14 WEE
Hij noemt zich een christelijke atheïst en een seculiere dominee, en beweerde
dat Jezus nooit heeft bestaan. Dat zorgde voor ophef, maar de rust is terug in het leven
van Edward van der Kaaij. In de luwte preekt hij nu vanaf de Aardenburgse kansel.
PORTRET EDWARD VAN DER KAAI J A
i dward van der
I Kaaij ontvangt
zijn gasten letter
lijk in de scha
duw van de Sint
IBaafs, de monu-
I mentale protes
tantse kerk in Aardenburg. Sym
boliek hoeven we daar niet achter
te zoeken. „Het kerkbestuur had
deze woning beschikbaar. Ik ver
blijf hier van zondag tot en met
woensdag en de rest van de week
ben ik thuis, bij mijn vrouw in
Nijkerk. Dit huis is prima, voor
een man alleen."
Van der Kaaij is sinds eind vo
rig jaar parttime dominee in Aar
denburg. Het is niets bijzonders
natuurlijk, een dominee die door
een gemeente uit een ander deel
van het land 'wordt geroepen'. In
Aardenburg ligt dat anders. Van
der Kaaij is niet onomstreden. Bij
zijn vorige gemeente in Nijkerk
kwam hij sterk onder vuur te lig
gen nadat hij in het boek De onge
makkelijke waarheid van het chris
tendom het bestaan van Jezus als
historisch figuur ontkende. Een
deel van zijn eigen kerk keerde
zich tegen hem. Uiteindelijk
werd hij wegens 'verstoorde ar
beidsverhoudingen losgemaakt',
waarna de landelijke kerkinstan
tie wel vaststelde dat Van der
Kaaij niets gedaan had wat hem
zijn ambt zou moeten kosten.
„Dat klopt. Dat zag ik ook wel
aankomen, hoor. Als je aangeeft
dat Jezus een mythe is, weet je dat
er van alles op je afkomt. Mijn
boek heet niet voor niets 'De on
gemakkelijke waarheid'. Maar ik
wilde gewoon eerlijk zijn."
„Misschien komt het doordat ik
pas relatief laat besloot om predi
kant te worden. Ik heb rechten
gestudeerd, hield daar een onder
wijsbevoegdheid aan over en
kwam zo op een school in een
Rotterdamse achterstandsbuurt
terecht. Pas toen ik daar werkte,
kwam ik in aanraking met een
theologieopleiding. Die ben ik
gaan volgen: 's avonds studeren,
les op zaterdag. Allemaal zonder
mijn toekomst uit te stippelen. Ik
volgde mijn intuïtie. Toen ik later
echt moest kiezen, heb ik weer
mijn gevoel laten spreken. Dat
zei: 'Ik wil predikant worden'. Ik
had toen dus al een heleboel an
dere dingen gedaan, delen van
onze samenleving van dichtbij
meegemaakt."
„Dat is wel zo. Ik ging aan de slag
in 's-Heerenberg en Zeddam. Ik
moest op maandagochtend be
ginnen en dacht: 'Wat moet ik
nou doen?' Maar dat verandert al
snel, hoor. Mensen willen ken
nismaken, je gaat naar vergade
ringen, er gaan mensen dood-
Dat laatste was wel even wennen.
Ik was er een beetje bang voor.
Inmiddels vind ik het één van de
mooiste dingen uit mijn beroep:
bijdragen aan een mooie, per
soonlijke afscheidsdienst."
„Welnee. Er is een spelletje ge
speeld. De Vredeskerk in Nijkerk
noemt zich veelkleurig. Behou
dend en modern lopen er door el
kaar. Juist door mijn vrije opvat
tingen had de confessionele en
evangelische hoek al langer
moeite met me. Ze vonden een
stok om mee te slaan."
„Mijn ideeën zijn niet nieuw. Ik
kwam er zelf door te lezen en on
derzoeken achter dat Jezus sim
pelweg niet bestaan heeft. Er zijn
geen onafhankelijke historische
bronnen. Mij werd ook duidelijk
dat de bakermat van het christe
lijk geloof in het oude Egypte ligt,
met name in de mythe van de
stervende en opstaande god Osi
ris. Ik schrok zelf van die conclu
sie, maar kwam er daarna achter
dat er al aardig wat geleerden zijn
geweest die ongeveer hetzelfde
hebben beweerd. Dat is toch ook
niet gek? Hele volksstammen ge-
PASPOORT
loven niet meer dat de wereld in
zes dagen is geschapen, of in de let
terlijke opstanding van Jezus. Dan
is het toch geen grote stap om je
ook af te vragen of Jezus zelf wel
echt op aarde heeft rondgelopen?
Bovendien: of hij echt heeft be
staan, doet er niet toe."
„Het gaat om de goddelijke Jezus,
niet om de historische. Ik vertelde
je al: ik volg altijd mijn gevoel. In je
intuïtie zit voor mij het geloof, het
goddelijke. Het is ongelooflijk wat
een kracht er in mensen zit, wat je
allemaal uit jezelf kan halen. Ik zag
eens een interview met Maarten
Toonder. Ze vroegen hem waar hij
zijn inspiratie vandaan haalde.
Toen zei hij: 'Ik verzin mijn verha
len niet, ze zitten al in me'. Dat
raakte me zó. Het klopt helemaal.
De kern en de kracht van het ge
loof zit in ons en in de dingen die
we doen. Niet in een historische
Jezus."
