8
HELEENDUPUIS
Ze zit niet meer in de Eerste Kamer. En ook als hoogleraar medische ethiek heeft ze emeritus
achter haar naam staan Maar Heieen Dupuis is nog zeker niet uitgesproken: „In
Nederland wordt alles kapot gemaakt in een bureaucratische maalstroom."
eclame voor de Van
Randwijklezing hoeft
er niet te worden ge
maakt. Net als voor
gaande jaren zijn er
ook nu weer veel meer
i aanmeldingen voor
kaartjes in de Sint Jacobskerk in Vlis-
singen, dan er beschikbaar zijn. Het is
altijd een beetje plechtige bijeenkomst,
waar een beroemde gastspreker onze
samenleving tegen het licht houdt.
Aanstaande vrijdag beklimt Heieen
Dupuis het spreekgestoelte. 'De tole
rantie en haar grenzen' is de titel van
haar lezing.
Heieen Dupuis (1945) zat tot 2015
zestien jaar onafgebroken voor de WD
in de Eerste Kamer. Tevens is ze emeri
tus hoogleraar Medische Ethiek aan de
Universiteit van Leiden. Ze maakte
naam met vaak stevige standpunten
over maatschappelijk beladen kwesties
als euthanasie - van 1981 tot 1985 was ze
voorzitter van de Nederlandse Vereni
ging voor Vrijwillige Euthanasie.
Net voor ze in de Eerste Kamer
kwam in 1999 liet ze weten dat wat
haar betreft de grenzen voor asielzoe
kers tijdelijk gesloten zouden moeten
worden. Ook toen leverde zo'n stand
punt een golf van hoon op. Maar, liet ze
haar toenmalige criticasters weten, het
aantal steunbetuigingen was nog veel
en veel groter.
We hebben bij haar thuis afgespro
ken, aan de rand van Voorschoten.
Midden in de drukke Randstad. Maar,
dat kan daar nog echt, ook midden in
het groen.
Het huis is typisch jaren zeventig,
met schoon metselwerk en gewassen
grindtegels op de vloer die doorlopen
op het terras. We zitten aan de thee on
der een luifel tegenaan het huis, met
uitzicht op een tuin die de illusie van
hectares natuur in de omgeving in
stand houdt.
Kijk, wijst ze, een mezenkast in de
boom. Bevolkt door een pimpelmees,
die er op vier eitjes broedt. Hoe ze dat
weet? Er hangt een camera in, een ca
deau van haar broers. In de huiskamer
staat een groot televisiescherm, waarop
het interieur van het kastje te zien is.
De pimpelmees houdt haar eieren
warm.
Nee, het is niet de bedoeling om haar
lezing, die ze aanstaande vrijdag in
Vlissingen zal uitspreken, nu al publiek
te maken. Tolerantie is het thema. Nu is
dat een onderwerp, dat al gauw om de
hoek komt kijken als Heieen Dupuis
aan het woord is. We kijken naar een
foto van haar, die genomen is toen alle
vrouwelijke hoogleraren van de Uni
versiteit van Leiden werden vereeu
wigd. Zij maakt daarvan deel uit als
emeritus. „Ik zit op die foto met een ge
balde vuist, zag ik later. Ha, dacht ik, zo
zie je dat ik nog iets feministisch in me
heb."
Feministisch, dat klinkt erg
naar de vorige eeuw. Is het
nog nodig dat vrouwen
vandaag de dag opkomen
voor hun rechten?
„Ik vind het heel erg leuk dat mannen
en vrouwen verschillend zijn. Daar kan
ik ook volop van genieten. Maar maat
schappelijk gezien zouden ze gelijke
rechten moeten hebben. Dat is helaas
nog steeds niet het geval. Je kunt zeg
gen: zolang er geen goede kinderop
vang is, blijft het buffelen voor vrou
wen. In een land als Finland is dat veel
beter geregeld, daar krijg je als jonge
ouders de vrijheid om ruim voor je
kinderen te zorgen. In Nederland ligt
dat anders. Hier is de arbeid te duur.
Voor iemand zijn salaris ontvangt,
graait de overheid - ik noem het echt
graaien - waardoor er te weinig over
blijft om zelfhulp in te kopen."
Waarmee u zegt, dat de
overheid emancipatie
belemmert.
„Het verschil tussen bruto- en netto
loon is nergens ter wereld zo groot als
in Nederland. Dat betekent dat de over
heid heel veel invloed heeft op de be-
taalcapaciteit van de burger. Natuurlijk
doet Den Haag heel veel met de geïnde
belastingen. Toch zeg ik: je mag niet zo
veel geld weghalen bij de midden
klasse. Dat gebeurt nu wel, en dat is im
moreel. In de beginjaren van het hui
dige millennium heb ik tegen wetten
gestemd, waarin gratis schoolboeken
werden geregeld en een chronische zie-
kentoeslag werd ingesteld. Ik was zo
boos toen, de voorgestelde wetgeving
was echt slecht, want onuitvoerbaar.
Bijvoorbeeld: voor de schoolboeken
moest een uitvoeringsbureau worden
opgericht dat alleen al 50 miljoen euro
kostte. Schandalig vond ik dat. Goed,
een paar jaar later zijn de wetten inge
trokken omdat ze inderdaad praktisch
onuitvoerbaar bleken. Het was de tijd
van Balkenende. Een grote Zeeuw, ja
zeker. Maar hij heeft zo ongelooflijk
veel geld gespendeerd, met hem als
premier werden de uitgaven van 250
naar 300 miljard opgeschroefd. Over
Zeeuwen gesproken: ik ken ook Koos
Schouwenaar, de oud-burgemeester
van Middelburg. Hij is een parel van
een man in de Eerste Kamer."
