8
VEILIGHEID TRUMP ZET PRIJS OP DEFENSIE
Estland vreest de grote Russische
oefening die eraan komt, net nu president
Trump heeft gezegd dat andere NAVO-
landen fors meer moeten betalen. Zullen
ze nu eindelijk over de brug komen? Of
gaat het helemaal niet om geld?
Eén procent is te
laag, drie procent
is te hoog, doe
dan maar twee
De NAVO
is
gewoon
een hele
goede
deal voor
ons
Margus Tsahkna heeft visioenen van
Russische soldaten die nooit meer
weggaan. „Dit is niet mijn persoon
lijke mening", zegt de Estse minister
van Buitenlandse Zaken, het is 'een
serieuze analyse' van Zapad, de grote
Russische oefening van komende
september. De Esten zijn bang en kij
ken nadrukkelijk naar de NAVO en
naar Amerika. Maar daar weten ze
het ook even niet. Sinds president
Trump met zijn vuist op tafel heeft
geslagen („Betalen!"), is niet duide
lijk hoe de NAVO eraan toe is.
Behalve over dollars, euro's en per
centages gaat dit verhaal over boze
presidenten, bange landen en lakse
leiders. En over bommen en grana
ten, raketten, onderzeeërs en kern
koppen, verdedigen en afschrikken.
Laten we beginnen met de boze
president en een percentage. Donald
Trump kan er niet over uit. Hoe kun
je in de NAVO met z'n allen afspre
ken dat je twee procent van je bruto
binnenlands product (bbp), dus van
de totale waarde van alles wat er in je
land geproduceerd wordt, uitgeeft
aan defensie, en dat vervolgens niet
doen? Amerika houdt zich eraan, net
als Frankrijk, Griekenland en Est
land. Volgens sommige berekeningen
halen ook Groot-Brittannië en Polen
de twee procent, maar dan houdt het
op. Dat moet afgelopen zijn, vindt
Trump. Meebetalen, of anders-
Maar wat is er eigenlijk afgespro
ken? De twee procent duikt voor het
eerst op in 2006, tijdens een NAVO-
vergadering in de Letse hoofdstad
Riga. Het is géén bindende afspraak,
zegt een NAVO-woordvoerder dan
al: „Het is een gezamenlijk streven."
In de officiële slotverklaring staat er
niks over. En die twee procent?
„Puur nattevingerwerk", aldus
Dick Zandee, veiligheidsexpert van
instituut Clingendael. „Eén procent
is te laag, drie procent is te hoog, dus
doe dan maar twee. Persoonlijk vind
ik het idioot om je defensie-uitgaven
te linken aan je bbp. Als het slechter
gaat met je economie ga je dus auto
matisch minder geld uitgeven aan
defensie. Dat heeft natuurlijk totaal
niks met elkaar te maken."
Na 2006 wordt links en rechts wel
meer uitgegeven aan defensie, maar
over die twee procent heeft niemand
het meer, ook Amerika niet. „In Eu
ropa vinden we dat allang best", zegt
Paul van Hooft, docent politicologie
aan de Universiteit van Amsterdam
en deskundig op het gebied van
trans-Atlantische relaties. „De
NAVO is gewoon een hele goede deal
voor ons. Na de Tweede Wereldoor
log is hier een enorme aversie ont
staan tegen militarisering, dus het
was erg fijn dat we voor onze verde
diging konden vertrouwen op de
Amerikanen. Pure gemakzucht, ja."
Gat van 61 miljard
Maar in 2014 pakt Rusland de Krim af
van Oekraïne. De NAVO schrikt zich
een hoedje en spreekt de lidstaten
ernstig toe. Iedereen die nog niet aan
die twee procent zit, wordt tot actie
gemaand. Maar weer zonder bin
dende afspraken. Wel roept een ver
klaring op om 1) sowieso niet meer te
bezuinigen op defensie, 2) in ieder
geval de uitgaven mee te laten stijgen
met het bbp en 3) binnen tien jaar
wél op twee procent te zitten.
En inderdaad, uit deze week gepu
bliceerde cijfers van het Stockholm
International Peace Research Insti
tute (SIPRI) blijkt dat er weer groei
zit in de defensiebudgetten. Niet
overal, maar in elk geval wel in Eu
ropa. Wereldwijd werd er in 2026
voor 1.572 miljard euro uitgegeven,
een stijging van 0,4 procent ten op
zichte van het jaar ervoor. De top
drie, niet echt verrassend: Amerika
(560 miljard, 1,7 procent), China
(197 miljard, 5,4 procent) en Rus
land (63 miljard, 5,9 procent). Ter
vergelijking: het bbp van Nederland
is maar een dikke honderd miljard
groter dan de defensiepot van de VS.