Het laatste wat ik
wil, is mensen hun
geloof en hoop
ontnemen
„Het is mijn taak en plicht de Bij
bel uit te leggen. En daarbij ver
zwijg ik mijn bevindingen niet. Er
zijn predikanten die niet durven te
zeggen wat ze weten. Ze willen
geen problemen. Zo zit ik niet in
elkaar."
„Misschien niet, maar het is wel
duidelijk. Jezus is een mythe, ster
ker: het hele evangelie is een my
the. En Roodkapje is een sprookje.
Allebei prachtige verhalen, met
veel symboliek, waar je van kunt
leren en kracht uit kunt halen.
Maar ze zijn niet echt gebeurd."
„Ik was op zich blij met de discus
sie. Ik heb me ook wel geamuseerd
tijdens het lezen van al die reacties.
Geleerden die met zekerheid aan
gaven dat Jezus bestaan heeft, maar
dat niet konden onderbouwen. Ik
sta er echt open voor, van mij mag
Jezus er zijn geweest. Maar nie
mand overtuigt me. Dat sommige
gelovigen er onzeker van werden,
raakt me wel en neem ik serieus.
Het laatste wat ik wil, is mensen
hun geloof en hoop ontnemen."
„Wie steun heeft aan het geloof dat
hij of zij in de hemel komt, krijgt
mijn instemming. Ik sluit me aan
bij het beeld dat mensen daarvan
hebben. Zo'n beeld klopt altijd, zo
lang je het maar niet als feit ziet. In
mijn hemel is het lente, want ik
hou van de lente. Indianen dromen
van de eeuwige jachtvelden. Nou,
ik vind het niet aanlokkelijk om
voor altijd achter buffels aan te
moeten rennen. Maar wie daar
troost uit put, moet daar vooral aan
vasthouden. Dan ga ik heus geen
gesprek beginnen over de vraag of
dat theologisch wel door de beugel
kan."
„Dat had gekund. Ik wil een kin
derboek schrijven, met de verhalen
die ik mijn eigen kinderen vroeger
vertelde. Maar ik vind mijn werk
veel te leuk. Bovendien trekken af
gelegen streken mij. Misschien zijn
daar wel de mensen te vinden die
hun eigen weg kiezen en tegen de
stroom in durven te roeien."
„Precies. Ze hadden hier kunnen
zeggen: 'Laten we die Van der Kaaij
maar niet nemen, dat kan gedoe
brengen'. Maar ze zeiden: 'Jij past
precies in ons functieprofiel en je
overtuigde ons. Dus gaan we met
jou in zee'."
„Welnee. Ik ben ook heel open.
Eén van de leden van het kerkbe
stuur opende mijn sollicitatiege
sprek met de woorden: 'Mijn ver
stand zegt dat we je niet moesten
uitnodigen, maar mijn gevoel zei:
laten we het maar proberen'. Nou,
ik roep m'n hele leven al dat men
sen hun gevoel moeten volgen.
Heel goed dat hij dat ook heeft ge
daan, haha."
zaterdag 9 september 2017
GO
Jezus is een
mythe.» noueni
I
s
Martijn de Koning
U hebt dus een roerige periode
achter de rug.
U hebt er geen moeite mee een
controversieel geluid te laten
horen. Zat dat er altijd al in?
U zegt het alsof het de normaal
ste zaak van de wereld is: 'Ik
word predikant'. Maar het is
toch geen alledaags beroep.
Met zo'n besluit zet je je eigen
leven op z'n kop.
Even naar uw boek. Daarover
ontstond beroering. U stond
daarvoor echter al bekend als
vrijzinnig. U stoorde zich aan
theologen die de Bijbel letterlijk
geloofden. En in een interview
zei u dingen als 'Ik vermaak me
kostelijk als er weer eens een
groep gelovigen op een berg zit
te wachten op het einde der tij
den'. Dat zijn opvallende uit
spraken voor een dominee. Was
dat boek dan echt zo'n verras
sing in uw omgeving?
Edward van der
Kaaij werd in 1952
geboren in Utrecht.
Hij studeerde rech
ten en theologie,
was een poosje le
raar en trad in 1990
in dienst als predi
kant bij de PKN.
Zijn boek De onge
makkelijke waar
heid van het chris
tendom zorgde in
2014 voor ophef.
Hij beweert daarin
dat Jezus niet heeft
bestaan als histo
risch figuur. Als ge
volg daarvan moest
hij vertrekken bij zijn
gemeente in Nijkerk.
Van der Kaaij werkt
sinds eind 2016 in
Aardenburg en is
twee weken gele
den officieel beves
tigd als predikant
van de PKN-ge-
meente Sint Kruis en
Aardenburg. Wegens
een fusie met Sint
Kruis kon dat niet
eerder.
Hij is getrouwd,
heeft vijf kinderen -
vier dochters en een
zoon - en drie klein
kinderen.
Van der Kaaij heeft
een eigen blog: on-
gemakkelijkewaar-
heidvanhetchristen-
dom.wordpress.com.
Hoezo?
-Edward van der Kaaij
Maar waarom schreef u er dan
een boek over?
Maar dat u dan dingen zegt als 'je
doet toch ook niet net of Rood
kapje een historisch verhaal is',
maakt het er niet makkelijker op.
En toen vielen opeens theologen
en historici over u heen om uit te
leggen dat u ongelijk had.
Hoe ging u dan met die twijfe
laars om?
U was 64 jaar toen u stopte in Nij
kerk. U nam een nieuwe baan in
een uithoek van het land, terwijl u
met pensioen had kunnen gaan.
Dat blijkt ook uit het feit dat ze in
Aardenburg voor u kozen.
Merkt u nog iets van wantrouwen
of onbegrip?