind jaren 80 van de vorige eeuw
stonden er aan beide kanten nationa
listische politici op, die slim inspeel
den op alle sentimenten. Kranten ko
zen partij en het volk daarna ook. De
politieke strijd kwam op straat te
recht, letterlijk. In mei 1990 kwam
het in het voetbalstadion van de Kro
atische hoofdstad Zagreb tot een
veldslag tussen politiemannen en
Kroatische hooligans. Tot op het veld
joegen de partijen elkaar op. Toen de
Kroatische voetbalvedette Zvonimir
Boban zag hoe politiemannen insloe
gen op de fans, ging bij hem het licht
uit. Met een karatetrap velde hij een
politieman, voor hem immers een
knecht van de Joegoslavische rege-
Catalonië dringt aan op internatio
nale bemiddeling in zijn conflict
met de centrale regering in Madrid
over onafhankelijkheid. Volgens
president Carles Puigdemont kan
de Europese Unie niet afzijdig blij
ven na het gewelddadige optreden
van de Spaanse politie tijdens het
zondag gehouden referendum over
onafhankelijkheid. „De Europese
Commissie moet aandringen op
bemiddeling. Zij kan niet langer de
andere kant op kij
ken", aldus de presi
dent.
De Euro
pese Unie wil
zich niet di-
reet in het
conflict
mengen
omdat
het gaat
om 'een in
terne
Spaanse
aangele-
gen-
BrUSSel kan niet
langer de andere
kant
op kijken
heid'. Wel roept zij alle partijen
op snel de dialoog te zoeken in
plaats van de confrontatie.
„Geweld mag nooit een
politiek instrument
zijn", aldus de Europese
Commissie, het dagelijks
bestuur van de EU.
De boodschap lijkt vooral gericht
aan premier Mariano Rajoy in Ma
drid, die tot nu toe geen enkele
ruimte laat voor een gesprek met
het opstandige Catalonië. „We heb
ben vertrouwen in het leiderschap
van Rajoy om dit moeilijke proces
af te handelen met volledig respect
voor de Spaanse grondwet en de
fundamentele rechten van de
Spaanse burgers die daarin zijn
vastgelegd", aldus de Europese
Commissie, die geen enkel heil ziet
in een EU-lidmaatschap van Cata
lonië. „Het is tijd voor eenheid, niet
voor verdeeldheid." Catalonië en de
Verenigde Naties vragen met klem
om een onafhankelijk onderzoek
naar het geweld in Catalonië. Ten
minste 844 burgers en 33 agenten
raakten zondag gewond toen op
roerpolitie de stembureaus be
stormde. Burgers werden met grof
geweld naar buiten gesleept en de
politie vuurde rubberen kogels af.
„Het ingrijpen van de politie moet
altijd binnen de perken blijven",
aldus Zeid Ra'ad al-Hussein, de
VN-commissaris voor de mensen
rechten. Hij vraagt de regering in
Madrid VN-waarnemers toe te
laten voor een onderzoek.
Catalonië kwam gisteren rond
het middaguur tien minuten tot
stilstand, inclusief de metro, uit
protest tegen het politieoptreden.
Overal klonk opnieuw de kreet
'Onafhankelijkheid'.
dinsdag 3 oktober 2017
GO
Zo begon het ook in zonnig
Wessel Penning
Chef nieuwsdienst
SPANJE
Madrid
Barcelona
Catalonië stuurt aan op hervat
ting van de gesprekken met de
Spaanse regering om een 'trau
matische breuk' te voorkomen.
Premier Mariano Rajoy weigert
een duimbreed toe te geven.
Hans van Zon
Rotterdam/Barcelona
—Carles Puigdemont
