M
5
AFSCHEIDSINTERVIEW INEKE STROUKEN
Ineke Strouken, de vrouw die alles weet
over onze gebruiken en rituelen, stopt
ermee. De traditie wilde dat je op je 65ste met
pensioen gaat. Ze zal het jaarlijkse geruzie
rondom Zwarte Piet niet missen. Het was
het dieptepunt in haar carrière.
Juist de Sint heeft
altijd weten te
overleven door
zich aan te passen
kan nu tot felle, onoverbrugbare, ru
zies leiden. Denk aan consumenten
vuurwerk, circusdieren, paarden
markten. Strouken denkt dat het
voortbestaan van de dierentuin het
volgende grote debat zal zijn. „We
zijn dieren langzamerhand als men
sen gaan zien."
Nog één keer
Het sinterklaasfeest is hét voorbeeld
dat tradities zich aanpassen aan de
tijd, zet Strouken uiteen, ook al had
den de voor- en tegenstanders hier
afgelopen jaren geen oor voor. Toch
nog één keertje dan: „Juist de Sint
heeft altijd weten te overleven door
zich aan te passen. In de 19de eeuw
nam hij stoute kinderen mee in de
zak naar Spanje om ze daar tot peper
noten te vermalen. Dat verhaal ver
tellen we niet meer aan onze kinde
ren.
„We hebben inmiddels andere in
zichten over opvoeden. Ook Piet is
door de tijd heen vrolijker, joliger ge
worden, en was niet eens altijd
zwart. Hij is tegenwoordig ook veel
meer een manager van de Sint dan
een strenge knecht met een roe."
Ook Strouken schminkte zich eens
als Zwarte Piet. „Ik heb nooit beseft
dat ik daar iemand mee zou kunnen
kwetsen. Dat inzicht heb ik nu wel.
Het debat heeft me geleerd hoe je
pijn uit het verleden generaties lang
kunt doorgeven. Het heeft me tegelij
kertijd geleerd dat tradities iets zeg
gen over je identiteit. Als je tegen ie
mand zegt: jij houdt van Sinterklaas,
carnaval, het jaarlijkse tentfeest in
het dorp, maar dat mag je nooit meer
doen, dan pak je iemands identiteit
af. Tradities hebben iets te maken
met wie je bent."
Nederland maakt tijdens haar
dertig jaar lange loopbaan een
digitale revolutie door. Steeds
meer vrouwen gaan werken en
ons land wordt multiculture-
ler. Allemaal ontwikkelingen
die onze tradities doen veran
deren. Strouken: „Een traditie
kan pas overleven wanneer
die ook voor de volgende ge
neratie betekenis heeft. Veel
oude ambachten, zoals papier
scheppen of klompen maken,
zijn om die reden bijna ver
dwenen. Onze ouders vonden
het belangrijk dat wij gingen
studeren. Het hoofd werd be
langrijker dan de handen. Ook
zijn in de afgelopen dertig jaar
veel heiligenfeesten verdwe
nen. Omdat we het verhaal
niet meer kennen, maar
ook vanwege de ontkerkelij-
We zijn minder bijgelovig ge
worden. We hangen geen kruisbeeld
of heksenballen meer in ons huis
om enge geesten af te schrikken.
Een zwarte kat beangstigt ons
niet. „Tegenwoordig verzekeren
we ons tegen van alles en denken
we dat alles goed komt." De multi
culturele samenleving bracht ons
nieuwe tradities, die we soms niet
eens door hebben. „Bij eten gaat die
integratie het snelst. Inmiddels den
ken we dat macaroni en nasi, net als
stamppot, typisch Nederlands is.
Ook het Suikerfeest staat inmiddels
in de top 20 van onze tradities."
Wat ze in haar tijd als directeur
vooral geleerd heeft, is dat tradities
dynamisch en soms ook controversi
eel zijn. Wat dertig, vijftig of hon
derd jaar geleden nog normaal was,
Het is nog maar sinds kort,
2015 was het, dat ze tele
foontjes van journalisten
niet meer opneemt. Elke
keer wanneer ze iets zegt
over Zwarte Piet, bijvoorbeeld dat hij
best iets mag veranderen, stroomt de
mailbox vol. Het zijn inmiddels tien
duizenden haatmails en doodsbe
dreigingen. „Teksten als 'je kop moet
eraf, 'ik wens je kanker toe', 'als ik je
zie lopen, trap ik het gaspedaal in'. Ik
heb ze niet eens allemaal gelezen.
Het waren er te veel. De politie zei: er
hoeft maar één gek tussen te
zitten..."
Strouken, directeur van het Cen
trum voor Volkscultuur, last een me
diastilte in. Thuis neemt ze een ge
heim nummer en verwijdert haar fa-
cebookprofiel. Naar lezingen gaat ze
alleen nog in gezelschap van haar
man Ton. „We werden heel voorzich
tig. Ik was met name bang dat ze
mijn moeder iets zouden aandoen."
Strouken aarzelt nu nog steeds. Al
les wat ze zegt, kan opnieuw olie op
het vuur gooien, weet ze. Met als enig
verschil: ze wil niet langer het debat
beslechten. Het heeft geen zin, zegt
ze. De pro's - Piet is ons erfgoed - en
de contra's - dit feest is racistisch -
zijn nog even fel.
Morgen neemt ze na 32 jaar offici
eel afscheid van het kennisinstituut
dat weet heeft van al onze - soms ei
genaardige - tradities. Van beschuit
met muisjes, kuiltje jus in de
stamppot, onze collectieve
schaatskoorts wanneer het één
graad vriest, het fierljeppen in
Friesland tot het NK kuiltje
knikkeren in Noordeloos (voor
volwassenen en aangevoerd door
Stichting de Ovale Stuiter).
„Toen ik begon was er vooral
aandacht voor materieel erfgoed
als monumenten en museum
stukken. Deskundigen bepalen:
dit is waardevol, dit moeten we
bewaren voor de toekomst. In
middels weten we dat immateri
eel erfgoed evengoed waardevol
is. Tradities zeggen iets over onze
identiteit. We nemen ze over van
onze ouders, en geven ze op on
ze manier weer door aan onze
kinderen en kleinkinderen. Daar
komt geen deskundige aan te
pas."
Draadjesvlees
Strouken, die elke zondag
draadjesvlees naar grootmoeders re
cept eet, kan er uren over praten.
Wees gerust: ze zal er ook niet
mee stoppen nu ze 65 is. Er
staan tentoonstellingen, boe
ken, lezingen en een nieuwe
website op stapel.
In 1985 werd Strouken aange
steld bij het Centrum voor Volks
cultuur. Het was een tijd van idea
lisme, vertelt ze. „We kwamen op
voor de derde wereld, een beter mi
lieu, waren tegen kernwapens." Zelf
is ze ook even kraker en protesteert
tegen de aanleg van de A27. „Die pro
testen gingen er soms hard aan toe.
Door de angst dat we niet aan het
werk kwamen, gingen mensen na
denken over hun loopbaan. We ver
loren het idealisme en raakten meer
en meer op onszelf."
woensdag 9 augustus 2017
'Ik heb het
debat over
Zwarte Piet
opgegeven'
Het Centrum voor
Volkscultuur houdt
zich bezig met al onze
- soms eigenaardige -
tradities.
FOTO'S KOEN VERHEIJDEN, ANP.
PIM RAS
Hanneke van Houwelingen
Oirschot
