S
14 WEE
PORTRET FRANCISCA VAN VLOTEN
Het zijn de schermutselingen vooraf. Leeftijd? „Alsjeblieft niet." Getrouwd, kinderen: ook
allemaal privé. „Ik ben niet zo belangrijk", zegt Francisca van Vloten. We nestelen ons
op de bank van haar olijfgroene houten huis aan de rand van Domburg. Het museum,
schrijven, haar roots, Toorop en Mondriaan, daarover mag het wel gaan.
Francisca van Vloten
is sinds een jaar of
tien de vaste conser
vator van het Marie
Tak van Poortvliet
Museum (MTVP) in Domburg.
In feite is ze al vanaf de voor
bereiding en de opening begin
jaren negentig van de vorige
eeuw bij het kunstgebouwtje
betrokken. Exposities samen
stellen, daarover publiceren: ze
is er intensief mee bezig ge
weest. En nog steeds. Dat de
Hongaarse schilder Krisztian
Horvath nu exposeert, is haar
verdienste. Ze stelde een
oeuvrecatalogus samen met
daarin zijn levensverhaal on
der de titel De schoonheid van
alles. Nu is ze bezig met de ex
positie die voor later dit jaar op
de rol staat: een selectie uit de
collecties van de gemeente
Veere en het museum en uit
haar eigen verzameling. Druk?
„Tja, ik ben volop in bedrijf.
Met pensioen? Nou ja, wat de
betrokkenheid betreft, natuur
lijk never."
Echtgenoot Arnold van
Houtum verzorgt de thee. We
hebben uitzicht op een kamer
die langzamerhand volge
bouwd raakt met boeken. Boe
ken, schilderijen. Als de in
richting de bewoonster weer
spiegelt, dan moeten we bij li
teratuur en kunst uitkomen.
Francisca van Vloten schreef
zelf onder meer een reeks boe
ken en artikelen over het
Zeeuwse licht en de kunste
naars die zich erdoor lieten in
spireren. Jan Toorop en Piet
Mondriaan. We gaan het ge
sprek niet volstoppen met na
men van schilders. Maar deze
twee moeten in elk geval wor
den genoemd, omdat ze Dom
burg begin 20ste eeuw wereld
faam bezorgden. Daar komt
bij, dat Van Vloten niet bijzon
der gelukkig is met de huidige
naam van het museum in
Domburg. „Als ik een naam
zou mogen geven, dan zou ik
voor zoiets als het MOTO-mu-
seum kiezen, naar Mondriaan
en Toorop."
„Ik ben altijd al bezig geweest
met lezen en schrijven, van
kleins af aan. En na het gym
nasium ben ik rechten gaan
studeren in Utrecht. Mijn va
der had rechten gedaan, een
tante ook. Ik was 17 jaar toen ik
met mijn studie begon en had
niet in de gaten dat mijn hart
eigenlijk ergens anders lag.
Vlak voor ik na mijn kandi
daats Nederlands Recht en een
basis doctoraal in Europees
Recht in Internationaal Recht
zou afstuderen, ben ik ge
switcht naar Letteren en
Kunstgeschiedenis. Cultuur
geschiedenis, dat was mijn
ziel, mijn leven. Eigenlijk is
mijn oudere zusje Otie iets
soortgelijks overkomen. Zij
studeerde architectuur, werd
stedenbouwkundige in Delft
en werkte als architect. Op la
tere leeftijd is ze naar de
kunstacademie in Haarlem ge
gaan, nu is ze kunstenares - en
in mijn ogen een groot kunste
nares. Zij volgde ook haar
hart."
U hebt inmiddels een res
pectabel aantal titels op uw
naam staan. In 2004 kreeg u
de Zeeuwse Boekenprijs
voor het boek Moen. Tussen
Toorop en Mondriaan, over de
kunstenares Mies Elout-
Drabbe als centrale figuur in
de kunstenaarskolonie Dom
burg. Maar er is meer. U bent
ook schrijver en dichter.
„Tja... maar helaas heb ik nu er
geen tijd meer voor. Ik zou
heel graag weer dichten, toneel
schrijven, verhalen. En bij
voorbeeld een hele leuke thril
ler over Domburg schrijven.
Misschien komt het nog, ooit.
Vroeger dichtte ik veel en in de
jaren tachtig heb ik een paar
gedichten geschreven die in
Zeeland zijn ontstaan. Een er
van hing aan de wand tijdens
een expositie vorig jaar, die
onder andere door fluitiste
Eleonore Pameijer werd be
zocht. Toen ze Afscheid las, zei
ze: 'Wat een ongelooflijk mooi
melodisch en harmonieus ge
dicht is dat'. Dat was een mooi
compliment, dat kun je je wel
voorstellen."
AFSCHEID
„Ik denk het wel. Johannes van
Vloten was mijn betovergroot
vader, hij woonde en werkte
onder meer in Deventer en in
Haarlem. Hij was een theo
loog die humanist is gewor
den. In zijn tijd had hij naam
als literator, Spinozist en filo
soof. Alle Tachtigers liepen bij
hem de deur plat vanwege zijn
bibliotheek en vanwege zijn
dochters, mijn oud-oud-tan-
tes. De 'clubzusters van Tach
tig', zo werden ze genoemd.
