ZEELAND GEBOEKT
hm
en
'Zeeland in strip' best verkochte Zeeuwse boek ooit
Zeeland
Op ware
moorden
10 ZE
Jan Lauret uit Middelburg publiceert zijn tweede roman: 'Krom liggen'. Over
Daan Vroege, de arbeiderszoon die 'meester' wordt.
ï-mi
Jan Lauret lijkt definitief voor de lange
baan te hebben gekozen. Net voor de zo
mervakantie verscheen zijn tweede ro
man: 'Krom liggen'. Twee jaar eerder debu
teerde hij als romanschrijver met het boek
'Muralt'. Voor die tijd was Lauret (1939) vooral
columnist in zijn 'moerstaal', het dialect van
zijn geboortedorp Hoek. De bundels 'Oekse
Proat' (2010) en 'Radiocolumns' (2015) getui
gen daarvan.
In zijn nieuwste boek 'Krom liggen' leven
we mee met kweekschoolleerling Daan
Vroege, die vanuit een niet bij naam genoemd
dorp op kamers gaat in 'een kosthuis aan de
andere kant van de rivier'. Ervan uitgaande dat
Lauret deze keer veel stof uit zijn eigen leven
heeft verwerkt, zal het dorp Hoek zijn, is de ri
vier de Westerschelde en staat het kosthuis in
Middelburg. De schrijver volgde zelf de Rijks
kweekschool in Middelburg, stond dertien
jaar voor de klas en was daarna actief als (edu
catief) uitgever. Sinds zijn pensioen woont hij
in Middelburg.
Dat het verhaal eind jaren vijftig, begin ja
ren zestig van de vorige eeuw speelt, versterkt
het vermoeden dat Lauret veel uit eigen erva
ringen put. Zijn Daan komt uit een arbeiders
gezin. Vader werkt in ploegendienst in een fa
briek en verdient wat bij met teelt op een ei
gen stukje land. De meester van de school zegt
dat Daan maar verder moet leren. De HBS is
volgens zijn vader 'een school voor rijkeluis
kinderen', maar de MULO, vooruit. En zo
komt de kweekschool in zicht, de directeur
van de MULO ziet in Daan 'een geboren
schoolmeester'. Zijn ouders aarzelen: een
zoon die vijfjaar doorleert brengt geen geld
binnen, voor zo'n jongen moet je 'krom lig
gen'. Als hij door zijn goede eindexamencij-
fers in aanmerking komt voor een maximale
studiebeurs, gaan ze overstag.
Daan Vroege went snel in zijn nieuwe mi
lieu. Hij mag zichzelf vaak onzeker voelen, op
de kweekschool staat hij zijn mannetje. Zoals
bij geschiedenis. Meneer Borst is een leraar
van de oude stempel, die zweert bij de stelre
gel 'kennis is macht'. Daan is het daar niet mee
eens en stelt er een volzin tegenover (pagina
40): „Op het juiste moment de juiste bronnen
weten te vinden waaruit je je kennis haalt, is
toch veel belangrijker dan je hoofd volproppen
met parate kennis." Het komt niet meer goed
tussen de leraar en Daan.
Perikelen met medekosthuisbewoner en
pestkop Frits, vriendschap met 'rijkeluiszoon'
Frans Lankhout, een hoofdrol in een schoolto
neelstuk, de val met zijn brommer, de ver
vreemding van zijn moeder. Met andere
woorden: we zien Daan opgroeien. Natuurlijk
is er ook volop kalverliefde in het spel. Met
zijn dorpsgenootje Lizzy is hij zo vertrouwd,
dat hij nooit echt durft te zeggen wat hij voor
haar voelt. Bij studiegenote Greet je trekt hij
wel de stoute schoenen aan, maar wordt hij af
gewezen. En dan is er de jonge maar ervaren
gymnasiaste An
nette, de zus van
zijn vriend Frans.
Zij 'ontknaapt' hem
(pagina 127): „Ze
had hem verkracht. 1
Hij had zich niet of
nauwelijks verzet toen ze hem begon te
zoenen en uit te kleden. Verwarrend was het
geweest, vreemd, maar ook opwindend en
lekker."
Als Daan Vroege zijn aktes heeft gehaald,
solliciteert hij op een baan ver buiten de pro
vincie (pagina 195): „Zijn vader trekt nog een
biertje open en knikt begrijpend. Zijn moeder
vecht tegen haar tranen."
Afgelopen week verscheen de tiende druk
van 'Zeeland in strip'. Met ruim 22.000
exemplaren is de strip één van de meest
verkochte Zeeuwse boeken ooit. Het boek met
tekeningen van illustrator Danker Jan Oreel
(1962) en tekst van historicus Jan Zwemer (i960)
verscheen in 2010 bij uitgeverij Het Paard van
Troje in Goes. Het idee voor het boek kwam
voort uit het project 'Goes in strip', ter gelegen
heid van het 600-jarig bestaan van Goes in 2005.