Nog even terug naar de rol
van de overheid: er wordt
niet alleen belasting geïnd, er
wordt ook veel
gesubsidieerd.
„Ja, globaal gesproken ontvangt 90 pro
cent van alle huishoudens in Neder
land een vorm van subsidie. Huurtoe-
slag, ziektekostentoeslag en wat al niet
meer. We hebben het gezien met het
PGB, het persoonsgebonden budget,
dat is helemaal vastgelopen. Ik heb er
zelf mee te maken gehad, door mijn
echtgenoot die tien jaar geleden is
overleden. Hij was dement en ik had
24-uurs zorg in huis geregeld. Niemand
snapte het precies en de wet werd dus
ook heel willekeurig uitgevoerd. Volko
men waanzin. Met een nieuwe wet
wordt geprobeerd dat recht te trekken.
Ik ben gecharmeerd van het Finse sys
teem. Als iemand daar verzorgbehoef-
tig is en in huis wordt opgenomen, dan
betaalt de overheid daarvoor. Zodanig
dat de verzorgende voor een deel in
zijn of haar onderhoud kan voorzien.
Kijk dan eens naar hoe het in ons land
is geregeld. Degene die in huis wordt
genomen, krijgt minder AOW. In Ne
derland wordt alles kapot gemaakt in
een bureaucratische maalstroom."
Een mooie opdracht voor het
nieuw te vormen kabinet:
doe eens wat minder.
„Een meer teruggetrokken overheid le
vert een leefbaarder samenleving op. Ik
ben jaren actief geweest in de gezond
heidszorg. Daar gaat 30 procent van de
tijd op aan het afvinken van lijstjes. Ik
denk dan: snappen jullie niet waar het
over gaat? Als er per ongeluk een insuli-
nespuit in een kastje wordt gevonden,
dan moet daar werkelijk een corres
pondentie met de inspectie over wor
den gevoerd. Ik zou ontzettend graag
met een aantal mensen, dat weet wat er
speelt, de gezondheidszorg doorlichten
en een ongelooflijke hoeveelheid regels
schrappen. Wat er nu gebeurt slaat zo
in het tegendeel om van wat we voor de
samenleving beogen. We zijn ernstig
ontspoord. Neem de gehandicapten
zorg. In instellingen heb je gangen vol
specialisten, die de hele dag bezig zijn
alle regels door te wroeten. Dat is zo
verschrikkelijk. Natuurlijk moeten de
zwakkeren in de samenleving worden
beschermd. Daarvoor heb je toezicht
nodig. Maar niet te veel. Kijk naar de
geneeskunde. Daar gaan steeds meer
specialisten eikaars handelen toetsen.
Op die manier krijg je een collegiaal
beheersysteem, dat goed kan functio
neren. Zeker als de verpleegkundigen
erbij worden betrokken."
En dan hebben we het nog
niet over onderwijs gehad.
„Ik vind onderwijs nog belangrijker
dan volksgezondheid. Immers: goed
onderwijs kan tot een betere volksge
zondheid leiden. We geven 30 miljard
uit aan onderwijs. Dat is veel te weinig.
En 80 miljard aan gezondheidszorg.
Dat is veel te veel. De lerarensalarissen,
van basisschool tot vwo-top, zijn be
schamend slecht. Ook op scholen geldt
dat de werklust van werknemers wordt
geblust door de regeldrift. Jet Bussema-
ker is een goede minister, maar ze komt
er niet doorheen."
De Eerste Kamer ligt nu
achter u.
„Ik heb vier keer vier jaar in die kamer
gezeten. En ik mis het niet. Je hebt als
senator niet eens een secretaresse.
Daardoor is het een hele zware klus, je
moet alles zelf lezen, alle mailt jes zelf
beantwoorden. Je moet vaak tegen een
heel departement knokken. Nu bevind
ik me zeker in een fase die meer rust
geeft. Ik zit nog wel in de adviescom
missie, die zich buigt over de vraag wat
er voor verzekerden in het verplichte
basisverzekeringspakket moet worden
opgenomen. Dat voelt als een echte
baan, vooral vanwege de lastige morele
dilemma's. Het is een constant gevecht
tegen de farmaceutische industrie over
hele dure medicijnen. Mijn eerste man
is aan kanker overleden. Hij kreeg mor-
fmeachtige preparaten. Tien tabletten
voor 247 euro, dat zag ik op het doosje
staan. Van artsen hoorde ik dat de wer
kelijke kostprijs een paar cent was. Zo
krankzinnig zijn de prijzen dus."
Van Randwijklezing
dinsdag 2 mei 2017
PC
Jan van Damme
De Van Randwijklezing is sinds
2005 onderdeel van het Bevrij
dingsfestival Zeeland.
In de lezing staan de begrippen vrij
heid en verdraagzaamheid centraal.
Eerdere sprekers waren onder an
deren Jan Marijnissen, Alexander
Pechtold, Henk Vonhoff, Job Cohen
prinses Mabel, Max van der Stoel,
Kader Abdolah en Ernst Hirsch
Ballin.
De lezing is genoemd naar schrijver,
journalist en verzetsheld H.M. van
Randwijk (1909-1966). Hij was tij
dens de oorlog de stuwende kracht
achter het illegale blad Vrij Neder
land.
Heieen Dupuis spreekt dit jaar over
'de tolerantie en haar grenzen'. Ze
zegt daarin onder andere: „Mensen
of dieren schaden is altijd het einde
van de tolerantie. Wie anderen
schaadt, betreedt alleen al daar
door het publieke domein en moet
daarvoor ter verantwoording wor
den geroepen."
De Van Randwijklezing 2017 wordt
vrijdag 5 mei uitgesproken om 11.00
uur in de Sint Jacobskerk in Vlissin
gen.
