MINUTES
rtodrjaarsreizen
EUWS 11
REPUTATIE NOORD-KOREA
Het is één van de meest gesloten en
gevaarlijke landen ter wereld. Toch doen
sommige Nederlandse ondernemers zaken
met Noord-Korea. „Ik mag niks zeggen, dat
zou grote consequenties hebben."
Senaat bijeen
in Witte Huis
De wegen waren van zand, stoplich
ten waren er niet, en de auto's reden
op houtvergassing. „Kwamen er van
die dikke, zwarte rookpluimen uit",
vertelt Maarten Jongsma. Zijn eerste
bezoek aan Noord-Korea, nu 13 jaar
geleden, maakte diepe indruk. „Ik
dacht alleen maar: is dit nou het land
waar we allemaal zo bang voor zijn?"
Jongsma is een van de weinige Ne
derlanders die de voorbije jaren seri
euze banden aanknoopten met
Noord-Korea. In 2004 klopten de Ko-
reanen aan bij zijn onderzoeksinsti
tuut Wageningen Plant Research,
omdat het land zich beter wilde wa-
TRUMP
penen tegen aardappelziektes. Hij liet
Noord-Koreaanse studenten onder
zoek doen in zijn lab, reisde jaarlijks
naar het land en nam Nederlandse
veredelaars op sleeptouw. „We heb
ben een verkeerd beeld van het land",
zegt Jongsma. „Er wonen zo veel aar
dige, intelligente, gedreven mensen.
Maar alles wat we hier zien, is het
beeld van een gekke dictator."
Huiverig
Maar weinig Nederlandse onderne
mingen drijven openlijk handel met
Noord-Korea. „Veel ondernemers
zijn huiverig," zegt Paul Tjia, een Ne
derlandse adviseur op het gebied van
it-outsourcing. „Maar je kunt er
prima zakendoen, als je maar door de
communicatiebarrière heen komt."
Tjia, die al jaren zakendoet in
Noord-Korea, heeft inmiddels de
contacten die je daarvoor nodig hebt
in een gesloten land. Regelmatig
neemt hij een groep Nederlandse on
dernemers mee om deals te sluiten.
„Het land heeft grote potentie: de be
volking is goed opgeleid en de loon
kosten zijn laag. Natuurlijk is de situ
atie nu gespannen, maar het leven
gaat er gewoon door. Volgende
maand ga ik weer."
In het laatste jaar waarover cijfers
beschikbaar zijn, 2011, importeerden
Nederlandse bedrijven voor ruim 70
miljoen euro uit Noord-Korea, vooral
kleding, vlechtwerk en cement. De
export lag op amper 1,5 miljoen euro.
Maar volgens Tjia liggen de werke
lijke bedragen aanmerkelijk hoger.
„Er wordt van alles geproduceerd
voor Nederlandse bedrijven, meer
dan u hoort. Maar ik noem geen na
men, want ze krijgen er altijd last
van."
Taboe
Zakendoen met Noord-Korea is toe
gestaan, maar er rust een groot taboe
op. Tjia wil dan ook niet vertellen
welke bedrijven hij meeneemt op
zijn handelsreizen ('dat wordt niet
gewaardeerd'). Geen wonder, zegt
Korea-expert Remco Breuker. „Ik
weet dat Nederlandse bedrijven er
spullen laten maken, bijvoorbeeld
software en it. Maar niemand wil
openlijk zakendoen met een regime
dat de eigen bevolking uithongert en
kernproeven doet."
Dat blijkt. Bedrijven waarvan de
producten in Noord-Korea worden
aangetroffen, willen er geen misver
stand over laten bestaan: er wordt
niet geëxporteerd naar Noord-Korea.
„Wij weten niet hoe onze producten
daar komen", zegt Jesper Kleingeld
van Heineken, waarvan het bier in
veel Noord-Koreaanse restaurants
a
wordt geschonken. „We brengen er
niets naartoe. Maar als wij exporteren
naar China, kunnen we natuurlijk
niet voorkomen dat een derde partij
het doorvoert."
