M
Een uniform als uitlokmiddel
5
Ik sta vooral te kijken
van de
welwillendheid van
het publiek
Iemand die iets in zijn
schild voert, tekent.
Die schrikt als hij
politie ziet - Hans Schoone,
docent
Ik ben toch wel een
beetje onder de
indruk van al die
politie - Mieke Billekens,
passant
Hoe pik je iemand met kwade be
doelingen uit een menigte? Bij
voorbeeld vrijdag op het Bevrij
dingsfestival in Vlissingen? Het lijkt een
onmogelijke opgave. Toch heeft de poli
tie een antwoord gevonden: Proactief
Signaleren. Elke agent in de regio Zee
land-West-Brabant leert momenteel het
kunstje.
Op het drukke NS-station in Breda
stapt een tiener uit de trein. Plots ziet hij
een rij geüniformeerde agenten op het
perron. De jongen schrikt, aarzelt, draait
om en loopt dan van de politie vandaan.
Twee agenten in burger zien de reactie
en spreken de tiener meteen aan. Na een
paar vragen valt hij al door de mand: de
jongen is weggelopen uit een jeugdin-
stelling.
Triggers
Een toevallige vangst? Alles behalve. De
drie geüniformeerde agenten staan niet
zo maar op het perron. Ze zijn zogeheten
triggers, doelbewust en opvallend ge
posteerd. Zo proberen ze (schrik)reacties
uit te lokken van voorbijgangers die iets
te verbergen hebben. Koppeltjes heime
lijk opererende collega's in burger scan
nen intussen het publiek. Als deze spot
ters een opvallende of verdachte reactie
waarnemen, spreken ze de voorbijganger
aan. Kan die geen goede verklaring geven
voor zijn gedrag, dan heeft hij een pro
bleem.
De politietactiek, Proactief Signaleren
(PAS), is bedoeld om bijvoorbeeld terro
ristisch en crimineel gedrag vroegtijdig
te ontdekken. De methode stamt uit Is
raël en is door de Engelse politie overge
nomen na de bloedige aanslagen in Lon
den in 2005.
„Nederland is er rijp voor", oordeelt
docent gevaarbeheersing Sjoerd van See-
ters (40) van de politie Zeeland-West-
Brabant. „Wij hebben weliswaar nog
geen terroristische aanslagen gehad,
maar wel ernstige geweldsincidenten
zoals op Koninginnedag in Apeldoorn,
het drama in Alphen aan den Rijn en de
moorden op Pim Fortuyn en Theo van
Gogh. De wereld verandert en de politie
moet mee. Wij willen niet wachten op
een aanslag en dan pas reageren, wij pro
beren ze te voorkomen."
Winkeldief
„De methode werkt", verzekert Van See-
ters. Tijdens live-oefeningen op straat en
in NS-stations pikten cursisten recent
meer verdachten uit het publiek, onder
wie een man die niet was komen opda
gen bij een DNA-test, een winkeldief die
een straf moest uitzetten en enkele on
gewenste vreemdelingen. Van Seeters:
„Dat succes hadden we bij de trainingen
nog niet verwacht."
Collega-docent Hans Schoone (41) legt
de psychologie achter PAS uit. „Iemand
die iets in zijn schild voert, tekent. Die
schrikt en stopt met lopen als hij ineens
politie ziet. Of loopt rood aan bij een leu
gen."
TNO registreerde voor de opleiding
een lijst met 180 van zulke indicaties. Het
PAS-team lokt deze menselijke trekjes
uit om kwaadwillenden te kunnen her
kennen. Daarbij moeten ze nadrukkelijk
'profileren op gedrag'. Zeker niet op ui
terlijk, wat toch al niet de bedoeling is bij
de politie.
Anders dan de Israëli en Amerikanen,
die het publiek keihard aanpakken bij
proactief signaleren, staat de Neder
landse politie voorbijgangers naar Engels
voorbeeld bewust heel vriendelijk te
woord. „Goedendag, wij zijn van de poli
tie. Uw gedrag viel ons op en daarom
willen wij u een aantal vragen stellen.
Wilt u daaraan meewerken?" Het ge
heim van dit straatinterview, zo leert
Van Seeters, is 'open vragen stellen en
snel inzoomen, trechteren op feiten'.
„Mensen die iets te verbergen hebben,
praten zichzelf dan vast."
Een oefening op het station loopt op
rolletjes. In een uur tijd filtert het team
acht passanten met afwijkend gedrag uit
de bewegende mensenmassa, onder wie
Mieke Billekens (29). Zij verandert vlak
voor de triggers ineens van richting en
loopt de AH-winkel in het station bin
nen. Een ontwijkende manoeuvre?
„Welnee", verzekert de productont
werpster. „Ik kwam uit de trein en be
dacht me ineens dat ik broodjes wilde
kopen. Daarom maakte ik die rare bocht
naar de AH."
Billekens is verbaasd dat ze is aange
sproken door twee 'stillen', maar vindt
desgevraagd niet dat haar privacy onno
dig is aangetast. „Eigenlijk wel prima dat
ze de boel op deze manier in de gaten
houden. Het kan niet anders in deze tijd.
Al moet ik zeggen dat ik achteraf toch
wel een beetje onder de indruk ben van
al die politie."
Instinct
De agenten zijn enthousiast. Ze zijn ver
bluft over wat hen nu al lukt, al erken
nen de meesten dat ze nog steeds aarze
len om voorbijgangers aan te spreken.
„Niet doen. Volg je instinct. Juist bij
twijfel meteen aanvallen", doceert Van
Seeters een oude techniek van het Ne
derlands elftal. De aanvankelijk wat
sceptische Jan, een ervaren wijkagent, is
helemaal om: „Ik sta vooral te kijken van
de welwillendheid van het publiek om
mee te werken. Ik had veel bottere reac
ties verwacht."
woensdag 3 mei 2017
- Jan, wijkagent
-4 De nieuwe aanpak leent zich
onder meer voor grote evene
menten, zoals het Bevrijdings
festival in Vlissingen. fotolexde
MEESTER
Hessel de Ree
Vlissingen