De volledige titel is 'Zeeland van Nehalennia
tot Westerscheldetunnel, 2000 jaar geschiedenis
in strip'. Het boek verscheen in hardcover, soft-
cover, luxe editie en blauwe editie. Er werd ook
een Duitse versie uitgebracht.
In het boek wordt de Zeeuwse geschiedenis
verteld aan de hand van de broers Timo en Kim,
die in gesprek raken met de Middelburgse stads-
archeoloog Bob Romeijn. Hedendaagse tekenin
gen worden afgewisseld met historische scènes:
Romeinen, Noormannen, stormvloeden, Frank
van Borssele en Jacoba van Beieren, Tachtigjarige
Oorlog, Jacob Cats, Michiel de Ruyter, Franse be
zetting, Eerste en Tweede Wereldoorlog, waters
noodramp van 1953 en deltawerken. Boer Wisse
duikt in vele scènes op om op zijn manier com
mentaar te leveren: 'Ik ao 't wè gedocht'.
Jan Zwemer geeft in een uitgebreid nawoord
toelichting op de werkwijze van tekenaar en
schrijver. De strijd tegen het water is door de
eeuwen heen een steeds terugkerend thema.
Verder schrijft Zwemer: „Gedurende al deze
eeuwen zagen de Zeeuwen vreemdelingen ko
men en gaan, reageerden daarop - of niet - en
gingen hun eigen gang. Ze verbouwden tarwe,
peulvruchten, meekrap en bieten, stookten hun
bieren, zorgden voor nageslacht en probeerden
van de omstandigheden zo goed mogelijk te pro
fiteren."
Zeeuwse schrijvers
Je zou er een moord voor ple
gen. Voor een ijskoud glas
rosé op een veel te warme
middag. Voor een glimlach van die
vrouw met de zwartgelakte tenen.
Voor honderdduizend euro op de
bank.
Van luchtig gezegde tot barre
realiteit, want soms gaan mensen
letterlijk tot moorden over. Onge
veer om niets, zo oordeelt de bui
tenstaander. Ongeveer om alles,
meent menig moordenaar. De
misdaad tiert ook in de dichtkunst,
toont poëet en poëziekenner Bart
FM Droog met 'Moordballaden. Op
ware moorden gebaseerde gedich
ten' (gratis te downloaden via
www.nederlandsepoezie.org, bin
nenkort ook als boek beschikbaar).
Hij riep colle
ga's op een ge
dicht over een
moord te
schrijven, en
dat leidde tot
deze bundel.
Bij elke moord
geeft hij uitleg,
'Status: opge
lost' dan wel
'Status: onopgelost'. Maar eigenlijk
wordt geen enkele moord hele
maal opgelost, en juist dat geheim-
zinnig-gruwelijke trekt dichters en
andere (on)gezonde nieuwsgieri
gen aan.
De gedichten staan in
chronologische volgorde, om te be
ginnen het jaar 754, het jaar van de
moord op Bonifatius die Friesland
het evangelie kwam brengen. We
krijgen daarover een vrolijk ge
dicht in heidens perspectief te le
zen. De heilige wordt omgetoverd
tot 'bruipaap' die 'onze machtige
eik' dreigt te kappen. Natuurlijk
wordt ook stilgestaan bij gerucht
makende moorden uit onze tijd,
maar dan klinken de dichters juist
schril. Elly de Waard stapelt cliché
op cliché in een vers over de toch
zo originele Pim Fortuyn. Diana
Ozon brengt het er schrijvend over
Theo van Gogh nauwelijks beter af.
De 'Zeeuwse' bijdrage
maakt veel goed. De Zeeuwse
dichter André van der Veeke
neemt ons mee naar Standdaarbui-
ten in 1911, de moord op een onder
wijzeres. Hij verplaatst zich in het
slachtoffer: 'In een doolhof van
wurggrepen/ zocht ik naar een uit
weg.' De niet-Zeeuwse auteur Pe
ter Knipmeijer (geb. 1970) dicht
over de moord op Prudentia Ver-
vaet, Koewacht, Zeeuws-Vlaande-
ren, 1899. Hij spreekt juist namens
de dader, de minnaar van de moe
der van negen kinderen, een voor
malige slagersknecht die zijn sla
gersvaardigheden bij de moord
toepaste: 'Prudentia, ik had wat
geld/ En wilde met jou -/ Je deed
het niet, je durfde niet/ Je noemde
dat trouw.' De warme adem van
een cold case.
woensdag 2 augustus 2017
BE'
Wekelijkse rubriek met boeken over Zeeland
en boeken van Zeeuwse schrijvers
Een geboren meester
Jan van Damme
A Jan Lauret. foto ruben oreel
Jan Lauret: Krom liggen - Uitgeverij Boek-
scout, 196 pagina's, 19,99 euro.
2000 jaar geschiedenis in êTRIP
Tekeningen: Danker Jan Oreel
Danker Jan Oreel en Jan Zwemer: Zeeland van
Nehalennia tot Westerscheldetunnel, 2000 jaar
geschiedenis in strip - Uitgeverij Het Paard van
Troje, tiende druk, 8,95 euro.
Mario Molegraaf