Brouwer Bavaria geeft dezelfde
verklaring voor de aanwezigheid van
zijn producten. En hoe de hotels in
Pyongyang aan draaideuren van
Boon Edam komen? „We weten het
niet", zegt woordvoerder Henk
Goede. „We hebben wel eens ge
hoord dat een deur die we aan China
leverden, daar terecht is gekomen.
Dat is alles."
Ook Nederlandse bedrijven die
productiewerk laten doen in het
land, willen daar niet over praten.
Breuker en Tjia kennen diverse voor
beelden, maar willen geen namen
noemen. Het zou gaan om it en soft
ware, maar ook om kledingproductie.
Alleen C&A erkent kleding te heb
ben laten maken in Noord-Korea.
„We zijn hier in 2011 mee gestopt",
zegt woordvoerder Kim Boomsma.
Het bedrijf kon geen helderheid krij
gen over de arbeidsomstandigheden
in de fabrieken waar C&A-kleding
werd gemaakt.
Schuld
Ook het project van plantenweten-
schapper Jongsma strandde. Hij wil
niet zeggen waarom. „Dat kan grote
consequenties hebben voor de be
trokkenen." Hij kijkt met afgrijzen
hoe het land zich steeds verder iso
leert, maar legt de schuld daarvoor
niet uitsluitend bij het regime. „Ik
ben er echt anders naar gaan kijken.
Tot de dag van vandaag staan langs de
grens met Zuid-Korea dertigduizend
Amerikaanse soldaten. Dat is toch
onvoorstelbaar? Ik ben wel gaan be
grijpen waarom ze de Amerikanen zo
haten."
Nu de situatie met de week explo
siever wordt, neemt de kans op suc
cesvolle samenwerking alleen maar
verder af. Paul Tjia blijft geloven in de
mogelijkheden van Noord-Korea:
niet voor niets neemt hij volgende
maand weer een groep Nederlandse
ondernemers mee naar Pyongyang.
Al moet hij toegeven dat het enthou
siasme beperkt is. „Het is dit keer een
kleine delegatie."
Bava£j2
woensdag 26 april 2017
GO
Stilletjes
zakendoen
met het land
van boeman
Kim Jong-un
Peter Groenendijk
Rotterdam
Zelden vertoond: de voltallige
Amerikaanse Senaat komt van
daag op uitnodiging van presi
dent Trump bijeen in het Witte
Huis. De 100 senatoren krijgen
uitleg over plannen om het 'grote
Koreaanse probleem' op te los
sen. Ze worden bijgepraat door
de ministers Rex Tillerson (Bui
tenlandse Zaken) en Jim Mattis
(Defensie), door Dan Coats (di
recteur nationale veiligheid) en
generaal Joseph Dunford, voor
zitter van de Chefs van Staven.
Zij gaan ook het Huis van Afge
vaardigden bijpraten. De sessie
gaat gepaard met een diploma
tiek offensief om paal en perk te
stellen aan de opbouw van een
Noord-Koreaanse kernmacht.
Trump wil extra sancties en
sprak al met China en Japan.
Bavaria en Heineken zijn goed te krijgen in Noord-Kore
aanse restaurants. De brouwers zelf weten niet hoe hun bier
daar komt.
Leider Kim Jong-un
laat zich rondleiden bij
bedrijven in zijn land.
FOTO'S REUTERS
Historisch Krakau Zakopane Toscane, Umbrië Rome
gegarandeerd vertrek op 20/5 gegarandeerd vertrek op 29/5
hotel in het centrum van Krakau PAA o.a. Florence, Siena en Assisi /AA
va. J va. OnjV
8 dagen oad.nl/BEPLOI Mi 10 dagen oad.nl/BEITI2 9
Boek nu op oad.nl/pzc C. 0547 28 44 88 (ma-za)
of ga naar uw reisbureau
Prijzen zijn vanaf prijzen, p.p., exd. res. kosten en calamiteitenfonds. O.v.v. typefouten.
Het Zwarte Woud
gegarandeerd vertrek op 6/5 en 13/5
o.a. kuuroord Triberg en Mainau 449
7 dagen oad.nl/BEDE 15 'Mi
Het hart van de Harz
gegarandeerd vertrek op 20/5 en 3/6
incl. bezoek Bei >slar /QQ
va. 4/
8 dagen oadAn/uuu/uOó Mi