Betsy trouwde met de kunste
naar Willem Witsen, Kitty
met de dichter Albert Verwey
en Martha met de psychiater
schrijver Frederik van Eeden.
Dat was ongeveer in de peri
ode 1885 tot 1905. Kitty was de
enige met een echt gelukkig
huwelijk, de andere twee hu
welijken eindigden in schei
dingen. Je zou kunnen zeggen
dat mijn literaire roots bij Jo
hannes liggen, en bij zijn
dochters, want die schreven en
vertaalden ook volop."
„Ja, dat klopt. Een paar dagen
geleden was ik in Luxemburg
om samen met een Franse col
lega de 'Impressionisms Rou
tes' voor de Raad van Europa te
presenteren (route langs plek
ken waar impressionistische
schilders hebben gewerkt,
red.). Het was best wel plotse
ling 'impromptu'. Als onder
deel daarvan heb ik de Jan
Tooroproute ontwikkeld, door
Nederland, Duitsland, Zwit
serland, Oostenrijk enerzijds
en aan de andere kant België,
Frankrijk en Engeland."
„Mijn moeder, een Neder
landse, is in Wenen geboren en
groeide daar op. Haar vader zat
voor een mijnbouwmaatschap-
pij in Roemenië en Oostenrijk.
Mijn grootmoeder woonde in
Wenen en Salzburg en had een
zomerhuis aan de Attersee. Een
deel van mijn familie woont er
nog en ik kom er zelf ook nog
steeds heel graag. En Gustav
Mahler had daar bijvoorbeeld
een componistenhutje, een
Stübchen. De schilder Gustav
Klimt verbleef er de zomers
met zijn vriendin Emilie Flöge.
Van jongs afkwam ik daar met
vakanties. Daar is mijn band
met Klimt en zijn tijdgenoten
ontstaan. Als de juf op de lagere
school vroeg wie er in het bui
tenland op vakantie was ge
weest, stak ik nooit mijn vinger
op. Want de Attersee, dat was
immers mijn moeders land!"
„Ik voel me hier helemaal thuis.
Dicht bij de zee, dicht bij de
seizoenen. Toen we hier kwa
men, in 1983, was het doodstil,
uitgestorven. Als ik op de Hoge
Hil stond en één meeuw voor
bij zag zeilen, dan had ik het ge
voel heel dicht bij een groot ge
heim te staan. Dat was ontroe
rend en tegelijk inspirerend. De
uitspraak van de Franse advo
caat Henry Bordeaux over de
schoonheid van de aarde - die
ik bijvoorbeeld als motto voor
het boek over Krisztian Hor
vath heb gebruikt - is belang
rijk voor me: 'De schoonheid
der aarde is niet te koop; zij be
hoort aan wie haar ontdekt,
haar begrijpt en haar weet te
genieten'. Dat is óók een zijde
van waar we het over hebben:
dat betekent ook 'ontzag heb
ben voor' en staat naast 'het
grote geheim' dat je als een
groot geheim moet blijven be
waren."
„Tja, van mijn proefschrift,
waar ik al enkele jaren aan
werk. Het is niet eenvoudig om
na tussenpozen de draad weer
op te pakken. Die pauzes zijn er
omdat er natuurlijk tentoon
stellingen en publicaties moe
ten komen. Ik wil ook graag
nog een biografie schrijven van
kunstenares Carry van Biema.
Zij deed in 1921 mee aan de zo-
merexpositie in Domburg. Ik
heb meermalen over haar ge
publiceerd en dozen vol mate
riaal heb ik over haar verza
meld, maar helaas zit er een
leemte in van twintig jaar...
Daarnaast is er nog zo veel dat
ik in mijn leven zou willen af
ronden. Nee, voorlopig geen
pensioen dus."
zaterdag 6 mei 2017
GO
I
Cultuurgeschiedenis,
dat was mijn ziel,
mijn leven
Jan van Damme
De kunstzinnige en literaire
inspiratie, wanneer uitte die
zich voor het eerst?
Een zware dag vandaag
de ochtenddauw
hing vol beloftes
in het gras
de akkers waren rijp
en mooier dan de zee
het strand dat
van de badgast was
maar de zee de zee
zit in je bloed
je hart slaat
het getij
alles gebeurt
en komt en gaat
gaat en komt
voorbij voorbij
en dag wordt nacht
ochtenddauw nevel
beloftes zekerheid
een vuur geblust
een zware dag vandaag
maar zie de avond
valt altijd weer
in bezonken rust
Is er een bron aan te wijzen
voor uw schrijverstalent?
In de periode dat Toorop en
Mondriaan in Domburg het
Zeeuwse licht zagen, ont
stonden er in heel Europa
kunstenaarskolonies. U bent
actief in EuroArt, de Vereni
ging van kunstenaarskolo
nies in Europa. U hebt al
meerdere keren laten weten,
juist die internationale ver
bindingen van groot belang
te vinden. Met andere woor
den: u kijkt graag over de na
tionale grens heen.
Over roots gesproken, hebt
u Europese wortels?
Hoe voelde, en voelt zo'n in
ternationale ziel zich in het
Zeeuwse Domburg?
Domburg als badplaats en
kunstenaarskolonie in Euro
pees verband - dat klinkt als
een titel.