pi SM
èlÉI
fl
Wmt\
wWm
15
TWEEDE WERELDOORLOG FAMILIEVERHAAL
Haarvader
bestreed het
nazisme terwijl zijn
neef ervoor zorgde
dat Hitier aan de
macht kwam. Vicky
van Asch van Wijck-
Von Papen (76)
zweeg over die
familielast. Maar nu
doet ze haar verhaal.
Het is niet mijn
bedoeling mijn
vader op een
voetstuk te
plaatsen
e oorlog was allang
voorbij toen Franz
von Papen plotse
ling contact op
nam. De voorma
lige rijkskanselier,
die Hitier mede
aan de macht had geholpen. Terwijl
zijn neef Felix in een cel verkom
merde omdat hij zich tegen het re
gime keerde. Jarenlang was er niet
over gesproken binnen de familie. Nu
stond hij daar. „Je lijkt meer op mij
dan mijn eigen dochters", zei hij te
gen de toen nog kleine Vicky.
De geboren Duitse herinnert zich
het moment als de dag van gisteren,
vertelt ze in haar landgoedhuis bij
Rhenen. In een kamer met fraai be
klede meubels, een hoog, versierd
plafond en schilderijen met daarop
de voorouders van de adellijke fami
lie. „We hebben elkaar na die ont
moeting een enkele keer gezien.
Franz was een groot paardenliefheb
ber. Hij nam me mee naar races. Het
maakte veel indruk op me."
Haar vader Felix von Papen ver
zette zich al ruim voor de Tweede
Wereldoorlog tegen het naziregime.
Hij zat meerdere keren in de gevan
genis. In 1938 vluchtte hij naar Ne
derland en schreef een aanklacht te
gen het regime. Na het verschijnen
van het boek verklaarde Duitsland
hem tot staatsvijand. In februari 1942
werd Felix als verrader gearresteerd.
Hij stierfin april 1945 in concentra
tiekamp Buchenwald.
Steun
„Over het lot van mijn vader en de
rol van Franz sprak mijn moeder niet.
Ik heb er ook nooit naar gevraagd. Zij
wilde ons er niet mee belasten. Mijn
moeder heeft net zo goed geleden
onder het nazisme. Haar man werd
opgepakt en ze heeft hem daarna
nooit meer gezien. Ze moest het al
leen zien te rooien met drie kinde-
rV k, - V "A
ren. Gelukkig kreeg zij veel steun van
familie en vrienden. Dat, en het ge
loof in God moeten haar op de been
hebben gehouden.
„Ze bleef positief en veroordeelde
nooit iemand. Zij weigerde zelfs te
getuigen tegen de NSB'er die mijn
vader heeft aangegeven. Toen ik haar
vroeg waarom, zei ze: het is al erg
voor jullie dat je zonder vader moet
opgroeien, maar voor de kinderen
van een verrader is dat nog moeilij
ker. Ik vraag me af of ik het had ge
kund in zo'n situatie. Iedereen heeft
een moreel kompas. Maar spreken we
het wel aan? En wanneer? Mijn vader
deed het op een bepalend moment.
Ik vind dan ook dat ik zijn verhaal
niet langer voor mij mag houden."
Tijdens de conferentie Bridge to
the Future op 15 september in Arn
hem presenteert Vicky van Asch van
Wijck-Von Papen de eerste Neder
landse uitgave van het boek dat haar
vader in 1938 schreef. Een von Papen
vertelt diende als een aanklacht tegen
het naziregime, maar gaat ook over
de verschrikkingen die hij in gevan
genschap heeft meegemaakt.
„Het is niet mijn bedoeling mijn
vader op een voetstuk te plaatsen. Ik
wil dat wij van de geschiedenis leren.
Zijn verhaal is nog altijd actueel. De
keuzes die mensen maken, bepalen
de geschiedenis. Na lang wikken en
wegen bezocht ik Buchenwald. Ik
was ontzet over waartoe mensen in
staat zijn. Ik heb het nooit begrepen
dat een compleet volk zo gemanipu
leerd kan worden. Mijn zus heeft nog
altijd last van wat in de oorlog is ge
beurd. Ze wordt panisch als ze laar
zen ziet. Ze stond er als klein meisje
naast toen de Gestapo mijn vader
kwam ophalen.
„Ook mijn opa heeft de oorlog
nooit kunnen loslaten. Hij verloor
twee zoons, mijn vader en mijn oom.
Die moest op jonge leeftijd naar het
oostfront en raakte er zwaargewond.
Hij kwam terug en zag het onzinnige
van het systeem. Met studenten
maakte hij plannen voor als Hitier
weg zou zijn. Hij is doodgeschoten.
Elke keer als ik mijn grootvader be
zocht, liet hij de portefeuille zien met
het kogelgat en het bloed. Ik vond het
als kind doodeng. Maar hij was ook
bezig met zijn verwerkingsproces."
Von Papen had er begin jaren 30 ac
tief op aangestuurd dat de Führer aan
de macht kwam, met het idee hem zo
in bedwang te kunnen houden. Later
moest hij de regering verlaten. Bij de
Processen van Neurenberg werd hij
vrijgesproken.
„Ik heb het gevoel dat Franz von
Papen contact met ons opnam omdat
hij schoon schip wilde maken. Als
rijkskanselier had hij de mogelijk
heid mijn vader uit de gevangenis te
halen. Ik heb nooit kunnen door
gronden waarom dat niet is gebeurd.
Maar ik geef Franz het voordeel van
de twijfel. Ja, hij koos de kant van
Hitier. Maar ik denk dat hij het deed
in de hoop dat hij die schizofreen een
beetje kon bijsturen. Hij is er niet in
geslaagd. Maar hij moet kwaliteiten
hebben gehad die wij als familie mis
schien niet kennen."
Verwijt
„Een vriendin zei pas: hoe is het mo
gelijk dat wij elkaar al 50 jaar kennen
en dat je hier nooit over hebt gespro
ken. Het voelde als een verwijt. Maar
het is een verwijt dat ik ook mijn
moeder had kunnen maken.
„Pas toen ik was getrouwd, heb ik
het boek van mijn vader gelezen.
Mijn schoonvader had het geleend
van de bekende professor Lou de
Jong. Ik heb er nachten wakker van
gelegen. Maar het boek heeft me
dichter bij de geschiedenis gebracht.
Het dwingt de lezer ertoe na te den
ken over zijn eigen morele kompas.
Ondertussen blijf ik vanaf nu het
verhaal van onze familie vertellen. Ik
hoop dat het toehoorders inspireert."
zaterdag 2 september 2017
GO
'De keuzes die je maakt,
bepalen de geschiedenis'
Gerben van 't Hof
Rhenen
a
Vicky van Asch van
Wijck-Von Papen:
„Mijn vaders boek
heeft me dichter bij
de geschiedenis ge
bracht."
FOTO PIM RAS
—Vicky van Asch van Wijck-Von Papen
