7
MISBRUIK GRIET OP DE BEECK
Schrijfster Griet
Op de Beeck
vertelde maandag
op tv dat ze als kind
was misbruikt door
haarvader. Dapper,
vonden velen. Maar
hoe betrouwbaar is
de therapie om iets
te laten herinneren?
Wat vindt de
schrijfster zelf
van de kritiek?
Dat bestsellerau
teur Griet Op de
Beeck (45) geen
vrolijke jeugd
had, wisten we
al. Maar dat de
incest in haar net
verschenen boek Het beste wat we
hebben grotendeels autobiogra
fisch is, kwam bij de kijkers van De
Wereld Draait Door aan als een mo
kerslag. Niet alleen omdat het zo
ernstig is dat Op de Beeck van haar
5de tot haar 9de door haar vader
werd misbruikt, maar ook omdat
ze zich er tot ze in 2012 in therapie
ging niets van kon herinneren.
Hoe zit dat eigenlijk?
Sigmund Freud benoemde het
eind negentiende eeuw al: ver
dringing. Wie op latere leeftijd
ernstige, psychische problemen
krijgt, moet wel seksueel zijn ge
traumatiseerd in zijn kinderjaren.
Later kwam hij daarop terug, maar
het idee kreeg in de jaren 90 voet
aan de grond in diverse psycho
therapieën. Een hevige discussie
binnen de psychologie volgde,
waarna het merendeel van de we
tenschappers afstand nam van de
'hervonden herinnering'. Onder
zoek laat volgens hen zien dat een
ernstige gebeurtenis helemaal niet
te verdringen valt: hoe graag ie
mand het ook wil. Therapeuten
die eindeloos graven naar een ver
meend trauma, zouden juist voor
foutieve herinneringen zorgen.
„Talloze", zegt forensisch psycho
loog Henry Otgaar van de Univer
siteit Maastricht. „Door het opha
len van valse herinneringen zitten
mensen zelfs onterecht jarenlang
vast." In de Verenigde Staten
kwam een vrouw in therapie tot
de conclusie dat ze was verkracht
door haar vader en zelfs abortus
sen had gehad. Later bleek ze nog
maagd en klaagde ze haar thera
peut aan. In Nederland kennen we
het voorbeeld van Kitty Hendriks.
Zij scheef een boek over hoe ze tij
dens een depressie hulp zocht bij
een alternatieve psychotherapeute
die aan haar lichaamshouding af
las dat ze zou zijn misbruikt door
haar vader. Onzin, bleek later. Ook
officiële instanties waarschuwen
Beelden die uit de
therapie voortvloeien
kunnen even sterke
emoties oproepen
voor de betrouwbaarheid van 'her
vonden herinneringen', zoals de
Gezondheidsraad in een rapport
in 2004. De Landelijke Expertise-
groep Bijzondere Zedenzaken is
ook kritisch. Zo adviseerde zij tus
sen 2012 en 2014 in alle 31 zaken op
basis van hervonden herinnerin
gen de opsporing te stoppen.
Therapeut is geen beschermd be
roep, legt hoogleraar psychologie
en geheugenexpert Douwe
Draaisma uit Groningen uit. Het
gaat vaak om alternatieve thera
pieën die proberen contact te ma
ken met het onderbewuste, zoals
hypnose, regressietherapie, li
chaamsgerichte therapie en
droomduidingen. Otgaar uit
Maastricht constateert de laatste
tijd 'helaas' weer een opleving van
'hervonden herinnering'-thera-
pieën. Het verhaal van Griet Op de
Beeck ziet hij als een voorbeeld.
Nee, niet helemaal, geven Otgaar
en Draaisma toe. Al vinden zij dat
er in haar verhaal een flink aantal
'verdachte' elementen zitten. Zo
zijn de methoden van de door Op
de Beeck bejubelde therapeut niet
in de haak, stelt Otgaar. Hij doelt
op het gebruik van jeugdfoto's om
aan te tonen dat ze zichzelf onaan
trekkelijk probeerde te maken.
Ook hekelt hij het duiden van
emoties die opkomen bij het
schrijven van een brief aan je over
leden vader als bewijs voor
trauma, en op zichzelf staande
herinneringen die onschuldig lij
ken, maar samen een overtuigend
verhaal vormen. De redenering
gaat de verkeerde kant op, aldus
Otgaar: „Omdat een volwassene
ongelukkig is en een eetstoornis
Door het ophalen van
valse herinneringen
zitten mensen zelfs
onterecht jaren vast
heeft, móet er wel een trauma aan
ten grondslag liggen. De therapeut
zoekt daarnaar tot het er daadwer
kelijk is." Hier loert de pseudo-
herinnering, aldus Draaisma:
„Beelden die uit de therapie voort
vloeien klonteren samen als brok
stukken van herinneringen. Die
kunnen net zo echt lijken en
daarom ook even sterke emoties
oproepen." Op de Beecks bewe
ring dat haar brein niet in staat
was om het misbruik tussen haar
5de en 9de 'talig' op te slaan, vin
den Otgaar en Draaisma onjuist.
„Tot en met je 3de levensjaar lukt
het nauwelijks om herinneringen
op te slaan, daarna wel en dan heb
je wel de woorden in huis om daar
betekenis aan te geven."
REACTIES
donderdag 28 september 2017
Wat is de waarde van een
'hervonden herinnering'?
Francine Wildenborg
Rotterdam
Een trauma dat plots aan het
licht komt? Kan dat?
Zijn daar voorbeelden van?
Griet Op de Beeck doet in De
Wereld Draait Door haar drama
tische verhaal over misbruik
door haar vader.
FOTO'S SCREENSHOT BNNVARA
—geheugenexpert Douwe Draaisma
Als het zo omstreden is, waarom
werken therapeuten nog met
hervonden herinneringen?
Kunnen psychologen op basis
van een tv-interview beoordelen
of het verhaal van Op de Beeck
deugt?
—forensisch psycholoog
Henry Otgaar
Op de Beeck laat aan deze
krant weten dat ze zich niet
wil mengen in 'kleine discus
sies in de marge'. Ze zegt te
hebben gezegd 'wat ze wilde
zeggen'. Op Facebook
voegde ze toe dat haar be
kentenis op meer is gestoeld
dan het 'terughalen van een
verdrongen herinnering': „Het
is een samengaan van einde
loos veel factoren die allemaal
in diezelfde richting wijzen,
waar die paar beelden maar
een klein onderdeel van vor
men. De angst om niet ge
loofd te worden, is dé reden
voor slachtoffers om het ge
heim te blijven torsen."