VOOR GROOTJANS HEEFT ALLES WAARDE
Alsof de polder al nagenoeg verdwenen is
EHSEgSBl
FILM BY THE SEA
Rebecca van Wittene schetst in de documentaire
'Gevangen licht' een prachtig portret van een
bijzondere Zeeuwse kunstenaar: Loek Grootjans.
PAGINA15
taires op haar naam heeft staan,
volgde Grootjans tijdens de tot
standkoming van de tentoonstel
ling De zaak Piet Mondriaan. „Loek
heeft zelf contact opgenomen met
mij", zegt Van Wittene. „Hij
wilde het project vastleggen op
film. Er was eigenlijk meteen een
klik, vanwege zijn manier van
werken en vanwege zijn insteek,
Ik wilde heel
die ik heel oorspronkelijk vond.
Dat trok mij aan."
Ze noemt de documentaire 'een
echte kunstenaarsfilm'. „Daar ben
ik zelf heel blij mee, want het is
geen gemakkelijk onderwerp. Het
was best even zoeken om een
goede vertaalslag te maken en
toch dicht bij Loek te blijven. Ik
wilde heel graag dat je als het
ware in zijn hoofd kruipt.
Waarom doet hij wat hij doet?
Vanwaar die zoektocht?"
Die drijfveren komen mooi naar
boven in Gevangen licht, dat veel
verder gaat dan De zaak Piet Mon
driaan. Grootjans, zoon van een
schroothandelaar en een garna-
lenpelster in Arnemuiden, verza
melt op welhaast manische wijze
de sporen van het bestaan, zoals
zijn eigen stof ('het residu van
mijn leven') of het afwaswater van
een memorabel etentje. „Zo ont
staat een blauwdruk van iemands
leven", zegt hij in de film. „Het is
een geconcentreerde manier van
leven geworden. Heel bewust.
Voor mij heeft alles waarde."
Ook stelt hij sporen veilig van
kunstenaars die hem hebben be
geesterd, zoals Leonardo da Vinei,
Vincent van Gogh en dus Mondri
aan. In Saint-Rémy-de-Provence
verzamelde hij bijvoorbeeld
grond op de exacte plaats waar
Van Gogh moet hebben geschil
derd. Die bleek lijnolie en pig
menten te bevatten. „Van Gogh
heeft dus verf gemorst. Ik vind het
zo ontzettend mooi dat ik nu iets
van de grote meester met me
meedraag."
ehoedzaam
waadt de kunste
naar door de
branding tussen
Domburg en
Westkapelle. Met
een maatbeker
schept hij zeewa
ter in een fles.
Het is de openingsscène van de
documentaire Gevangen licht die
meteen nieuwsgierig maakt. Wat
wil Loek Grootjans veiligstellen?
Waar is hij naar op zoek?
Het blijkt om een wekelijks ri
tueel te gaan, als onderdeel van
zijn langlopende project Storage of
Distorted Matter. Een jaar lang ver
zamelde Grootjans nauwgezet
zeewater, om de invloed van de
zoutkristallen op het befaamde
Zeeuwse licht te onderzoeken. Hij
probeert daarmee te ontrafelen
wat Piet Mondriaan in september
1908 moet hebben ervaren toen
hij op dezelfde plaats de duin op
klom en werd gegrepen door het
ongekende licht. Het zorgde voor
een ommekeer in diens werk.
Rebecca van Wittene, die al een
groot aantal Zeeuwse documen-
schreef. Twee jaar geleden ging op
Film by the Sea ook een documen
taire over de polder in première: On
der de oppervlakte van Digna Sinke,
die werd genomineerd voor een
Gouden Kalf. Sinke probeerde,
mede aan de hand van gesprekken
met mensen uit allerlei geledingen,
te reconstrueren hoe het besluit om
de polder terug te geven aan de na
tuur, tot stand is gekomen.
Zoenoffer concentreert zich op de
direct betrokkenen en - veel meer
dan Sinke - hun beleving van de pol
der: eigenaar Géry De Cloedt, zijn
jurist Hans Mieras, polderbeheerder
Karei Vergauwen en auteur Chris de
Stoop, bekend van het boek Dit is
mijn hof. Wat bij hen overheerst, is
het onbegrip, de onderhuidse
woede soms, dat de polder zomaar
moet wijken voor havenbelangen en
'natuurcompensatie', zonder de
mensen die dat direct raakt erbij te
betrekken. „Een soort diefstal van de
natuur", noemt De Cloedt het.
Chris de Stoop betreurt het vooral
dat de laatste sporen van het rijke
boerenverleden in de Scheldepol-
ders verdwijnen. In zijn ogen is de
Antwerpse haven de hoofdschul
dige. „Zij hebben hun natte droom
kunnen realiseren: greep krijgen op
het hele achterland tot op en over de
grens. Dat hebben ze kunnen doen
dankzij een bondgenootschap met
de natuurbeweging. De Hedwige-
polder is het zoenoffer dat gebracht
moest worden aan dat bondgenoot
schap."
De verpersoonlijking van Hertogin
Hedwige dwaalt door het gebied. De
sfeer is nostalgisch, alsof de polder al
nagenoeg verdwenen is. Dat gevoel
wordt versterkt door de muziek van
Celia Swart en het lied Je laten gaan,
dat Anne van Damme voor de film
- Rebecca van Wittene
Wat is dat Zeeuwse licht waardoor Mondriaan zo werd gegrepen?
Loek Grootjans verzamelt de sporen van het bestaan.
ROLF BOSBOOM
Polderbeheerder Karei Vergauwen is een van de betrokkenen die
aan het woord komen in Zoenoffer.
De meestbesproken polder van
Nederland staat centraal in
Zoenoffer. De documentaire van
Bo van Scheyen en Marjan van
den Bos gaat vooral over de
schoonheid en waarde van de
Hedwigepolder. Die wordt fraai
vanuit alle hoeken in beeld ge
bracht, onder meer met veel
droneshots.
ROLF BOSBOOM