Veruit de meeste NAVO-landen
zijn nog steeds, en bij lange na, niet
in de buurt van die zo gewenste twee
procent. Soms is het geld er gewoon
niet, soms liggen er andere prioritei
ten. Als we Amerika niet meetellen,
gaapt er een gat van 61 miljard euro.
1,02%
3,61%
Het Nederlandse gat is meer dan zes
miljard. Wij gaven in 2016 8,5 miljard
uit, terwijl onze twee procent op 14,6
miljard ligt. Dus is Trump ook op ons
boos. Maar als die twee procent nat
tevingerwerk is, en voor de meeste
lidstaten moeilijk te halen is, waarom
houden we daar dan zo aan vast? Het
SIPRI, Zandee en Van Hooft hebben
hun analyse snel klaar: het is een po
litiek instrument, een drukmiddel.
Het laat zien hoe betrokken een land
is bij de NAVO. Zit je onder de één
procent, zoals België, hoe serieus ben
je dan als partner?
Drukken en dreigen
„Het werkt wel, hoor", zegt Zandee.
„Kijk maar, ons budget gaat ook om
hoog. En hoe harder Amerika gaat
drukken en dreigen, hoe moeilijker
het wordt om achter te blijven. Het
zou me ook niet verbazen als Trump
sancties gaat opleggen, iets dat tot nu
toe nog nooit is gebeurd. Niet op
korte termijn, bijvoorbeeld eind mei,
als hij in Brussel is voor de opening
van het nieuwe NAVO-hoofdkan-
toor. Daar is de gelegenheid net iets
te feestelijk voor. Dan knipt hij een
lintje door, en verder niks. Maar mis
schien wel aan het eind van dit jaar."
Dan ligt er nóg een vraag: stel nou dat
iedereen netjes zijn budget op
schroeft, en we met 28 NAVO-leden
bijna een biljoen aan defensie uitge
ven (meer dan de rest van de wereld
bij elkaar), wat willen we dan eigen
lijk met al dat geld?
Zandee heeft een gedetailleerd
wensenlijstje. De NAVO heeft drin
gend behoefte aan 'tankercapaciteit
in de lucht', zegt hij. „Vliegtuigen die
andere vliegtuigen kunnen bijtan
ken. Maar er moeten ook hoogwaar
diger systemen voor het vergaren van
inlichtingen komen. En meer zware
wapens. Nederland heeft bijvoor
beeld niet één tank meer."
Van Hooft denkt er anders over:
„Die vraag blijft altijd in de lucht
hangen. Ik denk dat daar te weinig
over wordt nagedacht. Wat willen we
strategisch bereiken? Willen we ons
alleen verdedigen of willen we ook
afschrikken? Willen we zo sterk wor
den dat anderen niet het risico dur
ven nemen om ons aan te vallen? Dat
we onze wapens gebruiken door ze
niet te gebruiken? We moeten eerst
gaan praten over wat het beleid zou
moeten zijn: wat zou Europa echt
moeten doen. En dan naar het geld
gaan kijken."
vrijdag 28 april 2017
GO
Meer geld naar
NAVO, en dan?
Mark van Assen
Rotterdam
DickZandee
Slechts 5 NAVO-landen
geven méér dan 2% van het
bbp uit aan defensie:
Griekenland
2%
'09 '16 '09 '16
Estland
Groot- Polen
Brittannië
'16 '09 '16
De overige 22 landen (waaronder Nederland)
blijven al jaren onder de 2 procentnorm.
Noorwegen
Litouwen Letland
Roemenië
Portugal
'09 '16
'09 '16 '09
'16 '09 '16
'09 '16
Bulgarije Kroatië Frankrijk Turkije
Canada
Noorwegen
1.55%
1,16%
G-Br.
2.17%
0,91%
Lux. 0,42%
Frankrijk
1,79%
Spanje
0,90%
ortug
1,38%
'09 '16
'16 '09
Turkije
Duitsland
Nederland
'09 '16
'09 '16
'09 '16
Denemarken Slowakije
Italië
Albanië
Hongarije Slovenië
Canada
Tsjechische
Republiek
2%
—Paul van Hooft